Азақ тілін оқытудың әдіс-тәсілдері.

Қ азақ тілін оқ ытудың ә діс тә сілдері Оқ ушыларғ а теориялық білім мен практикалық дағ ды беру оқ ыту ә дістерінсіз жү зеге аспайды. Оқ ушылардың қ азақ тілінен алғ ан білімі мен білігін, дағ дысын қ алыптастыру жолында мұ ғ алімнің жү ргізген жұ мысы оқ ыту ә дістеріне тікелей байланысты. Оқ ыту ә дісі дегеніміз не? Педагогика теориясында бұ ғ ан мынадай анық тама берілген: “…Білім беру ә дістері оқ ушылардың білім мен білігін, олардың практикалық дағ дысын қ алыптастыру жолындағ ы мұ ғ алімнің жү ргізетін жұ мыстарының тә сілі жә не оқ ушылар жү ргізетін жұ мыстың мұ ғ алімнің басшылығ ымен орындалатын тә сілі” десе, ал педагогакалық энциклопедияда " Оқ ыту ә дістері" – мұ ғ алім мен оқ ушылар жұ мысының тә сілдері, солардың кө мегімен білімді, іскерлікті жә не дағ дыны игереді, оқ ушылардың дү ниетанымы қ алыптасады, қ абілеттері дамиды, – деп кө рсетеді. Ә діс дегеніміз – дү ниені, қ оршағ ан ө мірді, қ ұ былысты танудың жолдарын белгілейді. Оқ ытудың, білім берудің мә ні – ү йренушіні, білім алушыны дү ниені танудың тү рлі жолдарымен, амал-тә сілдерімен, ә дістерімен қ аруландыруда болып табылады. Оқ у ү дерісі осы мақ сатқ а қ ызмет етіп, бұ л ү дерісте ү йренушінің ө зінің ішкі кү ш-жігері мен қ уатын оғ ан тірек етіп, оны негізгі ә рекет етуші тұ лғ ағ а айналдыруы тиіс.

Демек, оқ ыту ә дістері бұ л мұ ғ алім мен оқ ушылардың оқ у-тә рбие жұ мысының міндеттерін ойдағ ыдай шешуге бағ ытталғ ан ө зара байланысты іс-ә рекетінің тә сілдері. Оқ ыту ә дісін осылай дидактика тұ рғ ысынан тү сіндіру жалпы философиялық анық тамағ а сай келеді. Ә діс дә л жалпы мағ ынасында мақ сатқ а жету іс-ә рекетін нақ ты ретке келтіру тә сілдері.Сонымен оқ у ә дістері оқ ушылардың танымдық қ абілеттерінің дамуына мү мкіндік туғ ызуы тиіс, яғ ни, оқ ушылардың ойын дамытады, ө з бетінше ізденіп жаң а білімді игеруге ық пал жасайды. Оқ ыту ә дістері ғ ылыми таным ә дістеріне байланысты, ө йткені, оқ ытуда ең бастысы оқ ушылардың танымдық іс-ә рекеті. Ғ ылыми танымғ а қ атысты бірсыпыра ережелер оқ ушылардың танымдық іс-ә рекетінде қ олданылатын оқ ыту ә дістерінің ерекшелігін анық тайды. Бұ л ережелер: оқ ыту ә дістері ең анық фактілерді білуді қ амтамасыз етеді; оқ ыту ә дістері практика мен теорияны жақ ындастырады; оқ ыту ә дістері шындық ты тануғ а ә рекет жасайды; идея нақ ты ө мір мә ліметтерінен қ орытылады. Осы ережелердің бә рі оқ ушылар кө зқ арасының қ алыптасуының, таным қ абілеттерінің дамуының негізі болады. Оқ ыту ә дісі мақ сатқ а жетудің саналы тү рде қ олданылатын тә сілі, ал мақ сатқ а жету мұ ғ алімнің шеберлігіне, оның оқ ыту процесін тиімді ұ йымдастыра білуіне, оқ ушылардың даярлық дә режесіне, мұ ғ алім мен оқ ушылардың белсенділік педагогикалық ынтымақ тастығ ына байланысты." Оқ ыту ә дісі" жә не " ә дістемелік тә сіл" ұ ғ ымдары бір-бірімен тікелей байланысты. Ә дістемелік тә сіл оқ ыту ә дісінің элементі (компоненті, қ ұ рамды бө лімдер). Мысалы, жеке сө здерді тү сіндіру, суреттерді демонстрациялау т.б.Қ азақ тілін оқ ушыларғ а мең гертуде оқ ыту ә дістерін тиімді, жү йелі қ олдану ө з нә тижесін беретіні сө зсіз. Ә діс (метод) грек тілінен енген сө з. Оның бастапқ ы ұ ғ ымы “зерттеу” деген мағ ынаны берген. Бертін келе алғ ашқ ы мағ ынасы кең ейіп, “белгілі бір пә нді оқ ытудың ә дісі” дегенді білдіреді Қ азақ тілін зерттеуші ә діскер-ғ алымдар оқ ыту ә дістерін тө мендегідей саралайды: ағ артушы-ғ алым А.Байтұ рсынов: «Ә діс – керекшіліктен шығ атын нә рсе... Ә діс деген қ атып- семіп қ алғ ан догма емес. Жақ сы дерлік те, жаман дерлік те бір ә діс жоқ. Олқ ылық тың белгісі – бір ғ ана ә дісті болу: шеберліктің белгісі – тү рлі ә дісті болу. Ә дістің жақ сы –жаман болмағ ы жұ мсалатын орынның керек қ ылуына қ арай,...», –дейді.