ДӘРІСТІК КЕШЕН

1. Тақ ырып: Асқ азан ішек жолдарының зақ ымдалу синдромы.

Балаларда бұ лшық ет сү йек жү йесінің даму ақ аулары жә не зақ ымдалуы.

2. Мақ саты:

Студенттерді ішек ө тімсіздігі, анус пен тік ішек атрезиясы, Гиршпрунг ауруы, пилоростеноз жә не туа біткен сан сү йегінің шығ уы, қ исық табан, қ исық мойынның этиоллогиясы, патогенезі, клиниткасы жә не тексеру, емдей ә дістерімен таныстыру.

3. Дә рістің тезистері:

Асқ азан ішек жолдарының зақ ымдалу синдромы. Балалар жасында іш қ уысы ағ заларының жедел хирургиялық ауруларының клиникасын беретін аурулар жиі кездеседі. Олардың келесі ерекшеліктері бар: іш қ уысының жедел хирургиялық патологияларының клиникалық белгілерінің жан-жақ тылығ ына қ арамастан олардың ең негізгілері:

­ ауырсыну

­ қ ұ су

­ ішек функциясының бұ зылуы

­ дене қ ызуының кө терілуі.

Бірақ бұ л симптоимдардың сипаты баланың жасы мен ауруғ а байланысты ә ртү рлі болуы мү мкін.

Ауырсыну. Іштегі ауырсыну барлық жедел хирургиялық аурулардың негізгі симптомы болып табылады. Кішкентай балаларда іштегі ауырсынудың сипатын, ауырсыну аймағ ын анық тау қ иындық тар тудырады. Бұ л жаста абдоминальды ауырсыну синдромы туралы туралы анық айту қ иын, бұ л жерде оның эквиваленттілігі анық талады: жылау, мазасыздану, тамақ танудан бас тарту, ұ йқ ысының бұ зылуы.

Жедел хирургиялық ауруларда ауырсыну сипаты ә ртү рлі. Қ абыну ауруларында ауырсыну тұ рақ ты, кейде айқ ын, ал ішек ө тімсіздігінде ол анық, ұ стамалы тү рде. Кейбір жағ дайларда іштегі ауырсыну қ атты, бала ө зін қ оярғ а жер таба алмай мазасызданады, ө зіне ың ғ айлы жағ дай іздейді. Мұ ндай ауырсыну аналық бездің кистасының бұ ратылуында, ішек айналымында, бү йрек тасы шаншымасында т.б. анық талады. Ауырсыну, қ озғ алыста да, тыныш жағ дайда да болуы мү мкін.

Қ ұ су – іш қ уысының жедел процесінің ең жиі белгісі. Нә рестелер мен 1 жасқ а дейінгі балаларда қ ұ сумө лшерден тыс тамақ тандырғ анда, аэрофаг балаларда, диспепсияда, ішек инфекциясында гепатите, панкреатитте, менингитте жә не басқ а ауруларда жиі анық талады.

Жедел хирургиялық ауруда қ ұ су ас қ орытыу жолдарының белгілі бір бө ліміндегі механи калық кедергі ә серінен болуы мү мкін. Кедергі неғ ұ рлым жоғ ары орналасса, қ ұ су соғ ұ рлым ерте басталады. Кейде қ ұ су рефлекторлық сипатта болады, мысалы ішек инвагинациясында айқ ын ауырсыну синдромы ә серінен рефлекторлы қ ұ су пайда болады, қ ұ сық қ ұ рамы асқ азан ішіндегі қ ұ раммен бірдей. Қ ою жасыл тү сті застойный қ ұ сық тү рі механикалық ө тімсіздікті білдіреді. Қ ұ сық қ ұ рамына қ арап ішек ө тімсіздігінің дең гейі туралы айтуғ а болады. Жоғ ары ішек ө тімсіздігінде қ ұ сық қ ышқ ыл иісті, ал тө менгі ө тімсіздікте – нә жіс иісі білінеді.. Қ ұ сық қ ұ рамында қ ан асқ азан мен 12 елі ішектің ойық жара ауруында, портальды гипертензияда ө ң ештің варикозды веналарда, қ ан ұ йығ ыштығ ының бұ зылуымен байқ алатын айруларда немесе мұ раннан қ ан кеткенде қ анды жұ тып қ ойғ анда, қ айталама қ ұ сулар перитонит кезінде анық талады.

Ішек функциясының бұ зылысы іш қ уысының жедел хирургиялық ауруларының негізгі белгілерінің бірі. Ішектің мотороикалық функциясының бұ зылысы іш қ ату, іш ө ту, метеоризм тү рінде білінеді. Толық ішек ө тімсіздігінде алғ ашқ ы сағ аттарда нә жістің шығ уы қ алыпты, ө з еркімен, ал кейінірек тоқ талуы байқ алады. Жедел аппендицитте ішек функциясы кө п жағ дайда бұ зылмайды жә не нә жістің шығ уы қ алыпты, ал егер қ абыну процесі аппендикстен іш қ уысына ауысып, перитонит дамыса, онда сұ йық нә жіс болады.

Нә жісте қ ан анық талуы – ішек инфекциясында, дизентерияда, асқ азанның ойық жарасында, портальды гипертензияда, ішек инвагинациясында, Меккел дивертикулында анық талатын қ ауіпті синдром. Ас қ орыту жолдарының жоғ арғ ы бө лімдерінен қ ан кеткенде қ ара тү сті нә жіс немесе қ ою қ ызыл тү сті қ ан аралас нә жіс шығ ады. Дивертикулдан қ ан кеткенде нә жіс қ ан аралас, бірақ тү рі ашығ ырақ. Ішек инвагинациясында кө п ө згермеген қ ан аралас шырыш «таң қ урай желесі» тү рінде білінеді. Ашық тү сті қ ан анустың жырылуында, тоқ ішектің дистальды бө лімінің полиптерінен қ ан кеткенде болады.

