Тақырыбы: ДНҚ репарациясы

5.2. Мақ саты: Зақ ымданғ ан ДНҚ молекуласының қ айта қ алпына келу (репарация) механизмдерін білу.

5.3. Дә ріс тезистері:

5.3.1. Репарация, анық тамасы, типтері.

5.3.2. Жарық тық репарация (фотореактивация).

5.3.3. Қ араң ғ ылық (эксцизиялық) репарация.

5.3.4. Пострепликациялық репарация.

5.3.5. SOS – репарация.

Репарация – тірі ағ залардың мутагендік факторлар ә серлерінен зақ ымданғ ан ДНҚ молекуласының қ айта қ алпына келу қ асиеті. Жасушадағ ы зақ ымданғ ан ДНҚ молекуласының репарация процессі бірнеше жолмен іске асады.

Жарық тық репарация жарық та арнайы ферменттің – фотолиазаның кө мегімен УК сә улесінің ә серінен тү зілген мутантты ДНҚ -ғ ы тиминдік димерлерді ажыратып ДНҚ молекуласының тұ рақ тығ ын қ амтамасыз етеді.

Қ араң ғ ылық (эксцизиялық) репарацияжарық тың кө мегінсіз арнайы гликозилаза ферментінің қ атысуымен зақ ымданғ ан ДНҚ молекуласының бө лігі анық талынып эндо- жә не экзонуклеазалармен танылып, қ ырқ ылады. Арық арай ДНҚ – полимераза бос қ алғ ан жерді комплементарлық принцип бойынша нуклеотидтермен толтырылады, тізбекке тізбектеліп тігілуін лигаза қ амтамасыз етеді.

Пострепликациялық репарацияДНҚ репликациясынан кейін зақ ымдалғ ан бос орындар зақ ымдалмағ ан ДНҚ тізбегінің нуклеотидтері арқ ылы іске асырылады.

SOS–репарациясы жаң а пайда болғ ан (транзиция жә не трансверсия) мутациялар саны артқ ан кезде іске қ осылатын механизм. Мұ ндай жағ дайда ДНҚ репликацияланып жә не бө лініп кейбір жасушалар тіршілік қ абілетін сақ тайды. Осындай жасушалардың ұ рпақ тары ДНҚ молекуласындағ ы барлық мутацияны тасмалдай отырып, геномғ а бекініп «қ алыпты» қ ызмет атқ аруын қ амтамасыз етеді.

5.4. Кө рнекілік материал: 16-шымультимедиялық дә ріс, тақ ырып бойынша бейнефильмдер.

5.5. Ә дебиеттер:

Негізгі:

5.5.1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006.

5.5.2. Гинтер Е. К. Медицинская генетика. М.: Медицина, 2003.

5.5.3. Қ уандық ов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дә рістер жинағ ы).

Алматы: Эверо, 2008. 224 б.

5.5.4. Муминов Т.А., Куандыков Е.У. Основы молекулярной биологии (курс лекций). Алматы: Эверо, 2009. 204 с.

5.5.5. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003. 544 с.

5.5.6. Аманжолова Л.Е. Жалпы жә не медициналық генетиканың биологиялық негіздері. Алматы, 2006.

5.5.7. Қ уандық ов Е.Ө., Ә білаев С.А. Медициналық биология жә не генетика. Алматы, 2006. 356 б.

5.5.8. Қ уандық ов Е.Ө., Нұ ралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық -генетикалық терминдердің орысша-қ азақ ша сө здігі. Алматы: Эверо, 2012. 112 б.

Қ осымша:

5.5.9. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007. 479 б.

5.5.10.Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н. П. Бочкова. М., ГЭОТАР-Медиа, 2010. 620 с.

5.6. Бақ ылау сұ рақ тары (кері байланыс):

5.6.1. Репарация, анық тамасы, типтер.

5.6.2. Жарық тық репарация механизмдері.

5.6.3. Эксцизиялық репарация механизмдері.

5.6.4. Пострепликациялық репарация.

5.6.5. SOS – репарация.

Ү ш тілдегі тү сіндірме сө здер: