Имидж құрудың ақпараттық технологиялары

Саяси объектілердің оң бейнелерін (имидждерін) қ ұ ру ең маң ызды тұ жырымдалатын ПР-технологиялардың бірі болып табылады. Мұ ндай объектілерге жеке тұ лғ алар да, бірлескен қ ұ рылымадар да (партиялар, қ озғ алыстар), тіпті жалпы мемлекет немесе мемлекет аралық ұ йымдар да бола алады.

Имиджді қ ұ ру – бұ л қ оғ амды қ ызық тыратын жә не нақ ты бір саяси міндетті (сайлауда жең уді, билік беделің арттыруды жә не т.б.) шешуге мү мкіндік беретін субъектінің қ андай да бір қ асиеті мен сапасын саналы тү рде қ ұ ру. Бұ л мағ ынада имидж саясат саласының маң ызды қ ұ рылымдық компонентін білдіреді, оның кө мегімен билеуші субъектілер халық пен байланыс жасайды, халық пен қ айтымды байланысты ұ стауды қ амтамасыз етеді, қ оғ амдық ой-санағ а мақ сатты ә сер етуге мү мкіндік жасайды. Имидж – бұ л саяси субъектілердің саяси капиталының маң ызды формасы жә не бір мезгілде оны кө бейтудің миханизмі.

Басшының имиджін қ ұ ру да маң ызды болып отыр, мұ нда билеушілік режимі мен стиліне деген қ оғ амның талаптары шоғ ырланып, анық талады. Имиджде кө рсетілген қ асиеттер бойынша адамдар саяси жағ дайларды ескере отырып, «ө з» саясаткерін таниды, ө зінің қ ажеттеліктерін айқ ындайды. Мұ ндай жағ дайда имидж кө рсеткіш болып табылады, оның кө мегімен арнайы білімі немесе ерекше біліктілігі жоқ халық қ андай да бір саясатты, не нақ ты бір тұ лғ аны саналы тү рде тандайды.

Имиджге ә рқ ашан белгілі бір жасандылық, сендіретін кү ш, мінез-қ ұ лық тың беріктілігі (инерттілік), олардың айқ ындығ ы мен ақ иқ аттығ ы, қ арапайымдылығ ы жә не тіпті кейбір икемділік тә н (Д. Бурстин). Алайда, таратылғ ан БАҚ жә не қ оғ амдық сананың дағ дылы бағ дары болғ ан имидж қ асиеттері саясатқ а мінез-қ ұ лық пен қ ызметтің барынша қ атаң шекарасын белгілейді. Соның салдарынан бұ л бекіп қ алғ ан бейнені негізінен тек қ ана тү зетуге болады, ал оны ө згерту қ иынғ а соғ ады.

Имидж ә серінің басымды салдарын сө з ете отырып, саясаткерлер ә детте оның қ ұ рылуын маман-психологтерге, кең есшілерге, кә сіби сарапшыларғ а ұ сынады. Олар адамғ а бастапқ ыдан тә н нірсені мү лдем ө згерте алмайды, бірақ тек олар ғ ана сол бейнеге халық қ абылдайтын жә не оң бағ асын беретін қ асиет бере алады. Имидждің стихиялы қ алыптасуы ү лкен тә уекелділікке апарады, себебі саяси басшы халық пен қ атынас жасайтын телеарна мен баспасө з олардың атағ ы мен беделін тү сіре алатын қ асиеттерді кө рсете алады. Бекер емес, Н.Макиавелли де патша ү шін «халық алдында сө зіне берік, қ айырымды, шын ниетті» болып кө ріну ө те маң ызды, яғ ни халық оны қ алай кө ргісі келсе, сондай болуы қ ажет. Мұ нжай жағ дайда оның қ асиеттері мен сипаттамаларының кө пшілік (топтық) сана-сезім қ ажеттілігі мен қ ұ ндылығ ына сә йкес болуы имидж сә ттілігінің басты критерий болып табылады. Олай болса имиджді кө пшілік қ ажеттіліктің ө зіндік жең ілдігі, саяси ө мірдің жеке формасы ретінде тү сіндіруге болады. Сә тті жасалғ ан имидждің арқ асында кейбір саясаткерлер, мысалы, Дж.Вашингтон, тірі кезінде ұ лт символы бола алады.

