Тектоника

Оң тү стік Маң ғ ыстау сйыстары жү йесінің солтү стік қ анатына жататын Жетібай-Ө зен тектоникалық баспалдағ ының шектерінде қ азіргі уақ ытта біршама қ ұ рылымдар шоғ ырлары айқ ындалғ ан, олармен мұ най жә не газ кен орындары байланысты. Олардың қ атарына Ө зен, Жетібай, Қ арамандыбас, Тең ге, Тасболат, Асар, Оң тү стік Жетібай, Ақ тас, Шығ ыс Жетібай кіреді.

Солтү стігінде Ө зен қ ұ рылымы оң тү стік-шығ ыс антиклиналь аймағ ымен шектеседі, олардың арасында жің ішке Қ ызылсай ойысы жатыр, солтү стік қ анатта жыныстардың қ ұ лау бұ рышы 3°. Жыныстардың қ ұ лау бұ рышы 5-6°болатын оң тү стік бө ліктің қ атпары да осындай жің ішке

ойыспен Тең ге кө терілуінен бө лінеді. Ауданның батыс бө лігінде Ө зен қ атпарының периклиналі ү лкен емес белес арқ ылы Қ арамандыбас қ ұ рылымымен жалғ асады. Ауданның шығ ыс бө лігінде, Тү нқ арақ шы ойпатының шығ ыс шегінде Ө зен кө терілуі кү рт тө мендейді.

Ө зен кен орны ірі брахиантиклиналь қ атпарына жатады, оның ө лшемдері 9х39 км. Қ атпар пішіні симметриялы емес. Оның кү мбезі шығ ысқ а ығ ысқ ан, соның нә тижесінде шығ ыс периклиналь қ атты созылғ ан солтү стік-батыс периклиналге қ арағ анда қ ысқ а. Оң тү стік қ анат шамалы тіктеу. Мұ нда XІV горизонттың жабыны бойынша қ ұ лау бұ рышы 6-8°. Қ атпардың солтү стік бө лігі біршама жайпақ тау. Солтү стік қ анаттың батыс жартысында ХІІ горизонттың жабыны бойынша қ ұ лау бұ рышы 1-3°. Қ ұ рылымның батыс бө лігінде мұ най кеніштері бар кү мбездер ерекшеленеді: Солтү стік-батыс жә не Парсымұ рын.

Ө лшемдері ү лкен емес Парсымұ рын кү мбезі Ө зен қ ұ рылымының оң тү стік қ анатын кү рделіндіреді. XVІІІ горизонттың жабыны бойынша кө терілу амплитудасы 30 метрге жетеді, жә не соң ғ ы 1300 м тұ йық изогипс бойынша қ ұ рылым ө лшемдері 2, 9х0, 9 км. Солтү стік-батыс кү мбез Ө зен қ ұ рылымының солтү стік қ анатын кү рделілендіреді. 1300 м изогипс бойынша кө терілу ө лшемдері 3, 5х2 км, амплитудасы 32 м.

Қ атпар периклиналі де симметриялы емес. Солтү стік-батыс периклиналдің оң тү стік бө лігінен басқ а жағ ы тө мендеген, ө те жайпақ, қ атты созылғ ан. Ө зен қ атпарының периклиналдық аяқ талуы мұ нда ХІІІ горизонт жабынында 1700 м изогипспен ерекшеленеді. Келесі изогипстер Ө зен жә не Қ арамандыбас қ атпарларын N58 скважина ауданында кішкене ойпат арқ ылы тұ тас кө терілімгебіріктіріледі. Шығ ыс периклиналь ендік бағ ытта созылғ ан. Мұ нда ХІІІ горизонттың жабыны бойынша қ ұ лау бұ рышы 3-4°.

