Тақырыбы: Митоздық циклдың реттелуінің молекулалық-генетикалық механизмдері

5.2. Мақ саты: Митоздық циклдың реттелуі жә не бақ ылануының молекулалық -генетикалық механизмдері жайлы қ азіргі кө зқ арастарды білу.

5.3. Дә ріс тезистері:

5.3.1. Жасушалық цикл, анық тамасы, кезең дері.

5.3.2. Жасушалық циклдың кезең дері жә не олардың сипатамасы.

5.3.3. Жасушалық циклды қ амтамасыз ететін процесстердің генетикалық реттелуі.

5.3.4. Жасушалық циклды бақ ылайтын процесстердің реттелуі (бақ ылау пункттері – check-points).

Жасушалық цикл, деп аналық жасушаның бө лінуінің нә тижесінде пайда болғ ан жас жасушаның қ айта бө лінуге дейінгі немесе тіршілігін жойғ анғ а дейінгі кезең ді айтады.

Жасушалық цикл 3 кезең нен тұ рады:

1. Митоздық цикл.

2. Жасушаның арнайы қ ызмет атқ аруы.

3. Тыныштық кезең і.

Митоздық цикл 4 фазадан тұ рады:

1. Митоз.

2. Митоздан кейінгі кезең (G₁).

3. Синтездік кезең (S).

4. Синтезден кейінгі кезең (G₂).

G₁, G₂, жә не S кезең дері гендер белсенділігімен сипатталынатын интерфазаны қ ұ райды. Митозда гендер активсіз кү йде болады.

Жасушалық (митоздық) цикл кө птеген гендермен реттеледі. Мұ нда цциклиндерді жә не циклинге тә уелді киназаларды синтездейтін гендер басты рө л атқ арады.

Бұ л гендердің белсенді ө німдері циклин+циклинге тә уелді киназалық (Ц+ЦЗК) комплек тү зеді, мұ нда циклин активаторлық суббірлік, ал циклинге тә уелді киназалар – катализдік суббірліктер болып табылады. Каждый из периодов Митоздық циклдың ә р бір кезең і арнайы Ц+ЦТК кешенімен реттеледі.

Митоздық циклдың дұ рыс ө туін 4 салыстыру нү ктесі интерфаза кезең індегі G₁, G₂, S жә не митоздың метафазасы бақ ылайды (cheek - point). Жасушаның митозғ а тү суі немесе тоқ тауы жасушаның бө лінуін стимулдайтын немесе басып тастайтын гендермен реттеледі.

5.4. Кө рнекілік материал: 11-12-шімультимедиялық дә ріс, тақ ырып бойынша бейнефильмдер.

5.5. Ә дебиеттер:

Негізгі:

5.5.1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006.

5.5.2. Гинтер Е. К. Медицинская генетика. М.: Медицина, 2003.

5.5.3. Қ уандық ов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дә рістер жинағ ы).

Алматы: Эверо, 2008. 224 б.

5.5.4. Муминов Т.А., Куандыков Е.У. Основы молекулярной биологии (курс лекций). Алматы: Эверо, 2009. 204 с.

5.5.5. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003. 544 с.

5.5.6. Аманжолова Л.Е. Жалпы жә не медициналық генетиканың биологиялық негіздері. Алматы, 2006.

5.5.7. Қ уандық ов Е.Ө., Ә білаев С.А. Медициналық биология жә не генетика. Алматы, 2006. 356 б.

5.5.8. Қ уандық ов Е.Ө., Нұ ралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық -генетикалық терминдердің орысша-қ азақ ша сө здігі. Алматы: Эверо, 2012. 112 б.

Қ осымша:

5.5.9. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007. 479 б.

5.5.10.Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н. П. Бочкова. М., ГЭОТАР-Медиа, 2010. 620 с.

5.6. Бақ ылау сұ рақ тары (кері байланыс):

5.6.1. Жасушалық циклғ а сипаттама.

5.6.2. Митоздық циклғ а сипаттама.

5.6.3. Митоздық циклдың реттелу механизмдері.

5.6.4. Жасушалық циклдың бақ ылану механизмдері.

5.6.5. Жасуша пролиферациясының медицинадағ ы маң ызы.

Ү ш тілдегі тү сіндірме сө здер: