М±най ±њѓыларын мењгеру єдістері

¦њѓыны мењгеру - аѓымды шаќыру жєне ондаѓы µнімділікті арттыру операцияларыныњ технологиялыќ комплексі, ол ќабаттыњ м‰мкіндіктеріне сєйкес тањдалады. ¦њѓыны ќабатќа µткізгеннен кейін ќабатты ашу жєне шегендеу ±њѓысын перфорациялау, кейде оны ќабатты екінші ќайтара ашу деп те атайды, ±њѓының т‰п аймаѓы єсіресе ашылѓан ќабат ‰сті ж±ќа сазды ә ктастан немесе сазды ќабыќшамен ластанѓан болады.

Мең геру маќсаты - коллекторлардыњ табиѓи µткізгіштігі ±зындыѓы бойынша, ќабаттаѓы перфорацияланѓан каналдыњ ашыќ бетіне дейін ќалпына келтіру жєне ±њѓы µнімін оныњ сєйкес потенциялды м‰мкіндігінше алу.

Ќабатты мең геру єдістері ќысым µте жоѓары болѓанда, яѓни фонтандауды к‰ткен жаѓдайда жєне ќысымы аз, яѓни ашыќ фонтандау ќаупі жоќ жєне механикаландырылѓан єдіс ќолданылатын болып екіге бµлінеді. М±най µндіру практикасында кµптеген ашыќ фонтанды ±њѓыларыныњ ±заќ уаќыт жануы, оныњ себебі ќабатты ашу жєне ±њѓыны мењгеру технологиясын б±зылуы салдарынан болады.

М±ндай ќ±былыстар ±њѓыныњ істен шыѓуымен ќоймай, кен орынныњ µзініњ µнімі азаюына єкеліп соќтырады.

Аѓым шаќырудыњ негізгі алты єдісін атап айтуѓа болады:

- тартание

- поршендеу

- ±њѓы с±йыѓын біршама жењіл сұ йық қ а ауыстыру

- компрессорлы єдіс

- газды с±йыќ ќоспаны айдау

- терењ сораппен сору

Тартание - б±л ±њѓыда с±йыќты 16 мм ж±ќа ќанатты лебедка кµмегімен желонка т‰сіру арќылы алу. Желонка 8м ±зындыќты ќ±бырдан дайындалады, оныњ тµменінде штокты клапан бар, яѓни шток белгілі бір жерге тірелгенде клапан ашылады. Желонка диаметрі кµбіне шегендеу ќ±бырыныњ 0, 7 диаметірінен аспайды. Желонканыњ жоѓарысында канатќа бекітілген ќысќыштар ќарастырылѓан, желонканы бір т‰сіргенде с±йыќ кµлемі 0, 06м³ тен аспайды.

Поршендеу ә дісі- поршендеуде поршен немесе сваб диаметрі (25-37, 5 мм) клапанды ќ±быр к‰йінде болады. Ќ±бырдыњ сыртќы бетінде серпімді резиналы манжеттер (3-4 мм) сымды тор арќылы ±сталѓан. Поршень с±йыќ баѓанына т‰сірілгенде с±йыќ поршень арќылы поршень ‰сті кењістігіне µтеді. Кµтерілгенде клапан жабылады, ал манжеттер с±йыќ баѓанасын ќысып т±рѓан ќысым арќылы, СКҚ ќабырѓаларына ќысылып, тыѓыздалады. Поршенді єдісте де саѓа ашыќ ќалады, ол єр ќарай к‰тпеген ќауіптердіњ болуымен байланысты.

Ќабат с±йыѓын ауыстыру. Ауыстыру ±њѓыѓа т‰сірілген СКҚ жєне саң ылаусыздандырылғ ан (саң ылаусыздандырылѓан) саѓада ж‰ргізіледі, б±л лаќтырылуларды жєне фонтанды ќ±былыстан ќорѓайды. Б±рѓылаудан шыќќан ±њѓы єдетте сазды ќоспамен толтырылѓан болады. ¦њѓыны жуу сумен немесе газдандырылѓан м±наймен жуѓанда, оныњ т‰п ќысымын мына кµлемге азайтуѓа болады:

(1)

м±ндаѓы сазды ќоспа тыѓыздыѓы; жуу с±йыѓыныњ тыѓыздыѓы; СКҚ т‰сірілген терењдік; ±њѓы ќисыќтарыныњ орташа б±рышы.

Осындай єдіспен ќабат ќысымы ‰лкен жєне мењгеруге жаќсы берілетін коллекторлары бар ±њѓылар мењгеріледі. (1) тең деуден кµріп отырѓандай сазды с±йыѓйн м±найѓа ауыстырѓанда, максималды ќысымныњ т‰суі тек барлыќ ќысымнан 25% ѓана азаяды.