Қ ұ рылым ө сінің ундуляциясы назар аударады, оның нә тижесінде негізінен қ ұ рылымның ұ зын ө сіне тураланғ ан кү мбез тә різдес кө терілулер қ атары белгіленеді. Ө зен кө терілуінің орталық бө лігіне Қ умұ рын кү мбезі кірігеді, онда да мұ най кеніштері бар. XІVгоризонт жабыны бойынша кү мбез ө лшемдері 10.8х4.5 км, амплитудасы 105 м.

1.4 Мұ найгаздылық

2003ж. Ө зенкенорнынан5325100тмұ найө ндірілді. Мұ най ө німінің горизонттар бойынша бө лінуі тө мендегідей (%): ХІІІ горизонт - 27, 5; XІVгоризонт - 39, 9; XVгоризонт - 12; XVІ горизонт - 10, 9; XVІІ горизонт - 5, 7; XVІІІ горизонт – 1, 7; Қ умұ рын кү мбезі - 1, 2; Парсымұ рын кү мбезі 1, 2. 80 жылдарда Қ умұ рын, Солтү стік-батыс жә не Парсымұ рын кү мбездерінің ө німді горизонттары қ арқ ындата бұ рғ ыланды. Бұ л олардан мұ най ө ндірудің сә йкес 4, 66 жә не 58 %-ке ө суіне ә сер етті. XІІІ-XІVгоризонттардан мұ най мен сұ йық тық тың басым бө лігі ө ндіріледі. Олардан ө ндірілген мұ най барлық кен орны ө німінің 64 %-ін қ ұ райды. Кен орнында горизонттар бойынша бір ө ндіру скважинасының орташа тә уліктік шығ ымы мұ най бойынша 3.1-5, 4 т/тә улік, сұ йық тық бойынша 6, 7-15, 8 т/тә улік. XІІІ-XІV горизонттар айдау скважиналары қ атарларымен 64 жеке игеру бө ліктеріне бө лінген. Тіпті бір горизонттың бө ліктері бір-бірінен бастапқ ы баланстық, игерілген қ орларымен жә не ө німді қ абаттарының қ асиеттерімен, бұ рғ ылану дә режесімен ерекшеленеді жә не сондық тан мұ най мен сұ йық ө ндіру кең аралық та ө згереді. 1.01.97ж. мұ най менгаз ө німінің ө ндіру сипаттамасына қ арасақ, кен орнынан мұ най негізінен механикалық тә сілмен (97 %) ө ндіріледі: терең сорапты (ШТС) жә не газлифт. Газлифт скважиналарының қ оры барлық ө ндіру қ орының 9, 2 %-ін қ ұ райтынына қ арамастан, газлифт тә сілімен мұ най ө ндіру 16, 6 %, ал сұ йық тық ө ндіру 24 %. Бұ л газлифт скважиналарындағ ы мұ най мен сұ йық тық шығ ымының мө лшері ө ндіру қ орының 90 %-ін қ ұ райтын терең сорапты скважинадар шығ ымынан 3-3, 5 есе кө птігімен тү сіндіріледі.

Ө зен кен орнының газдары метандық газ типіне жатады, терең деген сайын этан кө бейеді. Газды горизонттарда негізінен азот, кө мірқ ышқ ыл газы қ оспасы бар «қ ұ рғ ақ»метан газы кездеседі. Газ тығ ыздығ ы 0, 562-0, 622 кг/м³ шамасында.

Алаң бойынша қ абат коллекторлардың таралуы тиімді мұ найлы қ алың дық тар, игеру кешендері жә не тұ тас горизонттар карталары бойынша анық талғ ан.

Ө зен кен орнының ө німді шө гінділері коллекторлардың ерекше тү ріне - қ асиеттерінің ө зінділігімен ерекшеленетін полимиктілікқ ұ рамды коллекторларғ а жатады. Бү л коллекторлардың осы тү рге жатуын межелейтін негізгі фактор жыныстар қ ұ рамында энергетикалық ө згерулерге ұ шырайтын, химиялық жә не механикалық ә серлерге орнық сыз минералдардың кө п болуы.

