Тақырып. Жылумен жабдықтау жүйелер.

Қ алалар мен қ оныстанғ ан пунктілерді орталық тандырылғ ан жылумен жабдық таудың технологиялық процесі ретпен орындалатын ү ш операциялардан тұ рады:

1) жылу тасығ ышты дайындау; 2) жылу тасығ ыш транспорты; 3) жылу тасығ ышты пайдалану.

Жылу тасығ ыштың дайындалуы жылу ө ндіргіш қ ондырғ ыларда орындалады - жылу электрорталық тарында (ЖЭО-ТЭҚ) жә не қ азан қ ондырғ ыларда.

Жылу тасығ ыш транспорты жылу торабы кө мегімен орындалады.

Жылу торабы деп жылу энергия кө зін (жылу ө ндіргішті) тұ тынушымен жалғ айтын қ ұ бырлар жү йесін атайды.

Жылу тасығ ыш қ оғ амдық коммуналдық - тұ рмыстық, ө ндірістік ғ имараттарды жылыту, желдету, ыстық сумен жабдық тау мақ саттарына жә не ө неркә сіптік кә сіпорындардың технологиялық қ ажеттіктеріне пайдаланады. Сонымен жылу тасығ ыш жылу торап арқ ылы жылуды қ олдану сипаты ә р тү рлі болатын тү рлі тұ тынушыларғ а апарылады.

Жылуды пайдалану сипатына қ арай ә р тү рлі жылу жү ктемелер екі негізгі топқ а бө лінеді:

1) мерзімді жү ктемелер; 2) жылдық жү ктемелер.

Мерзімді жү ктемелерге шамалары мерзімді климаттық жағ дайларғ а тә уелді болатын жү ктемелер жатады.

^*) Агрегаттық кү йіне (тү ріне) байланысты отын қ атты, сұ йық жә не газ тә різді болады.

^**) Мысалы, қ атты отын мынадай негізгі ә дістермен жағ ылады: тығ ыз сү згі қ абатында, қ айнаудағ ы қ абатта, жалынды ә діспен, қ ұ йынды ә діспен.

Ең біріншісі- сыртқ ы ауаның температурасы жә не басқ адай климаттық жағ дайлар (кү н сә улеленуінің қ уаты, желдің жылдамдығ ы, ауаның ылғ алдылығ ы ж.б.).

Олай болса, мерзімді жылу жү ктемелерге коммуналдық - тұ рмыстық, қ оғ ам жә не ө ндірістік объектілерді (тұ тынушыларды) жылыту, желдету жә не кейбір жағ дайларда ауаны кондиционерлеуге шығ ындалатын жылу жү ктемелер жатады.

Жылыту мен желдету жү ктемелер қ ысқ ы жылу жү ктемелер болып табылады. Ауаны кондиционерлеу жү ктемесі (абсорбциялық жә не эжекциялық тоң азытқ ыштарды қ олданғ ан жағ дайда) жазғ ы жылу жү ктемесіне жатады.

Негізгі мерзімді жылу жү ктемелер ә р тү рлі ғ имараттармен қ ұ рылғ ыларды жылыту жә не желдету жү ктемелер болып табылады.

Жылдық жылу жү ктемелерге ө неркә сіптік кә сіпорындардың технологиялық қ ажеттіктерінің жылу жү ктемелері жә не коммуналдық -тұ рмыстық, қ оғ ам, ө ндірістік тұ тынушыларды ыстық сумен жабдық тау, яғ ни сыртқ ы ауаның температурасына іс жү зінде тә уелсіз (немесе тә уелділігі елеусіз аз) жылу жү ктемелер жатады.

Тек қ ана ауылшаруашылық шикізатын ө ң деу мен байланысты ө неркә сіптің кейбір салалары жұ мысы мерзімді болғ андық тан тө тенше жағ дайғ а жатады.

Ө неркә сіптік кә сіпорындарының технологиялық қ ажеттерінің жылу жү ктемесін технологтар сә йкес есептер негізінде анық тап береді.

