Тапсырмалар. 1. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.

1. Мә тінді оқ ып, орыс тіліне аударың ыз.

2. Мә тін бойынша берілген сұ рақ тарғ а жауап даярлаң ыз.

3. Тө мендегі сө здерден жаң а сө здер жасаң ыздар:

ө нер, мү сін, дайын, туынды, бө лшектік, монумент, дү ние, мә рмә р, сұ лу, негіз, ө неркә сіп, азамат, сыйымды.

Керекті жұ рнақ тар: - дік, -дық, - тік, - тық, -лық, -лік.

4. Берілген сө здерден сө з тудырушы жә не сө з тү рлендіруші жұ рнақ тары бар сө здерді жеке теріп жазың ыздар:

ө нерпаз, суретші, кейіпкер, жұ лдызша, шығ армашылық, қ алақ ша, мү сінші, апай, сә улетші, ү йшік, желкенше, кү рек, кө кетай, сандық ша, дағ дарыс, қ обдиша.

5. Берілген сө здермен сө з тіркестерін қ ұ ра:

саз, тас, шойын, мінез-қ ұ лық, туынды, бет-ә лпет, қ имыл-қ озғ алыс.

6. Қ азақ тіліне аударың ыз:

Скульптура – создание объемных изображений из глины, камня, дерева, металла. Отличается трёхмерностью, объемом, пластикой, текучестью формы. Делится на плоскостную и объемную. Главные жанры скульптуры — портрет, исторические, бытовые, символические, аллегорические изображения, анималистический жанр.

7. Есте сақ та.

а) «Он саусағ ынан ө нер тамғ ан»- фразеологизмі «Мастер на все руки» немесе «Золотые руки» деген мағ ынаны білдіреді.

ә) Білімді ө лсе,

Қ ағ азда аты қ алар.

Ұ ста ө лсе,

Істеген заты қ алар.

в) Ө нерлінің қ олы алтын,

Ө лең шінің сө зі алтын.

8. Берілген сө здермен, сө з тіркестерімен сө йлем қ ұ растырың ыз, қ азақ тіліне тә н дыбыстарғ а назар аударың ыз.

қ олдану

Суретшілік ө нерді мең геру

пайдалану

9. Кө п нү ктенің орнына «қ» немесе «к» ә рпін қ ойып жазың ыз:

Мен живопись жазғ анда бейнені бө ле... - бө ле... ай...ындауғ а еш...ашан асы...қ ан емеспін. Мені ең ә уелі қ ызы...тыратын шығ арманың жалпы салмағ ы мен мінезі. Егер осылардың шешімін тапсам, ә рі...арай нысанның нә зі... жерлері мен ә рін іздеуге...ірісемін. Мен барлы... уақ ытта ешнә рсеге алаң дамай жә не де еш...андай жү йеге то...тамай солармен жұ мыс істеймін.

(Сергей Калмыков)

2-ОСӨ Ж «20 ғ асыр басындағ ы Қ азақ стан суретшілері» тақ ырыбында реферат дайындау

2-СӨ Ж Қ олө нер, шеберлік, зергерлікке байланысты 10 мақ ал жаттап, айту.

Апта

Лексикалық тақ ырып: Ө ндірістік дизайн технологиясы. Ө неркә сіп дизайны.

Грамматикалық тақ ырып: Септіктер, септік жалғ аулары

Мақ саты: Ө ндірістік дизайн технологиясы, ө неркә сіп дизайны

туралы, оның тү рлері, пайдалану жолдары туралы мағ лұ мат беру, суреттей білуге ү йрету, септік жалғ ауларын пысық тау

Тіл дамыту минуты: «Жастар – болашақ иесі» (пікір алмасу)

1 – тапсырма. Мә тінді оқ ып, аударың ыз.

