Азаматтық іс жүргізу құқық қатынастарының объектісі мен мазмұны.

Азаматтық іс жү ргізу қ ұ қ ық қ атынастарының объектісін 2 тү рге бө ліп қ арастыруғ а болады: жалпы жә не ар-найы.Жалпы объект — сотпен қ аралып, шешілуге немесе қ орғ алуғ а жататын материалдық -қ ұ қ ық тық дау немесе заң мен қ орғ алатын мү дде.Арнайы объект — нақ ты, белгілі қ ұ қ ық қ атынасын жү зеге асыруда жасалатын қ орытынды (мысалы, сот пен сарапшы арасында азаматтың іс жү ргізу қ ұ қ ық қ атынасының объектісі болып осы сарапшының ө зінің арнайы білімі негізінде іс ү шін мә ні бар фактілер туралы қ орытындысы).Азаматтық іс жү ргізу қ ұ қ ық тық қ атынастың мазмұ ны — азаматтық процестегі субъектілерінің іс жү ргізу қ ү қ ық тары мен міндеттері, ал кейбір процессуалистердің пікірінше (А.А.Мельников) субъектілердің мінез- қ ұ лқ ы, яғ ни ө з қ ұ қ ық тары мен міндеттерін жү зеге асырудағ ы ә рекеттері.

Азаматтық іс жү ргізу қ атынастың субъектілері. Азаматтық іс жү ргізу қ атынастарынын, субъектілері азаматтар мен заң ды тұ лғ алар бола алады. Соның қ атарына азаматтық іс жү ргізу қ атынастарына шетел азаматтары, азаматтығ ы жоқ адамдар жә не шетелдік заң ды тұ лғ алар қ атыса алады. Процеске қ атысушылардың бә рін, олардың іске қ атынастығ ына орай, белгіленген топтарғ а бө лінеді: сот, іске қ атысушылар жә не сот тө релігін жү зеге асыруына жә рдемдесушілер.Сот азаматтық іс жү ргізу қ атынасының міндетті субъектісі ретінде қ аралады. Республикада азаматтық, тө релік, қ ылмыстық жә не басқ а да істерді қ арайтын, соттардан тыс ешқ андай орган жоқ. Сот азаматтар мен ұ йымдардың қ ұ қ ық тарын, бостандық тары мен заң ды мү дделерін қ орғ айтын, ол бұ зылғ ан жағ дайда оны қ алпына келтіретін барынша ық палды нысан болып табылады. Соттар қ айсы біреулердің еркіне қ арамастан тек Конституция мен Республика заң дарына сә йкес, ө здеріне Республика атынан берілген билікті жү зеге асырады, іс жү ргізу нысаң ында заң мен белгіленген сот ісін қ арауғ а процесс мү шелерінің барлығ ының да белсенді тү рде қ атысу мү мкіндігін қ амтамасыз етеді, істің ақ иқ атын ашады жә не ол бойынша заң ды жә не негізделген шешім шығ арады. Соттарғ а мемлекеттік мә жбү рлеуді қ олдану қ ұ қ ығ ы берілген. Сот азаматтың жә не шаруашылық істер жө ніндегі шешімдерімен кінә лі тараптарды (талап қ оюы немесе жауапкерді) тиісті тә ртіпке шақ ырады, оларды міндеттері мен жауапкершілігін орындауғ а, оның ішінде жауапкердің есеп-шотынан талап қ оюшылық пайдасына ақ шалай қ аражат ө ндіртуге не мү ліктерін ө ндіруге мә жбү рлейді. Істі сот отырыстарында қ арау мен шешу Қ Р Конституцияның 77-бабында жө не Қ Р Азаматтың іс жү ргізу кодексінің жалпы бө лімінің 2-тарауында аталғ ан принциптерге негізделеді.

Іске қ атысушыларды азаматтық іс жү ргізу қ ұ қ ық тық қ атынастардың субъектері ретінде танимыз. Олардың қ ұ рамыіна Қ Р Азаматтық іс жү ргізу кодексінің 44-бабына сә йкес:

• тараптарды (талап қ оюшы мен жауапкерді);

• ү шінші тұ лғ аларды (даудың нысанасына дербес талаптарын мә лімдейтін жә не даудың нысанасына дербес талаптарын мә лімдемейтін);

• прокурор;

• мемлекеттік органдар, жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органдары;

• Қ Р АІЖК-нің 56, 57-баптарымен кө рсетілген негіздер бойынша процеске қ атысатын ұ йымдар немесе жеке адамдар;

• арыз берушілер жә не басқ а да мү дделі тұ лғ аларды (Қ Р АІЖК-нің 289-бабы) жатқ ызамыз.

Сот тө релігін жү зеге асыруын жә рдемдесушілер – азаматтық іс жү ргізу қ ұ қ ық тық қ атынастарының субъектілері. Олардың қ атарына: аудармашы, куә, маман, сот приставы, сот хатшысы, сот ұ ыйдастырушысы, ө кіл жә не т.б. жатқ ызылады.