Егер кварцтық қ ұ мтастарда кварц шамамен 95 % қ ұ раса, ал Ө зен кен орнынын полимикталық коллекторларында кварц қ ұ рамы 30 % шамасында; жыныстсрда кварц қ ұ рамы 70 % болса, минерал орнық сыз саналады.

Негізінен қ аң қ а фракциясын бекітуге, тығ ыздауғ а жә не цементтеуге кететін жыныстардың тү рленуі кө п кішкене қ уыстардың қ алыптасуына соқ тырады. Нә тижесінде жеке ү лгілерде кеуектілік шамасы 30 %-ке жетеді. Ө ткізгіштіктің салыстырмалы тө мен шамаларындағ ы суғ а қ анық қ андық тың жоғ ары болуы да кішкене қ уыстардың кө птігімен тү сіндіріледі. 1.1-кестеде келтірілген.

Геофизикалық мә ліметтермен анық талғ ан кеуектілік шамалары

1.1кесте

Ө ткізгіштік Ө зен кен орны қ абат-коллекторларының негізгі сипаты. Бұ л шаманы толық анық тау ү шін кә сіпшілік-геофизикалық материалдар қ олданылды.

Ө ткен жылдар зерттеулері негізінде ү лгітасты талдау бойынша табылғ ан қ абаттар ө ткізгіштігі коэффициенті мен бұ л қ абаттардың геофизикалық параметрлері арасында біршама тығ ыз коррелятивтік байланыстар бар екені анық талды. Ө ткізгіштіктің жеке потенциалдар мен гамма-ә діс кө рсеткіштерімен байланысы кө рсетілді. Табылғ ан ө ткізгіштік шамалары бө ліктерді, белгіленген аймақ тарды жә не тұ тас горизонттарды сипаттауғ а пайдаланылды. Мә ліметтерді ары қ арай қ олдану ың ғ айлы болу ү шін жә не есептеу операцияларын механикаландыру ү шін ө ткізгіштік жайлы барлық мә ліметтер перфокарталарғ а тү сірілді. Кейін ЭЕМ-да арнайы қ арастырылғ ан бағ дарлама бойынша бө ліктегі жә не тұ тас горизонттағ ы ә рбір қ абат, будақ бойынша статикалық қ атарлар мен кө рсеткіштер анық талды.

Бө ліктер мен горизонттар бойынша есептеу нә тижелері

Кесте 12

Бө ліктер бойынша ө ткізгіштік шамасы 0, 72-0, 384 мкм². Ө ткішгіштіктің орташа шамасының ауытқ улары ә рбір горизонтқ а сипатты. Кестеде сондай-ақ скважиналар санымен анық талғ ан мұ найғ а қ анық қ ан қ алың дық тың орташа арифметикалық шамасы берілген. Бұ л мә ліметтерді қ арастырсақ, горизонттар мен бө ліктердің мұ найлы қ алың дық тарының ә ртү рлі екенін кө реміз. ХІІІ горизонт ең аз қ алың дық пен сипатталады.