Имиджді қ ұ ру технологиясының негізінде саясаткер ө міріндегі саяси оқ иғ а немесе ә рекет жатыр, олар қ оғ амда оң кө зқ арас тудырудың алғ ышарты бола алады, мысалы, басшының халық алдындағ ы абыройлы ә рекеттері, ө мірбаянының жағ ымды қ асиеттері, қ оғ ам пікірінде оң бағ ағ а ие болғ ан сө здері жә не т.б.

Имиджді қ ұ ру ә детте саяси белсендінің тандап алынғ ан типі негізінде жү зеге асады: «сыбайлас жемқ орлық пен кү ресуші», «шындық ү шін кү ресуші», «саяси қ ысым қ ұ рбандары», «отан қ орғ аушысы», интеллигент-интеллектуал» жіне т.б. Сонымен қ оса бұ л тип басшының ө зінің психологиялық типіне, оның кә сіби қ асиеттеріне, саяси сахнада кө рінген қ асиеттеріне сә йкес болуы тиіс, сондай-ақ ә рине басшы ө зара қ атынас жасайтын жә не қ олдау кө рсететініне ү міттенетін топтын да типә не сай болуы керек. Мұ ндай имиджді қ ұ рудың мақ сатында осы тип кө рінісін беретін универсалды сыртқ ы стандарттары қ олданылады: кү ш-жігер профилі – «отан қ орғ аушысы ү шін», кө зілдірік – «интеллигент» ү шін жә не т.б.

Нақ ты саяси белсенді имиджінің кө п тү рлілігін ескере отырып, қ олданылатын технологиялар негізінен оның маң ызды параметрлеріне, оның ішінде: қ арым-қ атынас стиліне (қ арапайым, достық, ресми емес); қ алыпты емес жағ дайда ө зін-ө зі ұ стауына; дағ дарысқ а деген ә рекетнеі; ым-ишарат, артикуляцияғ а қ атысты. Осығ ан орай имиджді қ ұ рудың белгілі бір бағ ыттары мен тә сілдері бекітілген: бодибилдинг (ым-ишарат жасау техникасы, бұ лшық ет ә рекеттері), фейсбилдинг (артикуляцияны, сыртқ ы келбетін тү зеу тә сілі) жә не т.б.

Имидж қ ұ ру ү рдісі ә р тү рлі ақ параттық технологияларды қ олдануда ескереді, олар: саяси (электоралды) нарық ты жә не оның сегментациясын (дауыс берушілердің белгілі бір топтарының қ ажеттілігі, қ ұ ндылығ ы жә не басқ а да сипаттамаларының ерекшеліктерін кө рсету мен суреттеуді) танып-білуге; берілген имидж параметрлерін ө ндіруге; имиджді тү зеуге жә не кө теруге; имиджді нарық та (жарнама жолымен) ұ сыну жә не сату; бә секелестерді «шығ ару» (бә секелестер ә рекетін бақ ылау жә не сә йкесінше ә рекет қ олдану; антижарнама жә не контржарнама ә ркеттерді (бә секелестерге қ атысты) іске асыруғ а бағ ытталғ ан. Имиджді қ ұ ру жә не оны сақ тап қ алу тұ рақ ты ү рдіс ретінде кө рінеді, оның уақ ыты басшының саяси нарығ ында болу уақ ытымен тең.

Мұ ндай кезде жағ дайлардың ө згеруіне (аясаткердің сайлаудан сайлау органында жұ мысқ а ауысуы кезіндегі жағ дайғ а) байланысты белгілі бір тактикалық амалдар ғ ана ауыса алады. Имидждің тү рлі шегін ү гіттейтін ұ андай да бір амалдарды жиі кө рсету жә не қ айталау кезінде саясаткер бейнесінің есте сақ талуы артады, оның бейнесі халық ты осы саясаткерге қ атысты белгілі бір қ олдау кө рсету мен ынтымақ тастық қ а бағ ыттай отырып, қ оғ амның ой-санасында қ алыптасып бекітіледі.