Осыдан да єдістіњ ќолданылуы шектеледі. ¦њѓыда с±йыќтыњ ауыстырылуы сорапты агрегат кµмегімен ж‰реді, ал кейде б±рѓылау сораптарымен де іске асады. Кей жаѓдайларда берілген кенорында игеру кезіндегі ќауіпсіздік жєне сенімділік біршама бар болса, онда ќосымша поршенді єдісте ќолданылады.

Мењгерудіњ компрессорлы єдісі фонтанды ±њѓыны мењгеруде, жартылай фонтанды жєне біршама механизацияланѓан ±њѓыларда ќолдануда кењ µріс алды. ¦њѓыѓа СКҚ тізбегі т‰сіріліп ал саѓасында фонтанды арматура ќондырылады. Ќ±быр аралыќ кењістікке ќозѓалмалы компрессордан айдау ќ±быры ќосылады.

Газды айдаѓанда ќ±быраралыќ кењістіктегі с±йыќ СКҚ башмагына дейін ыѓыстырылады немесе СКҚ -ныњ т‰сірілу тесігіне дейін ол сєйкес терењдікте алдын ала жасалады. Газ СКҚ -ѓа келіп, ондаѓы с±йыќты газдайды. Нєтижесінде т‰п ќысым біршама тµмендейді. Газдыњ шыѓымын баќылп, мµлшерлей отырып (ауа): ќ±бырдаѓы газды –с±йыќ ќоспаныњ тыѓыздыѓын, сонымен бірге т‰п ќысымын да Р₃ –да мµлшерлеуге болады. болѓанда аѓым басталады, осыдан ±њѓы фонтанды немесе газлифті режимге µтеді. Тєжірибе жєне т±раќты аѓым алѓаннан кейін ±њѓы аѓымы стационарлы режим ж±мысына ауыстырылып, ж±мысын жалѓастыра береді.

Мењгеру саң ылаусыздандырылғ ан ±њѓыларда процесстіњ параметрлерін ‰здіксіз баќылаумен ж‰реді. Сондыќтан єдіс біршама ќауіпсіз жєне ќабатќа депрессияны єсер еткізуде біршама тиімділіктерге жетеді. Біраќ компрессорлы мењгеру єдісі б±зылѓыш, т±раќсыз компрессорларда ќолдану ж±мысы шектеулі кей аудандарда ±њѓы терењдігі 4500-5500 метрде мењгеру ќасиеттілігі туады, ал терењдіктіњ µсуі ол да компрессорлы мењгеру єдісін ќолдануда оныњ ж±мысын шектейді.

Ќабат энергиясын с±йыќ шыѓаруда жєне єрт‰рлі жууларда барынша пайдалану ‰шін СКҚ башмагы перфорацияныњ жоѓарѓы тесігіне дейін т‰сіріледі. С±йыќ баѓанасын СКҚ башмагына дейін ыѓыстыру ‰шін, єсіресе µте ‰лкен терењдіктерде бірнеше МПа-ѓа дейін кµтеретін ќуатты компрессорлар керек. Б±л мењгеруді ќиындатады, сондыќтан ќ±быр тізбегінде алдын ала аныќталѓан терењдіктерде т‰сірілетін тесіктер деп аталатындар жасалады. Ќ±быр аралыќ µтіп жатќан с±йыќ баѓанасы осы тесікке келгенде, айдау газы СКҚ арќылы с±йыќќа ќосылып тесіктен жоѓары с±йыќ баѓанасын газдайды. Егер СКҚ -даѓы с±йыќ баѓанасыныњ тесіктен кейінгі газдалѓан ќысымы Р₁ болса, онда т‰п ќысым Р_с мынаѓан тењ

(2)

М±ндаѓы т‰п терењдігі (жоѓарѓы перфорацияѓа дейін); т‰сіру тесігі терењдігі; ±њѓы с±йыѓыныњ тыѓыздыѓы; ±њѓы ќисыѓыныњ орташа б±рышы.

Айдалѓан газѓа дейінгі т‰п ќысым

(3)

(2) (3) тен есептеп ќабат депрессиясын аныќтаймыз.

(4)

Біраќ L діњ кµбеюімен Р₁ де кµбейеді, ол негізінен айтќанда газ шыѓымына тєуелді, біраќ (4) тең деуда аныќталѓан гидростатикалыќ ќысымнан 7-10% тыќ артыќ т‰сірілмейді. Сондыќтан терењ ±њѓыларда мењгеру ‰шін жоѓары ќысымды беретін компрессорлар ќолданылуы керек.