XІІІ горизонт қ ұ рылысында белгілі геологиялық заң дылық бар: ұ сақ тү йіршікті қ ұ мтастар, алевролиттер, саздар, ә ктастардың жұ қ а қ абаттары мен мергелдердің астарласуы тү ріндегі анық қ ұ рылыс қ атарында қ алың дығ ы 10-47, 3 м-ге жететін, барынша сұ рыпталғ ан орта жә не ірі тү йіршікті қ ұ мтастар аймақ тары ерекшеленеді. Бұ л қ ұ мды денелер ені 200-700 м жұ қ а жолақ тар тү рінде. Біртекті қ ұ мтастар ү шін ө ткізгіштік жоғ ары (0, 2-1, 2 мкм²) шамасы мен қ абат коллекторлардың қ алың дығ ының 10-51 м-ден 0, 5-1.6 м-ге кү рт азаюы мен 0, 05 мкм² ө ткізгіштікті болуымен байланысты горизонттың негізгі бө лігімен нашар гидродинамикалық байланыс сипатты. Сондық тан коллекторлардың ө ндірілген жә не бастапқ ы баланстық қ орларының жағ дайын талдау ү шін барлық нақ ты материалдар алғ аш рет тұ тас горизонттардағ ы жоғ ары ө німді аймақ тар мен тө мен ө німді аймақ тар ү шін жеке-жеке ө ң делді. Бұ дан басқ а, скважиналар бойынша жаң а қ осымша материал мен геологиялық қ ұ рылымдар алаң бойынша коллекторлар тү рлерінің таралу ерекшеліктері мен ішкі жә не сыртқ ы мұ найлылық нұ сқ асын дә л анық тауғ а мү мкіндік берді.

XІІІ ө німді горизонтқ а ортаң ғ ы юраның байос ярусының жоғ арғ ы бө лігіне жататын шө гінділер кешені кіреді. Горизонттың жалпы қ алың дығ ы 40-50 м. Мұ найғ а қ анық қ ан орташа тиімді қ алың дық 18 м. Барлық горизонттар сияқ ты кү рделі кө пқ абатты игеру кешені болып табылады. Кү рделі болуы қ абаттардың литологиялық қ асиеттерінің ө згергіштігіне байланысты. XVІ горизонт қ ұ мтас-алевролит жә не саз шө гінділерінің астарласқ ан тү рінде.

XІІІ-XVІІІ горизонттар мұ найларының қ асиеттері аномальдық сипатқ а ие:

● мұ найда парафин (29 %) мен асфальтенді-шайырлы заттардың (20 %) кө п болуы;

● мұ найдың парафинмен қ анығ у температурасы бастапқ ы қ абат температурасына тең;

● қ ұ рылым кү мбезінде мұ найдың газбен қ анығ у қ ысымы мен бастапқ ы қ абат қ ысымының арасының шамалас болуы;

● газсыздандырылғ ан мұ найдың орташа қ атаю температурасы +30°С

Қ абат мұ найының орташа кө рсеткіштері

Кесте 13

1.5 Ө ЗЕН КЕНОРНЫН МҰ НАЙ, ГАЗ ЖӘ НЕ СУЫНЫҢ

ФИЗИКАЛЫҚ Қ АСИЕТТЕРІ

Ө зен кенорындағ ы мұ найдың негізгі ерекшеліктерінің бірі олар алғ ашқ ы қ абаттарының жағ дайларында парафинмен қ анық қ ан, сондық тан бұ л ерекшеліктері игерудің радционалды жү йесін таң дау ү шін ө теу болғ андық тан, оны оқ ып зерттеуге кө п кө ң іл бө лінеді. Ө нім қ абаттары бойынша газданғ ан мұ найдың фракциялық қ ұ рамыоң ша ерекшеленеді.

100 ˚ С дейін ол барлық ө нім қ абаттары бойынша бү кіл кө лемнің 2% қ ұ райды, барлық қ алғ ан ө нім қ абаттары 300˚ С - 30% - тен (XIII, XIV, XV қ абаттары) 3.1% дейін (XVI) қ абатты, ал 200˚ С барлығ ынан 13%-тен 14% (XV) қ абат қ ұ райды.

Ө зен кенорны бойынша қ абат мұ найларының қ асиеттері келесідей: мұ найда ерітілген парафин асфальтті – смолалы компанентердің кө п болуы; мұ найдың парафинмен қ анығ у температурасыалғ ашқ ы қ абат температурасына тең жә не жақ ын; қ абат температурасы мұ найдың парафинмен қ анығ у жә не қ уысты ортада мұ найдың газсыздану температурасынан тө мендеген кездегі мұ найдан қ атты шө гінді парафиннің бө лінуі.

