Тәрбие процесінің ерекшеліктері

Мектепте жү ргізілетін тә рбие процесі педагогтар мен оқ ушылардың оқ у-тә рбие іс-ә рекетіне енетін педагогикалық процестің негізгі бө лімі. А. С. Макаренко: «Тә рбие логикасы, оқ у логикасын қ айталамайды, тә рбиенің ө зіндік мазмұ ны, принциптері, ә дістері бар», - деді.

Тә рбие процесінің негізгі ерекшеліктері қ андай?

Тә рбие –қ оғ амдық қ ұ былыс, ө йткені қ оғ аның материалдық жағ дайының ө суі, идеологияның ө згеруімен байланысты. Тә рбиенің мақ сат –міндеттері, мазмұ ны мен оны ұ йымдастыру тә сілдері толығ ып, жаң а жағ дайғ а сә йкес жақ сарып отырады.

Тә рбие – мақ сатты процесс. Тә рбие мақ саты айқ ын ә рі нақ ты ө мір жағ дайына сай белгіленсе ғ ана ө з нә тижесін береді. Оны тә рбиешілердің ө з қ алауымен анық тауғ а болмайды. Себебі, тә рбие мақ саты қ оғ амның, мемлекеттік ә л-ауқ аты жә не саясатымен ә рқ ашанда тығ ыз байланыста болады.

Тә рбие – кө п факторлы процесс, ол тек мектепте ғ ана емес, отбасында, мектептен тыс мекемелерде, қ оғ амдық орындарда іске асырылады. Оқ ушылардың санасының, тә ртібінің қ алыптасуына ә дебиет, ө нер, телехабарлар, компьютерлік технология, бейнефильмдер ә сер етеді. Қ азіргі кезде балаларғ а ә сер етуші хабарлар ө те кө п, оның кейде жағ ымсыз ә серлері де болатындығ ын ескеруіміз керек.

Тә рбие процесі – ұ зақ процесс. Ол бала ө мірге келгеннен басталып, ө мір бойы жалғ асады.

Адам есейген шағ ында да тә рбиеленіп, тіпті, қ айта тә рбиеленуі де мү мкін. Адам ең бек, моральдық тә жірибені, эстетикалық қ ұ ндылық тарды мең геріп білімін кең ейтеді. Ә сіресе, баланың мектептегі шағ ында оның дамуы тез жү реді. Тә рбие ү здіксіз процесс болғ андық тан, оның нә тижесін бірден кө руге болмайды. Мысалы: оқ ушы аз уақ ыт ішінде тарихи оқ иғ аларды оқ ып алуы мү мкін, бірақ жақ сы жолдас немесе ұ йымшыл адам болып тә рбиеленуі ұ зақ қ а созылуы да мү мкін.

Тә рбие процесі сатылы сипатта болады. Ол бірнеше кезең ге бө лінеді.

Бірінші кезең де бала отбасындағ ы, мектептегі алғ ашқ ы ережелерді мең гереді. Оларда қ арапайым тә ртіп дағ дылары қ алыптасады.

Екінші кезең де оқ ушылардың тә ртіп туралы алғ ашқ ы тү сініктерінің негізінде тү рлі жағ дайларда дұ рыс шешім қ абылдау, қ оғ амдағ ы тә ртіп ережелерін сақ тау дағ дылары қ алыптасады.

Ү шінші кезең де тұ рақ ты мінез-қ ұ лық дағ дыларына ие болады.

Тә рбие процесін бірнеше рет қ айталауғ а болады. Мысалы адамның бір сапалық қ асиетін қ алыптастыруғ а қ айта-қ айта оралуғ а тура келеді. Бұ л жай қ айталау емес, жас ерекшелігіне қ арай баланың білімін, тә рбиесін, терең дету.

Бастауыш сыныпта қ арапайым тә ртіпке кө ң іл бө лінсе, орта буын сыныптарында жауапкершілік сезімін қ алыптасуғ а бірінші орын беріледі. Ал жоғ ары сыныпта жоғ ары саналылық қ алыптастырылады. Алайда оқ ушылардың сапалық қ асиеттерін дамыту бірізділікпен жү ргізіледі. Бірінші тоқ санда шыншылдық қ а, екінші тоқ санда ұ йымшылдық қ а тә рбиелеймін деуге болмайды.

Тә рбие процесі –екі жақ ты, белсенді процесс. Оны тек тә рбиеленушігебағ ытталғ ан педагогикалық ә рекетпен шектеуге болмайды.

Оқ ушылар міндетті тү рде ө зін-ө зі тә рбиелеуі қ ажет., баланың ішкі белсенділігін ояту керек. Тә рбие процесінде балалардың қ ажеттілігі мен қ ызығ ушылығ ын ескереміз.

Тә рбие процесінде балалар ұ жымын ұ йымдастыру жұ мыстары маң ызды орын алады. Сондық тан А. С. Макаренко «Тә рбие жұ мысы ұ йымдастырушының жұ мысы» - деді. Мектеп директоры, директордың тә рбие іс жө ніндегі орынбасары, сынып жетекшісі, мұ ғ алімдер –тә рбие жұ мысын ұ йымдастырушылар. Тә рбие нә тижесі кө бінесетә рбиешілердің педагогикалық шеберлігімен, оқ ушылар ұ жымымен дұ рыс қ арым-қ атынас орната білуіне байланысты.

Тә рбие – болашақ қ а бағ ытталғ ан процесс. Тә рбие беруде тек бү гінгі кү н міндеттерін ғ ана емес, алдағ ы мақ саттарды да ескеруіміз керек.

Тапсырмалар:

1. Оқ у жә не тә рбие процестерінің ұ қ састық тары мен ерекшеліктерін

анық таң ыз.

2. Машық кезінде тә рбие принциптері қ алай іске асырылатынын

байқ аң ыз.

3. Ә ртү рлі тә рбие ә дістерінің ө зара байланысынсипаттаң ыз.