Қ ыш ісі

1. Қ ыш ісі – адамдар мың дағ ан жылдар бойы айналысып келген ө те кө не ө нердің тү рі. Қ ыш қ ұ юшылардың ө німдері кө пқ ырлы танымалдылығ ымен ерекшеленеді. Қ азіргі кезде кү нделікті тіршілікте ә р адам табиғ и ыдыс пайдаланғ ысы келеді. Тү рлі қ ұ мыралар, сазбалшық тан жасалғ ан кә десыйлар ерекше кө рінеді. Қ ыш ісімен айналысатын шеберлер бү гінгі кү ні кө п емес, алайда ө німге деген сұ раныс жыл сайын артып келеді. Сонымен қ атар, сазбалшық денсаулық қ а пайдалы. Осығ ан орай бұ л ө нер тү ріне қ ызығ атындар жыл сайын кө бейіп келеді.

Қ азақ стан нарығ ында авторлық керамика ө німдері бойынша бә секелестік байқ алмайды. Алайда болашақ та бұ л сала бойынша бә секелестердің пайда болуы ә бден мү мкін. Жоғ ары сапа, ө зіндік стиль, жарнама сауданы ө рге бастырады.

2. Ғ имарат. Шеберхана ретінде кө бінесе ү йдің жоғ арғ ы бө лігіндегі адам тұ рмайтын орнын немесе тұ рғ ын ү йдің подвалын қ олданады. Гаражды да шеберхана етуге немесе цехтағ ы кішігірім орынды жалғ а алуғ а болады.

3. Жабдық тау. Қ ышшы шең бері – ең басты қ ұ рал. Оның пайда болғ анына 7 мың жылдай уақ ыт болды. Сол уақ ыттан бері оны қ олдану ә дісі еш ө згермеген. Қ ыш шең бері – бұ л икемді материалдан (ағ аш, пластик, тас, металл, т.б.) жасалғ ан, астынан оське бекітілген кішігірім диск. Осьтің екінші жағ ында дискінің айналымын жү зеге асыратын арнайы қ ұ рылым бар. Алғ ашқ ы қ ыш шең берлері қ олмен жұ мыс жасауғ а арналғ ан. Одан кейін пышақ ты тү рлері пайда болды. Олар шебердің екі қ олын жұ мыс ү шін босататындық тан алғ ашқ ыларғ а қ арағ анда ың ғ айлырақ. Қ азіргі қ ыш шең берлерінің кө бісі электрлік болып келеді. Олар ың ғ айлы ә рі қ олө нершінің жұ мысын жең ілдетеді.

4. Технология. Алдымен сазбалшық араластырылады. Ә р ө німге тү рлі сорт керек: ақ, қ ызыл, қ ұ м араласқ ан, т.б. Одан кейін оны тең бө ліктерге бө ліп, қ ыш шең беріне, жабыстыру тақ тасына немесе формаларғ а салады. Бұ йым белгілі бір алғ ашқ ы қ алпына келіп, аздап кепкеннен кейін, оны пешке салады. Пешке салар алдындағ ы жабыстыру сапасы мен кебуіне қ арап, дайын ө німнің бү ліну дең гейін анық тауғ а болады. Орташа есеппен ол 20-30% қ ұ райды, алайда бастапқ ы кезде 60% қ ұ рай алады. Бір қ ұ мыраны дайындау ү шін 1-2 сағ ат кетеді: есу - 10 мин., жабыстыру - 7-10 мин., ал қ алғ ан уақ ыт кү йдіруге жұ мсалады.

5. Сату. Стандартты ө німдерге кішігірім сатушылардың сұ ранысы жоғ ары. Кішігірім кә десый дү кендері басшыларымен келісуге болады. Қ ыш бұ йымдарын тапсырыс бойынша да жасауғ а болады. Мысалы, жарнамалық кә десыйлар (тоң азытқ ышқ а арналғ ан магниттер, кең се заттарын қ ойғ ыштар, т.б.), интерьерді безендіру. Кең селерді немесе сауда орталық тарын ә демі гү лге арналғ ан қ ұ мыралармен безендіру, қ ыштан жасалғ ан картиналар ілу мен фотосуреттерді қ олдан жасалғ ан рамкаларғ а орналастыру бү гінде ү лкен сұ ранысқ а ие. Интерьерің із ерекше қ айталанбас кө рініске ие болады. Сонымен қ атар, мейрамханалар, дә мханалар, қ онақ ү йлер мен ыдыс дү кендеріне де барып кө руің ізге болады.

