Дәріс № 3

Дә ріс тақ ырыбы: Этнографиялық зерттеуде материалдарды тіркеу.Этнографиялық материалдарды жинақ тау. Тә жірибенің жұ мыс бағ дарламасы

Мақ саты: Дә стү рлі қ оғ амның ә леуметтік қ ұ рылымы мен ұ йымдасуы методологиялық негіздері оның болашақ мамандардың талдау жасауында қ олдануы жолдарын тү сіндіру

Сұ рақ тар:

1.Этнографиялық зерттеуде материалдарды тіркеу

2.. Этнографиялық материалдарды жинақ тау

3. Тә жірибенің жұ мыс бағ дарламасы

Негізгі ұ ғ ымдар тізбесі: Типтік ә діс, ә дістемелік талдау, антология

Ә дебиеттер:

1. Артыкбаев Ж. Методика этнографических исследований//Этнология: Учебник. – Алматы: «Қ азақ университеті», 2006. -316 с.

2. Артановский С.Н. О сравнительно – историческом и структурном методах в этнографии // Методологические вопросы общественных наук. Л., 1968, вып. І.

3. Ә жіғ али С.Е., Ошанов О.Ж., Тоқ табай А.У., Оразбек Е.Ж. Монғ олия қ азақ тары этникалық тобын зерттеудің бағ дарлама – сұ рақ намасы. Алматы, 2004.

4. Вопросы и программы по этноархелогии и этнографии для участников археологических экспедиции и студенческих практик. Учебно-методическое пособие. Омск, 2002.

Материалдарды зертеу барысында қ ойылатын сұ рақ тардың алдын-ала болуы шарт. Заттар мен қ ұ былыстарды тіркеп жазу қ атаң тә ртіппен орындалады. Ең бек процесін бақ ылау, басқ а да іс-ә рекеттердің маң ызы мен мазұ мының тексерудің негізгі тү рі ретінде сақ талыну қ ажет.

Ә рбір экспедицияда жергілікті халық тың киімі, тұ рғ ын ү йі, материалдық мә дениеттің ө зге де заттарын жинақ тау жә не тіркеу ү шін ү лкен жұ мыс атқ арылады. Бұ л ү шін суреттер, сызбалар, жоспарлар, JPS-те анық талатын кординаттар, барлығ ы қ амтылу қ ажет.

Елді мекендердің орналасу жоспарларын тү сіру топография негіздерін білуді талап етеді. Қ азіргі этнографиялық экспедицияны фотоаппаратсыз немесе бейне камерасыз елестету қ иын. Жалпы алғ анда ә рбір этнограф обьектілер мен заттарды суретке тү сірудің ә рбір қ ырларын білуі маң ызды.

Экспедицияның негізгі қ ұ жаттарына: кү нделік, дә птер, анкета, графикалық суреттер, бейне-дыбыс жә не фотоматериалдары кіреді. Бұ л қ ұ жаттар экспедиция аяқ талғ ан соң мұ рағ атқ а тапсырылады.

Беттері дұ рыс номерленген таза жә не тү сінікті жазбалар, материалдың қ ұ ндылығ ын кө теріп оның келесі кезектегі пайдалануын кө п жең ілдетеді.

Қ азіргі кезде ертеден сақ талынып келе жатқ ан кө птеген жергілікті халық тың мә дениет ерекшеліктері, аз уақ ыт ішінде жоғ алып бара жатыр. Этнографтар ескерткіштерді зерттеуге қ атысып қ ана қ оймай оларды қ орғ ау жолдарын да қ арастыру орынды. Бұ л ү шін коллекцияларды жинау жә не ескерткіштерді тіркеп отыру қ ажет.

Этнографиялық коллекцияларғ а алғ ашқ ы қ ойылатын талап – жиналатын экспонаттардың тиіптілігі болуы шарт (бір тарихи дә уір типіне немесе сол жергілікті жердің типіне жатуы).

Екінші талап – жеке экспонаттар жинақ тау емес, заттар кешенің жинақ тау. Мұ ндай жинау барысында халық тық мә дениеттің белгілі бір бө лігі немесе этностың анық талғ ан бір жағ ы нақ ты кө ріне тү седі. Егер де ертедегі жер ө ндеу тә сілін зерттеу ү шін, ең бек қ ұ ралдарына, ө сімдік ү лгілеріне назар аударылады. Мұ ның барлығ ы осы саладағ ы барлық жұ мыс тү рлерін, ө ндірістік процестің барлық кезең дерін қ амтуы қ ажет.

Жұ мыс бағ дарламасы – этнографиялық материалдарды жинақ тау бойынша тә жірибешілердің негізгі бағ ыттарын анық тау керек. Сонымен қ атар бағ дарламадағ ы тақ ырыптардың орналасуы, кафедрада жү ргізілетін этнографиялық материалдарды жинау мен ө ндеуге қ атысты арнайы курстардың мазмұ нымен сә йкес келіп отыруы керек. Ереже бойынша, арнайы кә сіби археология мен этнография топтарының студенттері этнографиялық экспедиция ішінде негізгі қ ұ рамды қ ұ райды. Соң ғ ы кездері бірқ атар университеттерде «Археология жә не этнографияғ а» қ атысты кафедралар мен бө лімшелер ашылуда.

Белгілі мақ саттағ ы далалық жұ мыстар этнографиялық зерттеулер жү ргізуге кө п кө мегін тигізеді.

Этнограф далалық экспедиция барысында ә ртү рлі оқ иғ аларғ а кез болып, бағ дарламадан тыс жұ мыстарды қ амтуғ а тура келеді. Мұ ндай жағ дайда этнографтың тек ө зінің шығ армашылық қ абілеті кө мектесе алады. Ал этнограф ү шін ө зінің жұ мыс барысында не бір жаң алық тарғ а кез болу немесе ашып кө рсету ә рине қ уантарлық жағ дай. Біздің зерттеу бағ дарламамыздың аясын кө біне қ азақ қ оғ амының этноә леуметтік ұ йымының институтын зерттеуге кө ң іл бө леміз.

1.