Процестің жалпы сипаттамасы

2.Ет кесуге арналғ ан машиналардың кең тарағ ан тү рлері жә не тамақ ө неркә сіптеріндегі кесуге арналғ ан машиналар

Кесу технологиялық процесс ретінде екі тү рге бө лінеді:

- шауып кесу;

- сырғ анап кесу.

Шауып кесу кезінде:

- пышақ қ алыпты жылдамдық пен u_n ілгерілмелі қ озғ алады;

- ө нім қ алыпты кү шпен Р_n жабысады.

Сырғ анап кесуде пышақ қ а келесі қ асиеттері тә н

- екі жылдамдық:

а) қ алыпты жылдамдық, (тігінен тө мен бағ ытталғ ан) - u_n;

б) ө німнің бетіне қ атысты пышақ тың тангенциалды немесе жанама сырғ анау жылдамдығ ы - u_t;

- екі кесу кү ші:

а) қ алыпты кү ш Р_n;

б) тангенциалды немесе жанама кү ш Р_t.

Шауып жә не сырғ анап кесу

Тангенциалды кесу жылдамдығ ының қ алыпты жылдамдық қ а қ атынасы кесу процесінің сапасы (Пелеев А.И.) немесе кесу коэффициенті (Соколов А.Я) деп аталады:

k = u_t/u_n, (1)

Кө птеген зерттеушілердің пікірі бойынша тамақ ө німдерін кесуде бұ л қ атынас k = u_t/u_n = 10-600 аралығ ында ө згеруі тиіс.

Яғ ни тангенциалды кесу жылдамдығ ы қ алыпты жылдамдық тан 10-600 есе кө п болуы қ ажет.

Сонымен қ атар, осы екі кесу жылдамдығ ының қ атынасы сырғ анау бұ рышының тангенске тең еседі:

k = u_t/u_n = 10-600 = tg d_о (2)

Геометриялық тұ рғ ыдан сырғ анау бұ рышы, d_о - бұ л (u_t) векторы қ арама-қ арсы катет, ал (u_n) векторы жақ ындас катет болып табылатын тікбұ рышты ү шбұ рыш тө бесінің бұ рышы.

Тек шауып кесу кезінде тангенциалды жылдамдық (u_t) пен кү ш (Р_t), сонымен қ атар сырғ анау бұ рышы (d_о) нө лге тең болады. Ақ ырындап сырғ анап кесуге ауысқ анда сырғ анау бұ рышы жоғ арылайды.

Тек сырғ анап кесу кезінде қ алыпты жылдамдық (u_n) пен кү ш (Р_n) нө лге тең еседі. Ал сырғ анау бұ рышы (d_о) 90⁰ болады.

Сырғ анау бұ рышын анық тау сұ лбасы

Дегенмен, тек шауып немесе сырғ анап кесу радиционалды болмағ андық тан тә жірибеде қ олданылмайды.

Тә жірибе мә ліметтері кө рсеткендей сапалы кесуді қ амтамасыз ету ү шін сырғ анау бұ рышы 84-тен 89⁰ 50'-ге дейінгі аралық та ө згеруі тиіс, бұ л k = 10-600 сә йкес келеді.

Егер сырғ анау бұ рышы d_о = 0, яғ ни шауып кесуде энергия шығ ыны бірге тең (а = 1, 0 немесе 100%) болса, онда сырғ анап кесуге ауысуда сырғ анау бұ рышы артып, энергия шығ ыны тө мендейді.

Етті кесу жө нінде жү ргізілген тә жірибелік зерттеулер негізінде келесі тә уелділіктер ұ сынылды:

- кесу кезіндегі қ алыпты - Р_n, жә не

- тангенциалды кү штер - Р_t, (кГ кү ш кесудің 1 см еніне ө лшем бірлігінде):

Р_n^{3, 5} = 57/k = 57/tgd_о= 57u_n/u_t;

(3)

Р_t^{2, 8} = 3, 0/k, кГ/см

Осы тә уелділіктер негізінде ет кесуге арналғ ан машиналардың электрқ озғ алтқ ыштарының қ уатын анық тауғ а болады.