Ыстық сумен жабдық таудың жү ктемесі недә уір мө лшерде тұ тынушылардың қ ұ рылымымен анық талады (тұ рғ ын фонд, қ оғ ам, мә дениеттілі-тұ рмыс жә не ө неркә сіптік кә сіпорындары аралық арақ атынаспен).

Жылу жү ктемелердің ө згеру графиктері.

Орталық тандырылғ ан жылумен жабдық тау жү йелерді жобалау жә не пайдалану тә ртіптерін ө ндеуінде жылу жү ктемелердің тә улік бойынша жә не жыл бойынша ө згеру графиктері есепке алыну керек. Жылу жү ктемелердің ө згеру графиктері жылудың пайдалану графиктеріне байланысты болады.

Мерзімді жылу жү ктемелердің (жылыту, желдету жә не ауа кондиционерлеу ү шін - ЖЖ жә не АК) тә улік графиктері бір қ алыпты, тұ рақ ты ал жылдық графиктері ө згергіш болады.

Ө ндірістің технологиялық қ ажеттеріне жә не ыстық сумен жабдық тауғ а жылдық жү ктемелерінің тә улік графигі керісінше, ө згергіш, ал жылдық графигі тұ рақ ты болады.

Мысалғ а тұ рғ ын ауданды ыстық сумен жабдық тау жылу жү ктемесінің тә улік графигі (5 сурет) жә не қ ала ауданы жылу тұ тынуының жылдық графигі (6 сурет) келтірілген.

5 сурет. 6 сурет.

Жылудың кө зінен тұ тынушығ а дейін жылудың тасуы жылу тораптар арқ ылы жү зеге асады. Жылуды ү лкен ара қ ашық тық қ а тасымалдау ү шін ә детте су жә не су буы қ олданылады. Жылыту, желдету, (ЖЖ), ауа кондиционерлеу (АК) жә не ыстық сумен (ЫС) жабдық таудың жылу жү ктемелерін компенсациялайтын жылу тасығ ыш орнына су қ олданылады, ал ө ндірістің технологиялық мұ қ таждығ ының жылу жү ктемелері ү шін-су буы.

Қ олданылатын жылу тасығ ыштардың сипатына қ арай жылумен жабдық тау жү йелер су жә не булы жү йелерге бө лінеді.

Жылумен жабдық тау су жү йелері.

Жылумен жабдық тау су жү йелері екі тү рлі болады:

1) жабық (бекітулі); 2) ашық (алшақ салынғ андар).

Жылумен жабдық тау жабық жү йелерінде жылу торабымен айналып жү руші су тек қ ана жылу тасығ ыш тү рде қ олданылады, бірақ тораптан бұ рып ә кетілмейді.

Жабық жү йеде параллель жү рістердің саны екіден кем болмау керек, ө йткені абоненттік қ ұ руларда жылуды қ алдырғ аннан кейін жылу тасығ ыш жылу кө зіне (жылу ө ндіргішке) қ айта оралады.

Мысалғ а 7 суретте қ ос қ ұ бырлы жабық жылумен жабдық тау жү йесінің схемасы келтірілген.

Тұ рғ ын ү йлер мен қ оғ ам ғ имараттардың жылыту жү йелері су жылу тораптарына араластырғ ыш қ ұ рылғ ы (мысалы элеватор) арқ ылы жалғ анады.

Себебі тұ рғ ын жә не қ оғ ам ғ имараттардың жылыту аспаптарына тү сетін судың температурасы санитарлық нормалары бойынша 95⁰С аспау керек.

Сол мезгілде жылу тораптың тура қ ұ бырындағ ы судың температурасы 150⁰С дейін жетуі мү мкін (температуралық графигі 150⁰-70⁰С болғ ан кезде) жә не одан да жоғ ары (180⁰С) болуы мү мкін.

7 сурет.