Ө зен кенорнының қ абаттарындағ ы мұ най параметрлері 1.4 кестеде кө рсетілген.

Қ АБАТ МҰ НАЙЫНЫҢ НЕГІЗГІ ПАРАМЕТРЛЕРІ

КЕСТЕ 1.4

XIII – XVIII ө нім қ абаттар мұ найының газ қ ұ рамы 50.0 м³/т (XIII) 61.8м³/т дейін (XVIII) тербеледі. Ө нім қ абаттары бойынша газ қ ұ рамы тербелмейді, кө біне ол метан, этан жә не пропаннан тұ рады. Метан қ ұ рамы 50.2 мольдан (XIII қ абат); 67.51 моль % дейін (XIII) пропандікі, этандікі 13.23% - тен (XVIқ абат) 19.80 моль % дейін (XIII) пропандікі 16.79 моль%- тен 8.61 моль % сә йкесінше XIII жә не XVI қ абаттардагазда қ ұ ралады.

Газ қ ұ рамында изобутан(3.10-1.82 моль%) Н-бутан(4.65-3.9%); зопентан(1.55-0, 93 моль%); Н- пентан(1.45-1.10 моль%) бар. Кө мірқ ышқ ыл газ қ ұ рамы 0.20моль%- тен (XIII) 6.70моль% (XV) дейін тербеледі, азот қ ұ рамы 2.26 моль асады.

Газ тығ ыздығ ы 1.32 г/г аспайды (XIV), басқ а ө нім қ абаттардың газымен салыстырғ анда ө те жоғ ары тығ ыздық, солайша ө нім қ абаттары бойынша га тығ ызығ ы келесідейболады.XIII-1.26г/г; XIV-1.32г/г; XIII-23г/г; XIV-1.148г/г. Қ абат сулары XIII – XVIII бір қ алыпты хлорлы калцийлі олардың минералдануы 115-150г/л, олардың қ ұ рамында натрий, кальций, магний хлорсутегі бар. Бұ л 1.2 кестеде кө рсетілген.

МҰ НАЙДЫ ГАЗДАНДЫРУ КЕЗІНДЕ БӨ ЛІНГЕН ГАДЫҢ Қ Ұ РАМЫ

КЕСТЕ1.5

XIII-XVIII ө німді қ абаттар қ абат арының тұ тқ ырлығ ы 0.72 мПа-дан (XIII) 0.61 мПа (XVIII) қ ұ райды, яғ ни ө нім қ абаттардың кеніштену терең дігі ө скен сайын олардың қ абат суының тұ тқ ырлығ ы тө мендейді. Қ абат арының негізгі параметрлері 1.3 кестеде кө рсетілген.

Қ АБАТ СУЫНЫҢ НЕГІЗГІ ПАРАМЕТРЛЕРІ

КЕСТЕ 1.6

XIII ө нім қ абаты, қ абат мұ найының тұ тқ ырлығ ы 4.7 мПа – С XIV жә не XVIө нім қ абаттары бойынша ең жоғ арғ ы болып саналады, олар 4.0мПа тең тө мен жә не 3.7 мПа қ ұ райды. XIII –XVIII ө нім қ абаттар қ абат мұ найының тығ ыздығ ы 0.800 г/см³ жетеді де, XIII ө нім қ абаты бойынша 0.79, XIV-0.787, XV-0.780, XVI-0.785, XVII-0.790, XVIII-0.787 қ ұ райды.

Солайша барлық ө нім қ абаттардың тығ ыздығ ы жақ ын жә не 0.780г/см³ (XV қ абат) 0.796г/см³дейін (XIII қ абат) тербеледі.

Ө зен кенорын XIII – XVIII ө нім қ абаттар мұ найында парафинмен смоладан басқ а кү кіртше бар оның қ ұ рамы 0.18 % - тен (XIII қ абат) 0.19% (XIII қ абат) тербеледі.