Ет кесуге арналғ ан машиналардың кең тарағ ан тү рлері жә не тамақ ө неркә сіптеріндегі кесуге арналғ ан машиналар

Тамақ ө неркә сібінің ет-сү т, балық, консерві, қ ұ сты ө ң деу, нан ө німдері, макарон жә не т.б. барлық салаларында, сонымен қ атар сауда жә не қ оғ амдық тамақ тану ө неркә сіптерінде кесуге арналғ ан машиналардың кө птеген тү рлері қ олданылады.

Дегенмен, осы машиналардың конструкцияларында кө п ұ қ састық бар. Бұ л пышақ тардың конструкциясы, машинаның қ ұ растырылу концепциясы жә не алдымен ө німнің тү ріне байланысты.

Сауда жә не қ оғ амдық тамақ тану ө неркә сіптерінде кесуге алдымен келесі ө німдер тү седі:

- кө кө ністер мен жеміс-жидектер, ет жә не нан ө німдері;

- гастрономдық тауарлар (буженина, ветчина, шұ жық, сыр, май жә не т.б.).

Осығ ан байланысты сауда жә не қ оғ амдық тамақ тануда кө кө ніскескіш, еттартқ ыш пен етқ опсытқ ыш, сү йеккескіш, мұ здатылғ ан ө німдерді кесуге арналғ ан машиналар, май тұ тасын кесуге арналғ ан машиналар жә не т.б. кең інен қ олданылады.

Ет ө неркә сіптеріндегі технологиялық жабдық тардың кесуге арналғ ан қ атаң жіктелу сұ лбасы жоқ. Бұ л жабдық тар бір-біріне ұ қ сас маң ызды белгілеріне байланысты жіктеледі.

1.Ұ сақ талғ ан кесектердің ірілік дә режесі

а) Ірі кесуге немесе кесек ө лшемі 50 мм-ден жоғ ары ұ сақ тауғ а арналғ ан машиналар;

б) Кесек ө лшемі 50 мм-ге дейін орта кесуге арналғ ан машиналар;

в) Кесек ө лшемі 2 мм-ге дейін ұ сақ кесуге арналғ ан машиналар;

г) Бө лшек ө лшемі 1 мм-ден тө мен майда кесуге арналғ ан машиналар.

2. Бө лшек бетінің пішіні, саны мен орналасуы

а) Бір немесе бірнеше параллель (эквидистантты) жазық тық қ а тізбектей бө луге арналғ ан машиналар;

б) Белгілі пішінді кесектерді екі немесе ү ш жазық тық бойынша бө луге арналғ ан машиналар;

в) Белгілі пішінді сақ тамай ұ сақ тауғ а арналғ ан машиналар;

г) Ө німді біртекті гомогенді массағ а ұ сақ тауғ а арналғ ан машиналар.

Ірі кесекті жә не бір немесе бірнеше параллель (эквидистантты) жазық тық бойынша кесуге арналғ ан машиналар

Аралар бір мезгілде ірі кесуге жә не бір жазық тық бойынша тізбектей бө луге арналғ ан машиналарғ а жатады. Мысалы, ұ шаны жартылай ұ шағ а бө лу жә не т.б.

1. Орналасу ә дісі бойынша тө мендегідей жіктеледі

а) Іргетасқ а орнатылғ ан стационарлы аралар;

б) Ауыспалы аралар.

2. Пышақ қ ұ рылымының конструкциясы бойынша

а) Дискілі жазық немесе тісті пышақ ты;

б) Таспалы (яғ ни, таспалы жазық тү рінде) шекті (яғ ни, ұ зындығ ы шектелген) немесе шексіз жазық немесе тісті пышақ ты;

в) Кескіш жазығ ы шынжыр тү ріндегі аралар (шынжырлы аралар). «Дружба» типіндегі аралар.

Пышақ тың кесуші бө лігінің қ ұ рылымы екі қ ырлы сына тү рінде болуы мү мкін:

а) бір жақ ты (қ ашаудағ ы сияқ ты);

б) немесе екі жақ ты (тістеуіктегі сияқ ты).

Екі жақ ты сынаның екі шеті жұ мысшы деп аталады. Бір жақ ты сынаның тек кө лбеу қ ыры жұ мысшы, ал қ арама-қ арсы қ ыры тіректі деп аталады.

