Дәріс тақырыбы: Этнологиялық зерттеулердің әдістемесі және далалық зерттеулердің техникасы

Мақ саты: Этнологиялық зерттеулердің ә дістемесі жә не далалық зерттеулердің техникасы туралы студенттерге мә лімет беру.

Сұ рақ тар:

.

1.. Этнологиялық зерттеулердің ә дістемесі

. 2. Далалық зерттеулердің техникасы

2. Ә лемдік ғ ылымдағ ы зерттеу тә жірибелері

Негізгі ұ ғ ымар тізбесі: Функционализм, қ ұ рылымшылдық, ә дістемелік талдау

Ә дебиеттер:

1. Артыкбаев Ж. Методика этнографических исследований//Этнология: Учебник. – Алматы: «Қ азақ университеті», 2006. -316 с.

2. Артановский С.Н. О сравнительно – историческом и структурном методах в этнографии // Методологические вопросы общественных наук. Л., 1968, вып. І.

3. Ә жіғ али С.Е., Ошанов О.Ж., Тоқ табай А.У., Оразбек Е.Ж. Монғ олия қ азақ тары этникалық тобын зерттеудің бағ дарлама – сұ рақ намасы. Алматы, 2004.

4. Вопросы и программы по этноархелогии и этнографии для участников археологических экспедиции и студенческих практик. Учебно-методическое пособие. Омск, 2002.

Далалық этнографиялық зерттеулер жү ргізілетін тә жірибелер барысында материал жинақ таудың екі негізгі тә сілі қ олданылады: тұ рақ ты жә не маусымдық.

І. Тұ рақ ты тә сілмен этнографиялық зерттеу ә дістерін жү ргізу ө з алдына сол зерттелетін аймақ тағ ы этникалық топтың ішінде, неғ ұ рлым ұ зақ уақ ыт тіршілік етуге бейімделу. Мол мә ліметтер, материалдар жинақ тау болып табылады.

ІІ. Маусымдық тә сілдің ерекшелігі жоспар бойынша кө бінесе қ ысқ а уақ ыт ішінде маң ызды мә селелерді қ арастырып, далалық материалдарды жедел жинақ тауғ а мү мкіндік береді.

Маусымдық экспедицияда этностың ө мірі жайлы материалдарды жинақ тау екі тә сілмен жү ргізілуі мү мкін: маршрутты жә не шоғ ырланғ ан.

Маршрутты зерттеу жү ргізу экспедицияның қ озғ алысын «желілік» маршруттағ ы тә сілмен жү ріп отыру немесе ә р тоқ тағ ан аялдамада екі-ү ш кү н болып материалдар жинақ таумен жү ргізіледі. Ал шоғ ырланғ ан тә сіл, зерттеу барысында басты базалық пунктіні (белгілі бір елді мекен) негізгі зерттеу объектісіне алып, ал қ алғ ан кө ршілес ауылдарды сол жиналғ ан материалдарды бекітіп, салыстырып алуғ а жең іл-желпі қ арастырылады.

Далалық этнографиялық тә жірибе қ ажетті материалдарды жинақ тап, ғ ылыми-білімді молайту ү шін келесідей тә сілдерді қ олданады.

1. Байқ ау ә дісі – халық тіршілігінің ә р жақ ты қ ырларын кө рсететін нақ ты материалдарды жинақ тауғ а мү мкіндік береді. Оның ішінде ө мір сү ру жағ дайы, жергілікті халық тың мінез-қ ұ лық ерекшеліктері, тұ рмысы осының бә рі іскер этнограф ү шін таптырмас материал болып табылады. Ә рбір этнографтың далалық жазбаларда немесе басқ а да қ ұ жаттарда ескерілмеген барлық байқ ағ ан дү ниелері оның кү нделігінде қ амтылуы қ ажет.

2. Сұ рақ -жауап ә дісі – этнографтың тандап алынғ ан ақ парат берушімен немесе жергілікті жердің тұ рғ ыны беретін ақ паратты пайдалану арқ ылы жү ргізілетін далалық зерттеудің маң ызды тә сілі.

3. Эксперимент ә дісі – сол жергілікті жердегі отбасының немесе қ оғ амның ә леуметтік ортасымен бірге мейрамдарда, ә ртү рлі оқ иғ алардың ішінде бірге болу. Бұ л тә сіл салт-дә стү рлердің қ андай ерекшеліктері, қ алай жү ргізілетіні, кімдер қ атысатыны жө нің де кө п мә ліметті кө збен кө руге мү мкіндік береді. Ал қ ажетті жағ дайда жергілікті халық тан белгілі бір салт-дә стү рдің немесе қ ажетті оқ иғ аның қ алай орындалатынын сұ рап, ө з кө зінмен кө руге болады, бірақ бұ ның жү ргізілуі сақ на тү рінде емес табиғ и (шын болып жатқ андай) жү ргізілуі қ ажет.