Ө зен кенорның барлық ө німді қ абаттары бойынша (XIII - XVIII) қ абат суының тығ ыздығ ы 1063 кг/см³-тан (XIII қ абат) 1080 кг/см³ (XVIII) дейін тербеледі.

4. ЕҢ БЕКТІ Қ ОРҒ АУ, Ө РТКЕ Қ АРСЫ ЖӘ НЕ ТӨ ТЕНШЕ

ЖАҒ ДАЙЛАР БӨ ЛІМІ

4.1 СКВАЖИНАЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ КЕЗІНДЕ ТЕХНИКА

Қ АУІПСІЗДІГІН САҚ ТАУ

Мұ най ө ндірудің сораптық ә дісі кең інен таралғ ан.Осы ә діспен пайдаланатын скважиналарғ а қ ызмет кө рсету кезінде қ ызметкерлердің жарақ ттану қ аупі негізінен тең селмелі станоктардың қ озғ алмалы бө ліктердің болуымен жә не техникалық жағ дайда тексеру, жұ мыс режимінің ө згеруі мен жер асты жабдық тарын жө ндеу бойынша ә ртү рлі операцияларды орындау қ ажеттілігімен байланысты. Мұ ндай операциялар санына, мысалы, сына тү ріндегі ременьді ауыстыру, канаттық ілмекті орнату жә не шешу, жү ру ұ зындығ ын жә не тең селмелі станокбалансирінің тең селу санын ө згерту, сонымен қ атар тең селмелі станоктың балансирін, редукторын жә не тағ ы басқ а бө лшектерін ауыстыру бойынша жұ мыстар жатады.

Айтарлық тай қ ауіп – қ атерлер сондай – ақ сағ алық арматура қ ызмет кө рсету, динамометрлеу жә не тағ ы басқ а жұ мыстар кезінде де туындайды. Қ ызмет кө рсетуші адамардың жарақ аттануы сонымен қ атар тең селмелі станоктың электр жабық тарына қ ызмет кө рсету кезінде де болуы мү мкін.

Сораптық скважиналардың сағ алық арматурасы қ ұ быраралық кең істіктен газ алуы жә не скважинағ а зерттеу жұ мыстарынжү ргізу ү шін жабдық тарды тү сірумен қ амтамасыз етуі керек.

Сағ алық арматураның сальнигін соғ у кезінде оның қ ақ пағ ын бекіту ү шін полимерленген ө зекте қ ысқ ыш қ олданылады.

Тең селмелі станоктар ө зінің конструкциясы бойынша жө ндеумен жә не қ ызмет кө рсетумен байланысқ ан операцияларды орындау қ ауіпсіздігімен қ амтамасыз етуге бағ ытталғ ан белгілі бір талаптарды қ анағ аттандыруы қ ажет.

Тең селмелі станоктын сенімді жұ мысының негізгі шарттарының бірі – жоғ ары жә не тө мен жү рісі кезінде қ озғ алтқ ышқ а салмақ тың бірдей таралуы ү шін тең дестіружү йесінің болуы.

Балансирлі салмақ тың жү ктері ә рбіреуі 40 кг аспауы тиіс. Жү ктерді бекіту ә дісі олардың балансирден қ ұ лау мү мкіншілігін қ арастыруы қ ажет. Тең селмелі станок кривошиптерінің жанында роторлық салмақ тың орналасуы механикаланғ ан болуы керек.

Тең селмелі станокта балансир басының жағ ына тү сіру мү мкіншілігін қ амтамасыз ететін қ ұ рылғ ы болады.

Канат ілмегінің қ ұ рылысы сальниктік ө зек ү шін сораптық штанга тізбегін балансир басымен біріктіру жә не оны бастан ажырату бойынша операциялардың жең іл жә не қ ауіпсіз орындалу мү мкіншілігімен қ амтамасыз етуі қ ажет.