Дене қ ызуының кө терілуі. Іш қ уысының барлық қ абыну аурулары дене темипературасының жоғ арылауымен жү реді. Температураның жоғ арылау дә режесі негізгі қ абыну процесі немесе қ осылғ ан асқ ынулардың ауырлық дә режесін анық тайды. 3 жасқ а дейінгі балаларда барлық қ абыну процестеріне организм жауабы ретінде дене қ ызуы 38⁰-39⁰С*қ а жоғ арылайды. Организмнің реактивтілігінің тө мендеуінде температура қ алыпты немесе субфибрильді болуы мү мкін. Ішек ө тімсіздігінің барлық тү рлері аурудың дамуының бастапқ ы сатысында қ алыпты температурамен ө теді. Копростазда температура біраз кө терілуі мү мкін, тазалау клизмасынан кейін қ алыпқ а тү седі.

Ө ң еш атрезиясы – ауыр даму ақ ауы, ө ң ештің жоғ ары бө лімі бітеу бітеді, ал тө менгі бө лімі жиі трахеямен байланысады. Кездесу жиілігі: 3: 10000. Ақ аудың пайда болу себебі эмбриогенездің бастапқ ы сатылардағ ы бұ зылыстармен тү сіндіріледі.

Клиникасы жә не диагностикасы. Ө ң еш атрезиясының клиникалық белгілері нә ресте туғ аннан кейінгі алғ ашқ ы сағ аттарда анық талады. Ө ң ештің жоғ арғ ы бітеу бө лімі мен кө мей-мұ рын жолдары шырышпен бітеліп, баланың аузынан кө піршіктер шығ ады. Шырыштың біразы аспирацияланып, цианозы пайда болады. Кө мей-мұ рын жолдарынан шырышты сорғ ызып алғ анмен, ол қ айтадан пайда болып, тез арада ө кпеде ылғ алды сырылдар мен ентігу ү дей тү седі.

Диагноз ө ң ешке ұ шы қ айырылғ ан жің ішке катетер ө ткізу арқ ылы нақ тыланады. Катетерді мұ рын арқ ылы енгізеді, 6-8 см ө ткен кезде катетер ө ң ештің бітеу ұ шына жеткен кезде, ауа шумен мұ рын мен ауыздан шығ ады (Элефант сынамасы). Дистальды кең ірдек-ө ң еш жыланкө зінде іштің кебуі, ә сіресе эпигастральды аймақ тың, байқ алады.

Қ орытынды диагноз тек рентгенологиялық тексеруден кейін қ ойылады. Емдеу жолы – операция жасау. Тек ерте жасалғ ан операция ғ ана ө ң еш атрезиясымен сырқ ат баланың ө мірін сақ тап қ ала алады. Операция тү рі баланың жағ дайы мен атрезияның тү ріне байланысты.

Туа біткен ішек ө тімсіздігі – шұ ғ ыл операция жасауды қ ажет ететін, жиі кездесетін даму ақ ауларының бірі. Оның пайда болуына ә ртү рлі даму ақ аулары себепті: ішек тү тікшесінің даму ақ аулары, ішек қ абырғ асынының даму ақ аулары, дисплазия, гипоганглиоз – Гиршпрунг ауруы, муковисцидоз, шажырқ айдың айналуы мен фиксациясының даму ақ ауы (Ледд синдромы, ортаң ғ ы ішектің жеке айналымы). Бұ л ақ аулар органогенез сатысынды пайда болады (жатырішілік дамудың алғ ашқ ы 3-4 аптасында).

Жоғ арғ ы жә не тө менгі ішек ө тімсіздіктерін ажыратады. Туа біткен ішек ө тімсіздігінің негізгі симптомдары –меконийдің болмауы жә не ә ртү рлі патологиялық қ осылыстармен қ ұ су. Ә ртү рлі даму ақ ауына ө тімдіздікке диагноз қ оюғ а мү мкіндік беретін белгілі бір клиникалық ерекшелік тә н.

Диагноз қ оюда асқ азан қ ұ рамын бағ алау ү шін асқ азанғ а зонд енгізу кө п мә лімет береді: асқ азанда кө п мө лшерде ө ттің болуы жә не жасыл тү с жоғ арғ ы ішек ө тімсіздігіне тә н белгі, ал ішек қ ұ рамы - тө менгі ішек ө тімсіздігінің белгісі. Баланың тік тұ рғ ан жағ дайында іш қ уысының екі проекцияда рентгенографиясы жасалады. Іш қ уысының жоғ арғ ы этажында екі сұ йық тық дә режесі анық талып, тө менгі бө лімдерінің қ араюы толық жоғ арғ ы ішек ө тімсіздігін, ал жоғ арғ ы этажда кө птеген сұ йық тық дең гейлері – тө менгі ішек ө тімсіздігін нақ тылайды.

Туа біткен ішек ө тімсіздігінде операция жасау қ ажет. Операция тү рі даму ақ ауының анатомиялық вариантымен анық талады.

Жоғ арғ ы ішек ө тімсіздігі себепті операция жасалғ ан барлық балалар тамақ тану коррекциясы, дисбактериозды емдеу, ферменттік жетімсіздік жә не анемияны емдеумен диспансерлік бақ ылауды, қ ажет етеді.