2 – тапсырма. Мә тінді оқ ып, мазмұ ндаң ыз.

Ө неркә сіп дизайнның қ алыптасуы.

«Дизайнер» термині 1600 жылдарғ а жатады. Бұ ғ ан дейін орындық жасайтын қ олө нерші дизайнер де, дайындаушы да ө зі болатын. 1800 жылдарғ а қ арай фабрика жұ мысшылары арнайы дизанерлер ә зірленген дизайн бойынша кқ птеген орындық тар шығ арды. Ақ ын жә не дизайнер Вильям Моррис 1880 жылдары фабрика бұ йымдары қ арсылығ ын білдірді. Ол қ ол ө ндірісінде қ айта кө шу ү шін «Ө нер жә не қ олө нер» қ озғ алысын бастады. Шансорғ ыш сияқ ты алғ ашқ ы электр қ ұ ралдары кө рер кө зге кө п ойлар бө лінді. Қ азіргі уақ ытта біз ү й қ ұ ралдарының тек жақ сы жұ мыс істейтін ғ ана емес, ү й ішіне ү йлесімділігіне де мә н беріп жатамыз.

Сондық тан да дизайн қ азіргі тауарларды шығ арудың маң ызды қ асиеті болып табылады. Дизайн терминдік атауы жаң а болғ анымен оның негізгі ерте заиандарда-ақ пайда болды. Мысалы; қ азақ халқ ының қ олө нер бұ йымдарының (қ обыз, длмбыра, сандық, ожау, торсық, қ ару-жарақ тар, сә ндік ә шекейлі бұ йымдар) т.б. қ айталанбас тү рлері этно-дизайндық ү лгіде жасалғ ан. Безендіру ө нерінде дизайнның ә діс-тә сілдерімен тә жірибесі кең қ олданылды. Дизайн ө нері заман талабына сай ү немі ө згеріп отырады.

Дү ниеде тү рлі ө нер кө п,

Ө нерді тапқ ан шебер кө п.

Халық мақ алы

Қ ыл қ алам

Суретшілер пайдаланатын қ ыл қ алам ә р тү рлі болады. Акварель бояулар ү шін ақ тиін, кү зен секілді ұ сақ хайуандардың қ ұ йрық қ ылы пайдаланылады. Ө йткені, акварельге қ ажет қ ыл қ алам ә рі жұ мыр, ә рі тығ ыз болуғ а тиісті. Майлы бояуғ а ақ тү сті тікенек қ ылтанақ тар пайдаланылады. Олар жұ мыр емес, қ алақ тә різді жалпақ келгені лә зім. Ү лкен қ ыл қ аламмен бояу тұ тас жазылатын ү лкен таң дақ тарды, кішкене қ ыл қ алам шығ арманың майда детальдерін бояйды. Қ ыл қ аламның сыртына: 1, 2, 3, 4, одан да кө п цифрлар салынады. Цифр неғ ұ рлым ү лкен болғ ан сайын қ ыл қ алам да соғ ұ рлым ү лкен болады.

Сө здік

Тиін – белка

Қ ыл қ алам – кисточка

Кү зен – хорек

Жұ мыр – круглый

Хайуандар – животные

Ұ сақ – мелкие

Тікенек – колючка

Қ ылтанақ тар – шерстинка

Ө з тү сінігің ізді айқ ындайтын сұ рақ тар:

1) Суретшілер қ андай қ ыл қ аламды пайдаланады?

2) Акварель бояулар ү шін нелердің қ ұ йрық қ ылы пайдаланылады?

3) Акварельге қ ажет қ ыл қ алам қ андай болу керек?

4) Майлы бояуғ а қ андай қ ылтанақ тар пайдаланылады?

5) Ү лкен қ ыл қ аламмен нелерді бояйды?

6) Қ ыл қ аламның сыртына нелер салынады?

7) Кішкене қ ыл қ аламмен нелерді бояйды?

Назар аударың ыз!

Кө птік жалғ аулары

Сө зге кө птік мағ ына беретін қ осымшаларды кө птік жалғ аулары деп атайды.