Дәріс 9. Тамақ өндірісінде қолданылатын сүзгілер.

Дә ріс жоспары.

1. Сү зу негіздері.

2. Сү згі-престер.

Сү згілер сү зу бө геттері арқ ылы екі бө лікке бө лініп, оның бір бө лігіне суспензия қ ұ йылады. Осы екі бө ліктің екі жағ ындағ ы қ ысымдар айырмасының ә серінен сұ йық сү зу бө геттерінің кеуктерінен ө тіп, олардың бетінде қ атты бө лшектер ұ сталынып қ алады. Сонымен суспензия таза с ү з і н д і жә не ылғ алды т ұ н б а ғ а ажыратылады. Кейбір кезде қ атты бө лшектер сү зу бө гетінің кеуектерінде ұ сталынып, тұ нба пайда болмайды. Осындай қ асиеттерге байланысты сү зу процесі екі тү рге бө лінеді:

1) Тұ нба пайда болу жолымен тү су;

2) Сү зу бө гетінің кеуектерін толтыру (бітеу) арқ ылы сү зу.

3) Аралық.

Тамақ ө неркә сібінде тұ нба пайда болу тә сілі қ ант заводтарында қ анағ аттарылғ ан шырынды, сыра заводтарында ірікпені, ашық ты зауыттарында ашытқ ы массаларын сү зуде қ олданылады.

Сү зу процесінің қ озғ аушы кү ші - қ ысымдар айырмасы болып табылады. Іс жузінде сү зу процесі ү ш тү рлі режимде ө ткізіледі:

1) тұ рақ ты қ ысымдар айырмасында

2) тұ рақ ты жылдамдық та

3) процес жылдамдығ ының жә не қ ысымдар айырмасының ө згеруінде.

Ө ндірісте сү зу процесін тө мендегі қ ысымдар айырмасында ө ткізеді:

1) Суспензияның гидростатикалық қ ысымы ә серінен МПа

2) Вакуум ә серінен МПа

3) Қ ысылғ ан газ (ауа) ә серінен МПа

4) Суспензия поршенді немесе ортадан тепкіш насос жә рдемімен берілсе МПа

Сү зу процесінің ө німділігі жә не алынатын сү зіндінің тазалығ ы, кө бінесе, сү зу бө геттерінің қ асиеттеріне жә не олардың дұ рыс таң дауына байланысты, Олар мынадай қ асиеттерге ие болу керек:

1) кеуектерінің ө лшемі тұ нбаның бө лшектерін ұ стап қ алатындай;

2) гидравликалық кедергісі аз;

3) сү зілетін ортаның ә серіне химиялық берікті;

4) механикалық жә не жылулық беріктіктері жеткілікті болу керек.

Тұ нба жә не сү зі бө гетінің кеуектерінде сү зінді ағ ынның қ озғ алысы Рейнольдстің саның ө те тө мен мә ндерімен сипатталады (Re £ 35), яғ ни сү зінді ағ ыны ламинарлық қ озғ алыс режимінде ө теді. Сондық тан ол Пуазейль тең деуімен анық талады:

Сү згілер жұ мыс істеу ә рекетіне байланысты мерзімді жә не ү здіксіз ә рекетті болады. Тұ нба пайда болатын процестерге мерзімді жә не ү здіксіз ә рекетті, ал сү згі бө геттерінің кеуектерін толтыру процесінде тек мерзімді ә рекетті сү згілер пайдаланылады.

Қ ысымдар айырмасын қ амтамасыз ету тә сіліне байланысты сү згілер вакуумда / МПа/жә не қ ысым астында / МПа/ жұ мыс істейтін болып бө лінеді. Қ ысым астынды жұ мыс істейтін сү згілердің қ ұ рылымының механикалық беріктігі жоғ ары болуы қ ажет болғ андық тан вакуумды сү згілерді пайдалану тиімділеу. Дегенмен, тұ нбаның гидравликалық кедергісі ү лкен болса жә не кө п сығ ылмайтын тұ нба болса, онда қ ысымдар астында жұ мыс істейтін сү згілерді пайдалану тиімді болады.

Технологиялық мақ сатқ а байланысты сү згілер: супензияларды ажырататын жә не ө ндірістік газдарды тазалайтын болып бө лінеді.

2. Сү згі-престер ө ндірістік жә не зертханалық жағ дайда онімдерді тазарту ү шін қ олданылады. Олар белгілі бір уақ ыт аралығ ындағ ы сү зінділердің мө лшерін ө лшеуге мү мкіндік береді. Сү зу процесінде қ ысым тұ рақ ты болуы керек.

Рамалы сү згі-престер келесі тү рде жұ мыс істейді: Оғ ан араластырғ ышы бар резервуардан суспензия беріледі. Бастапқ ыда суспензия резерварғ а толытылады жә не бертекті масса алу ү шін араластырғ ышпен араластырылады. Одан кейін Компрессорлы қ ондырғ ыдан берілетін сығ ылғ ан ауамен резервардан сорылады да сү зу камерасына беріледі. Резервуардағ ы қ ысым ауалық кран кө мегімен реттеліп отырады жә не манометрмен бақ ыланып отырады.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Сү зу процесі дегеніміз не?

2. Сү зу процесі неше тү рге бө лінеді?

3. Мерзімді жә не ү здіксіз ә рекетті сү згілер қ алай жұ мыс істейді?

4. Сұ йық тың жылдамдығ ы қ алай анық талады?

Ұ сынылатын ә дебиет:

4.1.1. Пелеев А.И. «Технологическое оборудование мясной промышленности». М.: Пищевая промышленность, 1971.

4.1.2. Ш. Тілегенов, Кү зембаев, Н. Ө серов «Тамақ тану кә сіпорынының жабдық тары» Ы. Алтынсарин атындағ ы Қ азақ тың білім академиясының Республикалық баспа кабинеті, 1999 ж., 253 бет.

4.1.3. Сурков В.Д., Липатов Н.Н., Золотин Ю.П. «Технологическое оборудование молочной промышленности». М. «Легкая и пищевая промышленность», 1983. – 431с.

4.1.4. Ивашов В.И. «Технологическое оборудование мясной промышленности» Часть 1. М. Колос 2001 – 552 с.