1- жылу ө ндіргіш (су қ ыздыратын қ азан); 2- желілі насос; 3- қ орек насос;

4- жылу жү йелерінің беруші магистралі; 5- жылу жү йелерінің кері магистралі;

6- ыстық сумен жабдық таудын жылытқ ышы; 7- элеватор; 8-жылыту жү йесі;

9- ыстық сумен жабдық тау жү йесі.

РР - шығ ын реттеуіші; РТ – температура реттеуіші.

Жылумен жабдық тау жабық жү йелердің жетістіктері тө мендегі тізімде келтірілген:

1) қ орек судың шығ ыны аз болады, ө йткені ол тек қ ана жылу тораптың " саң ылаулары"

арқ ылы судың ағ ып шығ уын компенсациялайды, соғ ан байланысты су дайындайтын кіші қ уатты қ ондырғ ылар жеткілікті болады;

2) ыстық сумен жабдық тау жү йесіне тү сетін судың сапасы бір қ алыпты, жә не су қ ұ бырындағ ы судың сапасымен бірдей болады.

3) ыстық су сапасына санитарлық бақ ылау қ арапайымы (жылытқ ыштың су бө летін крандарғ а дейін ара қ ашық тық тың қ ысқ а болуы);

4) жылумен жабдық тау жү йелері герметикалық бақ ылауының қ арапайымы, бақ ылау қ орек су мө лшерімен анық талады).

Жабық жү йелердің негізгі кемшіліктері тө мендегі тізімде келтірілген:

1) ыстық сумен жабдық тау жылытқ ыштардың орнатылу себебінен абоненттік кірмелердің қ ұ рал-жабдық тары мен пайдалануының кү рделенуі;

2) қ ыздырғ ыштармен ыстық су қ ұ бырларында қ ақ тың пайда болуы, ә сіресе карбонаттық қ атаң дығ ы аса жоғ ары (Қ _к ≥ 5 мг- экв/л) болатын су қ ұ бырлардың суы қ олданғ анда;

3) деаэрациядан ө тпеген су қ ұ бырлары суды қ олданғ андық тан ыстық су қ ұ бырлардың коррозиясы.

Жылумен жабдық тау ашық жү йелерінде жылу торабына тү сетін су жарым-жартылай

(кейде толығ ымен) ыстық сумен жабдық тау ү шін абоненттерге ү лестіріледі.

Жылумен жабдық тау ашық жү йелер бір қ ұ бырлы, ал кө бінесе екі қ ұ бырлы болады.

Мысалғ а 8 суретте екі қ ұ бырлы ашық жү йенің схемасы келтірілген.

8 сурет.

1- жылу ө ндіргіш; 2- желілі насос; 3- қ орек насос; 4- беруші магистралі; 5- кері магистралі; 6- элеватор; 7-жылыту жү йесі; 8- ыстық сумен жабдық тау жү йесі;

Жылыту қ ондырғ ылардың жылу торабына жалғ ану схемалары жылумен жабдық таудың жабық жү йелердегі схемалары жылумен жабдық таудың жабық жү йелердегі схемалармен бірдей, ал ыстық сумен жабдық тау жү йелердің жалғ ану схемалары негізінде басқ аша болады. Абоненттер жылу торабынан тікелей алынатын ыстық сумен жабдық талады (8 сур. қ ара).

Ыстық сумен жабдық таудың жү ктеме графигін " тү зету" ү шін қ оректендіру қ ұ бырлар жү йесінде дайындалғ ан (жұ мсатылғ ан жә не деаэрацияланғ ан) су қ оры жиналатын бактар жинағ ыштар орнатылады.

Жылумен жабдық таудың " ашық " схемасында жылу торабының бір қ ұ бырлы жү йесі де қ олданылады. Бұ л жағ дайда жылыту жү йеден кейінгі барлық торапсуы абоненттерді ыстық сумен жабдық тауғ а пайдаланады. Соның нә тижесінде жылу тораптың кері магистраль қ ұ бырларын салу қ ажетсіз болады (жылу тораптарды қ ұ ру бастапқ ы қ аржылар кө лемі азаяды). Бірақ, мұ ндай жылумен жабдық тау жү йелерде ЖЖ жә не ЫС жылу жү ктемелерін реттеу процестері кү рделі болады.

