КІРІСПЕ. Бүйректің жедел зақымдалуы (БЖЗ) – шумақтық фильтрация жылдамдығының тез (сағат-күн)

Бү йректің жедел зақ ымдалуы (БЖЗ) – шумақ тық фильтрация жылдамдығ ының тез (сағ ат-кү н) тө мендеуінің нә тижесінде дамитын синдром. Ол бү йректен шығ атын, метаболизм кезінде тү зілген азоттық (мочевина, креатинин) жә не азоттық емес ө німдердің ө суіне, соның салдарынан электролиттердің, қ ышқ ылды-сілтілі тепе-тең діктің, сұ йық тық кө лемінің бұ зылуына ә келеді.

БЖЗ - мультидисциплинарлық мә селе, оның себептері ә ртү рлі жә не кез-келген дә рігердің тә жірибесінде кездеседі. Ол қ арқ ынды ем бө ліміндегі (Қ ЕБ) ауыр жағ дайдағ ы науқ астарда ө те жиі дамиды жә не ө лімнің тә уелсіз факторы болып табылады. Медицина ғ ылымының жә не тә жірибесінің ауқ ымды дамуына қ арамастан, соң ғ ы ү ш он жылдық тың ішінде БЖЗ салдарынан ө лім кө рсеткіші мү лдем ө згерген жоқ десе де болады. Ә сіресе ө лімнің жоғ ары кө рсеткіші (50-70% дейін) бү йрек қ ызметін алмастыру терапиясына (БАТ) мұ қ таж науқ астардың арасында бақ ыланады.

2006 жылғ ы Ұ лыбритания мә ліметтері бойынша, жаң а нақ тыланғ ан критерийлерді қ олданғ ан кезде креатинин дең гейінің 300 мкмоль/л-ден артық жоғ арылау жиілігі ә р 1 млн. тұ рғ ынғ а 486-620-ны қ ұ рағ ан. Диализды қ ажет ететін БЖЗ жиілігі ә р 1 млн. тұ рғ ынғ а шақ қ анда 200-ге жуық тұ рғ ынды қ ұ рады. АҚ Ш-тағ ы соң ғ ы жылдардағ ы зерттеулер Қ ЕБ-гі науқ астардың арасында БАТ-ғ а мұ қ таж адам саны кү рт ө сіп келе жатқ анын кө рсетеді. Сонымен АҚ Ш-тағ ы мә ліметтер бойынша (Waika S.S.e.a, 2006) бұ л кө рсеткіш алдың ғ ы ғ асырдың 80-90 жылдары ә р 1 млн. тұ рғ ынғ а 50 науқ ас болса, ал 2006 жылы 1 млн. тұ рғ ынғ а 270-ке дейін ө сті.

Сондық тан, осы ө зекті мә селені зерттеп, ө лім кө рсеткішін тө мендетуге бағ ытталғ ан ұ сыныстар ә зірлеу қ ажеттілігі туды. Қ олданыстағ ы «жедел бү йрек жетіспеушілігі (ЖБЖ)» терминінің орнына жаң адан БЖЗ терминін ұ сынуғ а ADQI (Acute Dialysis Qualite Initiative – Жедел диализ сапасын жақ сарту инициативасы) жә не одан кейін AKIN (Acute Kidney Injury Network – Бү йректің жедел зақ ымдалуын зерттеу тобы) арнайы топтарының жұ мыстары бастама болды. Бұ л зерттеулерге 2000 жылы Американдық Нефрологтар Қ ауымдастығ ы мен Қ арқ ынды Ем Мамандарының Қ ауымдастығ ы қ олдау кө рсеткен. БЖЗ жаң а тұ жырымдамасы БЖЖ мә селелерін кең кө лемде қ арастырады, ол кө бінесе БАТ қ ажет ететін жетіспеушілік сатысы дамуымен салыстырғ анда ү дерістердің қ айтымды болу мү мкіндігі жоғ ары болып саналатын қ ауіп, бү йрек зақ ымдалуының бастапқ ы сатыларынан бастап науқ асты бақ ылауды талап етеді.

БЖЗ сатыларын анық тауғ а бағ ытталғ ан нақ ты критерийлерді ә зірлеу ү шін 200-ден аса БЖЖ критерийлері жә не 90-ғ а жуық бү йрек қ ызметін алмастыру терапиясын бастау ұ станымдары бар зерттеулер нә тижелері талданды. 2012 жылдың наурызында Kidney International журналында БЖЗ бойынша Тә жірибелік клиникалық ұ сыныстар жарияланды, оның қ ысқ аша аударма нұ сқ асы Ресейде басылып шық ты. Тіпті жыл сайын атап ө тілетін 2013 жылғ ы Дү ниежү зілік бү йрек кү ні нефрологияның ө зекті мә селесі – Бү йректің жедел зақ ымдалуына арналды.