1. Ең кө п тарағ ан машиналардың тү рлері дискілі еткескіштер, салокескіштер, нанкескіштер жә не т.б. Олар келесі тү рде орындалғ ан.

Сурет III-1 Дискілі еткескіштің сұ лбасы

- Кө лденең білікке диаметрлері бірдей бір немесе бірнеше дискілі пышақ тар орнатылғ ан.

- Егер дискілі пышақ тар бірнешеу болса олардың арасындағ ы қ ашық тық, ал сә йкесінше кесілмейтін кесектер ө лшемі қ ұ бырлы дистантты тө лкелермен реттеледі.

- Пышақ білігінің астына ө німді беруге арналғ ан таспалы тасымалдағ ыш орнатылғ ан. Оғ ан ө німге арналғ ан бекіткіш орнатылады немесе кесу ө німді бекітпей, яғ ни ө зінің тартылысымен жү реді.

- Пышақ тардың сызық ты айналыс жылдамдығ ы бұ л жағ дайда кесудің тангенциалды жылдамдығ ы u_t= w·R болып табылады.

- Тасымалдағ ыштың сызық ты жылдамдығ ы, яғ ни беру жылдамдығ ы кесудің қ алыпты жылдамдағ ы u_n болып табылады.

- Осы жылдамдық тардың қ атынасы k = u_t/ u_n = 20-30 тең есуі тиіс. Сә йкесінше, tg d_о = 20-30, ал сырғ анау бұ рышы 87-88⁰.

Кейбір араларда пышақ тардың қ ыры келесі тү рде орындалуы мү мкін:

- тістері нақ ты кө рінген;

- қ айрау бұ рышы нө лге тең (ажыратылмайтын тісті);

- немесе тіптен кері (ажыратылмалы тісті).

Мұ ндай пышақ тарды қ атты ө німдерге (қ ұ бырлы жә не басқ а да сү йектер, мұ здатылғ ан материалдар) қ олданады.

Екі немесе ү ш жазық тық бойынша белгілі пішінді кесектерді тізбектей бө луге арналғ ан машиналар

Оларғ а ет ө неркә сібінде ең алдымен шпиг кескіштер жатады. Олар шипгті (шошқ а майы) текше тү рінде белгілі пішінді кесектерге кесуге арналғ ан.

Шпиг кескіштер қ оректендіргішінің орналасуына байланысты кө лденең жә не тік болуы мү мкін.

Бө ліктің алғ ашқ ы екі жазық тығ ындағ ы кесуші органдардың конструкциясы бойынша дискілі немесе пластиналы пышақ ты болады.

Бө ліктің ү шінші жазық тығ ында ішкі кесу қ ыры бар орақ тә різді пышақ орнатылғ ан.

Тік шпиг кескіштің жұ мысшы бө лігі тө мендегілерден тұ рады:

- Екі секциялы қ абылдағ ыш шанақ - қ оректендіргіштен, онда шпиг салынады;

- Гидравликалық поршенді итергіш кө мегімен шпиг кесуші механизмге қ арай қ озғ алады;

- Ол ілгерілемелі-кейінді қ озғ алыс жасай отырып, бірінші жазық тық тағ ы шпигті кесетін пластиналы пышақ тар рамасынан тұ рады;

- Бірінші раманың астына ілгерілемелі-кейінді қ озғ алыс жасай отырып, басқ а жазық тық тағ ы шпигті кесетін екінші пластиналы пышақ тар орнатылғ ан; - Екінші рама астына шпигті ү шінші жазық тық та кесетін орақ тә різді пышақ ты жетекті білік пен эксцентрикті жұ дырық ша орнатылғ ан; - Бұ л жұ дырық ша пластиналы пышақ тарды ұ стайтын рама ойығ ына орналасқ ан; - Жұ дырық ша жетекті біліктің айналмалы қ озғ алысын тө менгі раманың ілгерілемелі-кейінді қ озғ алысына тү рлендіреді, ол екілік рычаг арқ ылы жоғ арғ ы рамағ а беріледі; Машина гидравликалық сорап пен гидравликалық поршенді цилиндр орнатылғ ан қ аң қ амен жабдық талғ ан.

Сурет III-5 Тік шпиг кескіштің технологиялық сұ лбасы