Жылумен жабдық тау ашық жү йелердің жабық жү йелермен салыстырғ андағ ы негізгі артық шылық тары:

1) абоненттік кірмелердің жең ілденуі жә не арзандалуы;

2) ыстық сумен жабдық тау жергілікті жү йелердің тө зімділігінің артуы (ыстық су-жұ мсатылғ ан жә не деаэрацияланғ ан);

3) бір қ ұ бырлы жылумен жабдық тау жү йелерді қ олдану мү мкінділігінің болуы.

Ашық жү йелердің кемшіліктері: 1) су дайындайтын қ ондырғ ылары кү рделі жә не қ ымбат (қ уаты жоғ ары) болады; 2) ыстық сумен жабдық тау жү йені санитарлы бақ ылау кө лемінің кү рделенуі жә не артуы; 3) ыстық су қ ажеттіктеріне судың ө згерісті шығ ынына байланысты жылу торабының гидравликалық тә ртібі тұ рақ сыз болудан пайдаланудың кү рделенуі; 4) жылумен жабдық тау жү йе саң ылаусыздығ ын бақ ылауының кү рделенуі.

Жылумен жабдық таудың бу жү йелері.

Жылумен жабдық таудың бу жү йелері бір, екі жә не кө п қ ұ бырлы болуы мү мкін, конденсаттың қ айтаруымен немесе қ айтарусыз (егер бу толығ ынан технологиялық процестердің орындалуына жұ мсалатын немесе егер бу конденсаты ыстық сумен жабдық тау қ ажеттерге қ олданса).

Егер аймақ тық ө неркә сіптік кә сіпорындары параметрлері ә р тү рлі бу қ ажет ететін болса екі жә не кө п қ ұ бырлы бу жү йелері қ олданылады.

Егер жылу жү ктемелердің талаптары бойынша будың бір ғ ана тү рі жеткілікті болса жылумен жабдық таудың бір қ ұ бырлы бу жү йелері қ олданады.

Жылу тораптардың салу тә сілдері

Салу тә сілдері бойынша жылу тораптары жер асты жә не жер бетіндегілерге (ә уедегілер) бө лінеді.

Қ ұ бырларды жер бетімен салу (бө лек тұ ратын дінгектерде, эстакадаларда, ѓимараттардын қ абырѓаларына бітеп тасталынѓан тіреуіштерде) жылу торабы қ аланың сыртында салынғ анда қ олданылады, жыраларды кесіп ө туінде, ө неркә сіпті кә сіпорындардың аумағ ында, сонымен қ атар жер астылыќ сулардын жоѓары дєнгейдегі жағ дайында ќолданылады.

Жылу торап қ ұ бырларын жер астымен салу ә дісі кең қ олданылады.

Жылу торап қ ұ бырларын жер астымен салу а) ә рлі-берлі ө тетін каналдарда жєне коллекторларда (басќа коммуникациялармен бірге); б) жартілей ө тетін жә не ө тү сіз каналдарда; в) каналсыз жағ дайларда қ олданылады.

Бірнеше ү лкен диаметрлі қ ұ бырларды орналастыруғ а арналғ ан (9 сурет) ә рлі-берлі ө тетін каналдарда жылу қ ұ бырларды салу - ең жетілген, сонымен ќатар ең қ ымбат тә сіл болып табылады.

1- жылу оқ шаулағ ышпен қ апталғ ан жылу тораптың қ ұ бырлары;

2- темір-бетонды ә рлі-берлі ө тетін жер канал;

3- жабу; 4- ұ сақ тас негізі.

9 сурет.

