КІРІСПЕ. Зерттеудің өзектілігі.Басқару – диалектикалық үдеріс

Зерттеудің ө зектілігі. Басқ ару – диалектикалық ү деріс. Ол ө зіндік ерекшелігі бар ғ ылымғ а айналғ анғ а дейін бірнеше даму тарихынан ө тті. Сондық тан да басқ ару туралы алғ ашқ ы идеялардың тамыры терең де жатыр. Мұ ны Американың белгілі теоретигі Кл.кіші Джексонның зерттеуінен байқ ауғ а болады. Ғ алым «Басқ ару ойларының тарихы» атты ең бегінде біздің дә уірге дейінгі 5000 жылдан бастап басқ арудың дамуын кө рсеткен. Бұ л ең бек бойынша идеяның қ алыптасуы шумерлерден басталады. Қ оғ амдағ ы қ ажетті фактілерді тіркеу, оларды жинақ тап жү йелеу, қ ағ азғ а тү сіру басқ арудың алғ ашқ ы элементтері болып табылады [1].

Дене мә дениеті мен спортты басқ ару тек адамдардың дене қ абілеттілігін дамытуғ а бағ ытталғ ан арнайы амал мен ә дістердің жиынтығ ы жә не «адамның мақ сатты қ озғ алыс қ ызметін» ғ ана басқ ару емес. Дене мә дениеті мен спортты басқ ару объектісіне кө птеген нақ ты дене жә не спорт мекемелері – спорттық мектептер, спорттық жә не фитнес-клубтар, спорт тү рлері бойынша (футбол, хоккей, баскетбол, волейбол жә не т.б) спорттық командалар, алаң дар, спорттық -сауық тыру орталық тары, спорттық одақ тар жә не т.б кіреді.

Ә лемдік спорттың заманауи даму дең гейі дене тә рбиесі мен спортты ұ йымдастыруды басқ ару жә не ұ йымдастырумен айналысатын (менеджмент) спортшылар мен мамандарды дайындауда жаң а міндеттерді кә сіби дең гейде қ ойып отыр [2, 3].

Жоғ арыдағ ы ғ ылыми ә дебиеттерге жасағ ан талдау басқ ару мә селесі саласынан бірқ атар іргелі жә не қ олданбалы ең бектердің орындалғ анын кө рсетумен бірге, оның ғ ылыми-педагогикалық негіздерінің бү гінгі қ оғ ам талабына қ арай ә лі де болса терең зерттеле қ оймағ андығ ын, ал біз зерттеу нысаны етіп алып отырғ ан спорт тү рлері бойынша жарыс ө ткізу дайындығ ын ұ йымдастыру мен басқ ару мү лде зерттелмеген мә селе екендігін кө рсетіп отыр.

Осығ ан байланысты, спорттық шараларды ұ йымдастыру мен басқ ару мә селелерін шешу ү шін заманауи алдың ғ ы ғ ылыми-теориялық технологияларды мең геру қ ажет. Себебі спорттық жарыстар жү йесін басқ арудың мә нін, тү рлері мен тетіктері (сонымен қ атар, ә леуметтік-экономикалық жә не нормативті-қ ұ қ ық тық мә ртебе) сынды спорт саласының негізгі қ ұ рауыш бө ліктерін кө рсететін ғ ылыми тұ жырымдар жә не ең бектермен шектелу аз. Сондық тан да, қ азіргі Қ азақ станда спорттық жарыстарды басқ ару жү йесін қ ұ руды зерттеу аса ө зекті болып табылады.

Дегенмен, бұ л айтылғ ан мә селелер ә лі де болса, теориялық мә нділігін тапқ ан жоқ. Жоғ арыда айтылғ андарды талдай отырып:

– бү гінгі спорттық іс-шаралар мен жарыстарды жаң аша басқ аруғ а талаптардың артуы мен дә стү рлі басқ ару жү йесінде айтарлық тай ө згерістің болмауы арасында;

– осы талаптарғ а сай халық аралық, республикалық, аймақ тық спорттық жарыстарды басқ ара алатын кә сіби қ ұ зырлығ ы жоғ ары басшығ а қ ажеттіліктің артуы жә не мұ ндай даярлығ ы бар халық аралық, республикалық, аймақ тық спорттық жарыстарды басқ ара алатын басшының жетіспеуі арасында;

Зерттеу мақ саты: Ел аумағ ындағ ы спорттың ә р тү рі бойынша жарыс ө ткізку қ ызметінің ұ йымдастырылуы мен жарыстарды басқ аруды ғ ылыми - теориялық тұ рғ ыдан нә тижелігін анық тау.

Зерттеу нысаны: Ел аумағ ындағ ы аймақ тық дең гейдегі жарыстардың ү дерісі.

Зерттеу пә ні: дене тә рбиелік ұ йым қ ызметкерлерінің, оның басқ ару нысаны мен субъектісінің бір жағ ынан, дене тә рбиелік спорттық ұ йымның ө зінің ішінен, екінші жағ ынан, оның сыртқ ы ортамен байланысу ү дерісі барысында қ алыптасатын басқ арушылық қ атынастар.

Зерттеудің ғ ылыми болжамы: егер, спорт тү рлері бойынша жарыс ө ткізу дайындығ ын ұ йымдастыру мен басқ арудың теориялық -ә діснамалық бағ ыттары негізделіп, оны ұ йымдастыру жә не басқ ару ә дістемесі анық талса, онда болашақ та спорт тү рлері бойынша ө ткізілетін жарыстарда спорттың жекелей тү рлері ү здік сапамен ерекшеленіп, ә дістемесі айқ ындалады.

Зерттеу міндеттері:

– ел аумағ ында ө ткізілетін аймақ тық дең гейдегі жарыстарды ұ йымдастыру жә не ө ткізу сапасын анық тау;

– тү рлі дең гейдегі жә не спорт тү рлерінің ә ртү рлі топтарындағ ы жарыс сапасын дең гейін анық тау;

Зерттеудің жетекші идеясы: спорт тү рлері бойынша ө ткізілетін жарыстарды басқ ару мен ұ йымдастыруды зерттеу келешекте ө ткізілетін спорттық жарыстарды басқ ару тиімділігін арттырып нә тижелігін айқ ындау.

Зерттеудің теориялық -ә діснамалық негіздері болып спорт тү рлері бойынша ө ткізілетін жарыстарды ұ йымдастыру ісін жоспарлау мен басқ арудағ ы кә сіби жаттық тырушылық іс-ә рекеті, теория мен тә жірибенің бірлігі туралы, тұ лғ алы-бағ дарлық, жү йелі-мә дениеттілік, кә сіби дайындық ты жү йелі талдау, инновациялық ә діс-тә сілдер саналады.

Зерттеу ә дістері: Дипломдық жұ мыстың мақ саты мен міндеттеріне қ ол жеткізу ү шін ә дебиет кө здерін жинақ тап, теориялық тұ рғ ыдан талдау, сонымен қ атар тә жірибелік жұ мыс кезінде алынғ ан мағ лұ маттар, ә ртү рлі жарыс бойынша алынғ ан мә ліметтерді талдау жә не қ орытындылау, арнайы сұ рақ -жауап, сұ хбат, сауалнама, педагогикалық бақ ылау ә дістері қ олданылды.