Ә ртү рлі операциялардың орындалуына қ ауіпсіз жағ дай туғ ызуда тең селмелі станокта тежеуіш қ ұ рылғ ысының орналасу сенімділігінің аса маң ызды мә ні бар. Ол тежеуіш тұ тқ асына 1, 5МПа қ ысым кезінде жең іл жә не берік тежелуді қ амтамасыз етуі керек.

Кривошипті - шатунды механизмнің жә не клиноременьді берілістердің берік қ оршалуы, электр жетегі мен баспалдақ тардың, сонымен қ атар тең селмелі станокты майлау жә не жө ндеу ү шін алаң дар мен баспалдақ тардың, тү зулілігі - жер асты жабдық тарына қ ауіпсіз қ ызмет кө рсетудің негізгі шарттарының бірі. Баспалдақ тардың ені 60см, ал стремянкатеппелерінің арасындағ ы қ ашық тық 35см.

Тең селмелі станоктың жұ мысы кезінде жө ндеу жә не станоктың қ андай да бір бө лшектерін бекітуді жү ргізуге, қ озғ алыста тұ рғ ан бө лшектерді қ олмен майлауғ а жә не тазалауғ а, сақ тандыру қ оршауларын алып тастауғ а, сондай - ақ ременьді берілістерді бағ ыттауғ а, босатуғ а жә не созуғ а болмайды.

Жө ндеу жұ мыстары басталмас брын тең селмелі станоктың жетегі сө ндіріледі, ал жіберу қ ұ рылғ ысында «Қ оспа! Адамдар жұ мыс жасауда!» делінген плакат ілінеді.

Сораптық скважиналарда жө ндеу жұ мыстарын бастамас бұ рын тең селмелі станоктың балансир басы белгілі бір жақ қ а бұ ралуы тиіс.

Жіберілісі автоматты немесе дистанционды ү здіксіз жұ мыс жасап тұ рғ ан скважиналарда жетекті сө ндіру жә не сақ тандыру плакатын ілуді тек ғ ана жө ндеу жұ мыстарының алдында емес, сондай - ақ жабдық ты тексеру алдында да жү зеге асырады.

Тең селмелі станоктың шатуны мен траверсін ауыстыру кезінде балансирді таяқ шадан жасалғ ан тірек арқ ылы бекітеді.

Бекітілген жә не жаң адан қ абылданғ ан траверсті тү сіру кезінде траверстің қ ұ лау жә не онымен жұ мысшылардың жарақ аттануы қ ауіпті туады.Траверсті ауыстыру кезінде жылжымалы жү к кө тергіш кранды қ олдану осы жұ мыстардың орындалу қ ауіпсіздігін жоғ арылатады жә не айтарлық тай жең ілдетеді.

Тең селмелі станоктың жү ру ұ зындығ ының ө згеруі кривошиптен саусақ тарды қ айта қ ою қ ажеттілігімен байланысты.Бұ л операцияны орындау кезінде жұ мысшылардың биіктіктен қ ұ лау (егер тең селмелі станоктың фундаменті айтарлық тай жоғ ары биіктікте болса), тө менде ажыратылғ ан шатунмен, сонымен қ атар аспаппен жә не металдың ұ шып кеткен бө лігімен жарақ аттану қ аупі пайда болады.

Апатты жағ дайларды болдырмау ү шін жұ мыс орнын белгілі бір операцияларды орындау кезінде қ ажеттіліктерді тумайтындай етіп дайындайды. Шатунды кривошиптен ажыратқ анан кейін тең селмелі станоктың пирамидасына байлайды, ал саусақ тарды тең селмелі станоктың жетегі мен тежеуішін қ олданумен престейді.

Жө ндеу жұ мыстарын орындап болғ анан кейін тең селмелі станокты жинайды, оны жіберуден бұ рын станок редукторының тежелмегендігіне, қ оршаулардың орынатылғ андығ ына жә не қ ауіпті аймақ та адамдардың жоқ тығ ына кө з жеткізу қ ажет.