Дәріс тақырыбы:Дәстүрлі шаруашылықты зерттеу әдістері

Мақ саты: Этнология ғ ылымында жалпы гуманитарлық салада ерекше із қ алдырғ ан дә стү рлі шаруашылық ты зерттеу методологиясымен таныстыру

Сұ рақ тар:

1. 1.Дә стү рлі шаруашылық ты зерттеу жә не оның мақ саты.

2. Зерттеудің жоспары мен бағ ыттары.

3. Дә стү рлі шаруашылық ты зерттеуге керекті жабдық тар.

Негізгі ұ ғ ымдар тізбесі: Сараптамалық обьект, ә дістемелік талдау, антология

Ә дебиеттер:

1. Артыкбаев Ж. Методика этнографических исследований//Этнология: Учебник. – Алматы: «Қ азақ университеті», 2006. -316 с.

2. Артановский С.Н. О сравнительно – историческом и структурном методах в этнографии // Методологические вопросы общественных наук. Л., 1968, вып. І.

3. Ә жіғ али С.Е., Ошанов О.Ж., Тоқ табай А.У., Оразбек Е.Ж. Монғ олия қ азақ тары этникалық тобын зерттеудің бағ дарлама – сұ рақ намасы. Алматы, 2004.

4. Вопросы и программы по этноархелогии и этнографии для участников археологических экспедиции и студенческих практик. Учебно-методическое пособие. Омск, 2002.

Адамның ө ндірістік іс-ә рекеті – оның ө мірінің негізі болып табылады. Ө ндірістің спецификасы, адамның экономикалық іс-ә рекетінің ерекшеліктері мә дениеттің барлық жақ тарына ә сер етеді.

Этнография кө бінесе шарушылық тың тарихи формасын немесе шарушылық салаларының іс-ә рекетінің бү гінгі кү нге дейінгі ең қ арапайым тү рлерін, шарушылық ты жү ргізудің артта қ алғ ан тү рлерін зерттеуге бағ ытталады. Бұ ларды білу адамзаттың тарихын, тарихи процестің механизімін тануғ а кө п кө мектеседі.

І. Жер игеру

1. Жер игерудің жағ дайы: а) революция, ә) ұ жымдастыру, б) тың айғ ан жерлерді игеру: ауылшаруашылық мә дениеттері, егістік кө лемі, жер игеру жұ мыстарының техникасы, ең бек қ ұ ралдары, шаруағ а жегілетін мал, ылғ алдандыру, тынайтқ ыштарды қ олдану, егістік ө німін жинау жә не дайындау, сақ тау.

2. Жер игерушілердің экономикалық жә не ә леуметтік жағ дайы.

3. Жер ө ндеуге қ атысты дә стү рлер мен шаралар.

4. Жер игерушілер, малшы-кө шпенділер.

5. Қ азіргі жер игеру: мә дени дә нді-дақ ыл қ ұ рамының, техникалық ә дістерінің, ауылшаруашылық кү нтізбесінің ө згеруі.

ІІ. Бау-бақ ша ө сіру.

1. Тұ рғ ылық ты жердің маң ызы.

2.Ө ндеу техникасы.

3.Халық тың кө кө ніс, жеміс-жидектермен қ амтамасыз етілуі.

ІІІ. Мал-шаруашылығ ы.

Малшаруашылығ ы жағ дайынан мә ліметтер: а) революция, ә) ұ жымдастыру, б) тың айғ ан жерлерді игеру кезең дері бойынша. Жайылымдық жерлер жә не олардың маусымдық қ олданылуы. Су арық тар. Кө шпенділер жолының бағ ыты мен ұ зақ тығ ы. Жерге деген меншік, шекараларды заң дастыру жә не бекіту. Малдың қ ұ рамы жә не саны.

Қ азақ тардың малшарушылығ ына қ атысты наным-сенімдері (малдың жеке тү рлерінің қ орғ аушы иесі, таудың иесі, ү ң гірлер т.б.).

Халық тық ветеринария жө нінде мә ліметтер. Малшаруашылығ ына қ атысты халық тық мейрамдар. Малшаруашылық ө німдерін ө ндеу.

3. Ең бек қ ұ ралдары: бұ ғ алық, байлау-кү рмеу тү рлері, ертоқ ым тү рлері, қ ырқ у жә не емдеу қ ұ ралдары.

4. Малшарушылығ ының қ азіргі кезең дегі маң ызы. Мал қ ұ рамының ө згеруі, ең бекті ұ йымдастыру, жайылымның қ азіргі тә сілдері.

ІV. Шаруашылық тың ө зге де тү рлері.

1. Аң шылық. Аң шының қ ару-жарақ пен жабдық талуы.

Аң шылық ә дістері: қ арумен, итпен, жыртқ ыш қ ұ стармен.

Аң шылық қ а байланысты дә стү рлер, олжаны бө лісу.

2. Балық аулау. Тү рлері, таралуы, дә стү рлер. Балық аулау жабдық тары: тор, басқ а да тү рлері (мысалғ а қ азақ тың «қ азасы»), қ айық тар (табан қ айық, қ ұ с қ айық т.б.).

Балық шының киімі.

Балық ө німдерін ө ндеу мен тұ тыну.

Халық шаруашылығ ын зерттеуге кіріспес бұ рын, ең алдымен халық тіршілігіне ә сер ететін географиялық жағ дайды: климаты жә не топырақ қ ұ нарлығ ы, ө сімдік жә не жануарлар ә лемінен мә ліметтер жинақ тау. Шаруашылық қ а байланысты мә ліметтерді жинақ тауда далалық жұ мыстың тә сілдеріне: тұ рғ ындардан сұ рақ тарғ а жауап алу, жеке бақ ылау, тұ тынатын заттарды фиксациялау, олардың ішінде (ең бек қ ұ ралдарын, ө сірілетін мә дени дақ ылдарын, ең бек мерекелерін т.б.)