Каналдардағ ы ө ту жолының ені 900 мм, биіктігі – 2 м кем болмау керек. Ұ зындығ ының ә р 200 -250 м бойынша каналғ а ө ту ү шін сатылармен жабдыќталѓан люктар тиісті алдын ала ескерілген болу керек. Ауа температурасы 30° С артпау ү шін ә рлі-берлі ө тетін жер каналдар табиѓи желдету мен жабдық талу керек, сонымен қ атар тө мен кү штену электрлік жарыќтандыруымен (30 В дейін), каналдан су бұ руына арналғ ан ќұ рылѓылармен жабдық талу керек.

Жартылей ө тетін каналдар ќарќынды кө шелік ќозѓалысы жолдардың астында, темір жолдар астында жєне т.с., яғ ни жылу қ ұ бырларды байќауѓа жә не ұ саќ жө ндеуді жү ргізу ү шін қ айта ашуы қ иынғ а тү сетін жағ дайларда қ олданады (10 сурет).

10 сурет.

1 – жылу тораптың қ ұ бырлары; 2 –жартылай ө те

алынатын темір бетонды канал; 3 – жапқ ыш;

4 – ұ саќ тас негізі.

Жартылай ө тетін каналдардың жарық биіктігі ә детте 1400-1600 мм тен болады(жартылай енкейген кү й-жаѓдайда адам ө туі), ал ө ту ені -400 мм тең.

Жылумен жабдық тау тә жірибесінде жалпаќ темірбетонды таќталармен жабылѓан (11 сурет) тартпа элементтерден тұ ратын ә рлі-берлі ө те алынбайтын жер каналдар ең кен қ олданылады.

Жер астымен салынғ ан жылу ө ткізулердің (қ ұ бырлардың) жолымен арнайы камералар жә не арматура қ ұ руына арналѓан ќұ дық тар, ө лшеу қ ұ ралдар, сальникті компенсаторлар жә не т.б., сонымен ќатар П - бейнелі компенсаторларѓа арналѓан ќуыстар орналасады.

1- қ ұ быр;

2 – т/б тартпа;

3- жабу таќта;

4- ұ саќ тас негізі

11 сурет

12 сурет

а) Жылжымалы тірек: 1- қ ұ быр; 2 - сырғ анамасы; 3 - тіреу конструкциясы.

б) Доң ғ алақ тық тірек: 1- қ ұ быр; 2 - тірек; 3 – доң ғ алақ.

в) Домалау тірегі: 1- қ ұ быр; 2 - тірек; 3- каток.

г) Т/б қ алқ анды қ озғ алусыз тірек: 1- қ ұ быр; 2 – темір бетоннан қ алқ ан.

Жылу ө ткізулерді каналсыз салу тә сілі ең арзан болып келеді (кө бік бетонды тұ тас қ абық пен қ апталғ ан, битумоперлиттік тұ тас оң ашалауда жә не т.б.) (13 сурет).

1- қ ұ быр;

2-пенобетон қ абығ ы;

3- қ ұ м қ абаты;

4- бетонды табан;

5- топырақ жапқ ыш.

13 сурет.

Каналсыз салынатын жылу қ ұ бырлар блоктары зауытта жасалынады, ал трасса бойындағ ы монтаж барысында блоктар автокө тергішпен дайын траншеяларғ а салынады, тиектері дә некерленіп, оң ашаланады.

Ұ сынылатын ә дебиет:

3 нег.[7-17; 35-80; 245-279]; 10 қ ос.[92-98]; 11 қ ос.[8-9; 27-54; 151-183]

Баќылау сұ рақ тар:

1. Жылу жү ктемелердің тү рлері жә не мінездемелері.

2. Жылумен жабдық таудың жабық су жұ йелері. Олардың жетістіктері жә не кемшіліктері.

3. Жылумен жабдық таудың ашық су жұ йелері. Олардың жетістіктері жә не кемшіліктері.

4. Жылу тораптарды салу тә сілдері.