¦њѓыны газды с±йыќ айдау арќылы мењгеру. ¦њѓыѓа газды с±йыќ айдау арќылы мењгеруде таза газдыњ орнына ќ±быраралыќ кењістікке газ ќоспасын айдайды. Б±ндай газды с±йыќ ќоспаныњ тыѓыздыѓы айдалатын газ жєне с±йыќ шыѓыныныњ ќатынасына байланысты. Б±л процесс параметрлерін ќадаѓалап отыруѓа м‰мкіндік береді. Газды с±йыќ ќоспаныњ тыѓыздыѓы таза газ тыѓыздыѓынан кµп болѓандыќтан, ол біршама терењ ±њѓыларды ќысымы аз компрессорлар кµмкгімен менгеруге кµмегін тигізеді. Б±л процесс ќиын.

Газды с±йыќ ќоспа айдаѓанда ауа кµпіршіктеріне Архимед к‰ші єсерінен олар аѓымда бетке шыѓады. Бетке шыѓу жылдамдыѓы газды кµпіршіктердіњ µлшеміне байланысты, с±йыќ т±тќырлыѓына жєне оныњ тыѓыздыѓына байланысты: кµпіршік ќаншалыќты кіші, оныњ бетке шыѓу жылдамдыѓы соншалыќты аз. Одан басќа газ СКҚ башмагына жетпей, т‰п ќысымы азайады. Біршама ќажетті жылдамдыќ болу ‰шін ‰лкен шыѓымдар болуы ќажет. Процесстіњ ќажетті жылдамдыѓын 0, 8-1 м/с болса процесс ќуанарлыќтай нєтижеге жетеді.

Т‰птен ауыр т±нбаларды ашып шыѓу ‰шін єдетте керу, жуу ќолданылады. Сондыќтан ГСЌ айдау, ол жуудан кейін іске асады, олда керу, жуу ж‰йесіндей жолмен ж‰ргізіледі.

ГСЌ айдау кезіндегі балансты ќысымды саќйналы кењістіктегі сораптыњ ќысымы максималды болѓан кездегі мєнді жазып аламыз. СКҚ башмагќа дейін с±йыќќа толтырылып; ол ќ±быр сырты кењістік ГСЌ толтырылсын; сонымен бірге екі ж‰йеніњ ќозѓалу жылдамдыѓы ГСЌ айдау жылдамдыѓына тењ болѓан жаѓдайды ќарастырып кµреміз.

а_т-с±йыќтыњ СКҚ да ‰йкелу жерінен ќозѓалыс жылдамдыѓын жоѓалту; С±йыќта.

а_к-с±йыќтыњ саќиналы кењістікте ‰йкелу єсерінен ќозѓалыс жылдамдыѓын жоѓалту; ГСЌ-да.

Кері жуудаѓы СКҚ башмак ќысымы саќиналы кењістік жаѓынан мынаѓан тењ:

(5)

башмак ќысымы СКҚ жаѓынан тењ:

(6)

М±ндаѓы -саќиналы кењістікте ГСЌ тыѓыздыѓыныњ орта айдау мєні; -ќисаю б±рышы; -саќиналы кењістіктіњ саѓасындаѓы айдау ќысымы; -жылдамдатылѓан еркін ќ±лау.

Осыдан Р_т=Р_см; сондыќтан (5) жєне (6) ны тењестіре отырып L-ді шешкенде мынаны аламыз;

; (7)

(7) тең деу СКҚ башмагыныњ берілген мєндерде шектеулі терењдігін аныќтайды.

(7) тең деуден саѓалыќ ќысымды аламыз, ол ГСЌ-ныњ айдау ‰шін берілген L терењдікке СКҚ -і т‰сіруге ќажет:

(8)

Р_у; L; -мєндері єдетте белгілі болады. жєне олар -єдеттегідей ќ±быр гидравликасы тең деуімен аныќталады; ал жєне -ЭВМ ќолдану арќылы ќиын тењдеулермен аныќталады.

С±йыќтыњ орналасу мµлшеріне байланысты, ГСЌ айдау ќысымы ‰лкейе береді, ГСЌ СКҚ башмагына жаќындаѓанда ќысым максимумѓа жетеді. ГСЌ СКҚ –ѓа т‰скенде айдау ќысымы азая бастайды.

Негізгі: 1

Бақ ылау сұ рақ тары:

1.Мұ най ұ ң ғ ыларын мең геру дегеніміз не?

2.Мең герудің мақ саты не болып табылады?

3.Сұ йық шақ ырудың негізгі неше тү рі бар?