Электрлі оталдыру жүйесі.

Электрлі оталдыру қ озғ алтқ ышты оталдыру кезінде иінді біліктің еріксіз айналуына арналғ ан кешенді қ ұ рылғ ылардан тұ рады.

Оталдыру жү йесіне қ ойылатын талаптар: автомобилді ә р тү рлі жағ дайда пайдалану кезінде оталдыру жиілігімен қ амтамассыз ету, сенімділігі жоғ ары, меншікті салмағ ының аздығ ы жә не габаритті ө лшемдерінің аздығ ы.

Қ озғ алтқ ышты оталдыру кезінде оталдыру қ ұ рылғ ысы (стартер) берілген оталдыру жиілігімен қ амтамассыз ету керек. Бұ л қ ысу тактісінің соң ында жану камерасында қ оспаны(дизелде — ауа) жеткілікті қ ысыммен жә не керекті температурамен қ амтамассыз етуі керек. Тек осы жағ дайда қ оспа тұ танады жә не барлық камерада жалының таралуы мү мкін. Карбюраторлы қ озғ алтқ ыштар ү шін айналу жиілігі 40.80 мин^-1 қ ұ райды, дизелдер ү шін — 150...300мин^-1.

Оталдыру жү йесін инерциялы, пневматикалық, гидропневматикалық, электрикалық жә не механикалық (қ олмен жә не кө мекші іштен жану қ озғ алтқ ышының кө мегімен) деп бө леді. Кө бінесе электрлі (электростартерлі) жү йені қ олданады. Электрлі жү йе аккумуляторлық батареядан, стартерден, жетек механизмінен, басқ ару тізбегінен жә не оталдыруды жең ілдететін қ ұ ралдан тұ рады.

Тү йіспелерді 2 (сур.8.4, а) қ осқ ан кезде (тұ тандыру қ ұ лпында) тізбекке тартқ ыш реле қ осылады З. Оның жү рекшесі 4 орамалардың магнитным белдеуімен орын ауыстырады, иінтіректі бұ рады 6 жә не тегерішті маховика тістерімен 9 іліністіре отырып қ озғ айды. Бір мезгілде тү йісу дискісі 12 кү штік тү йісулерді тұ йық тай 11 отырып стардердің қ оректену орамасын батареяағ а 1 қ осады. Стартер — басқ аруы жабдық талғ ан арнайы электро - қ озғ алтқ ыш. Ол негізгі қ озғ алтқ ыштың оталуын қ амтамассыз ете отырып маховигін айналдырады. Оталдырғ аннан кейін жү ргізуші тұ тандыру кілтін бұ райды, тү йық талу ү зіледі, реле тураланады, серіппе 5 жү рекшені 4 жылжытады жә не тегеріш (суретте оң жағ ында) жә не тегеріш 7 маховик тістерімен ілінісуден шығ ады.

Сур.8.4.Стартердің сұ лбасы:

1— аккумулятор батареясы; 2— қ осу тү йіспесі: 3—электромагниттің жә не тарту релесінің орамасы; 4— реле жү рекшесі; 5—серіппе; 6—иінтірек; 7— тегеріш; 8—білік; 9— маховик тісі; 10— электро-қ озғ алтқ ыш; 11— тү йіспелер; 12— тү йісу дискісі.

Стартерлердің қ ұ рылысы. Электростартер бір агрегатта біріктірілген электро-қ озғ алтқ ышынан, жетек механизмінен жә не басқ ару жү йесінен тұ рады. Кө птеген стартер ү лгілері бір тү рлі.

Мысал ретінде 8.5 суретте ЗИЛ-431410 орнатылғ ан СТ 130-АЗ стартері кө рсетілген. Ол СТ-90 батареясымен жұ мыс істейді.

Сур.8.5.Стартер СТ1ЗО-АЗ:

1- зә кір орамасы; 2—қ озу орамасы; 3—белдеулік шақ ай; 4—тарту релесінің тү йісуі; 5—толық тырушы резистордың тү йісуі; 6—кү штік тү йісу; 7—тарту релесінің тү йісуі; В— винт-тартқ ыш; 9—қ орғ аушы қ ап; 10— иінтірег; 11— реттеуші винт; 12— жетек жағ ындағ ы қ ақ пақ; 13— бекіту сақ инасы; 14— тегеріш; 15— еркін жү рістің муфтасы; 16— демпферлі серіппі; 17— муфта; 18— тұ рқ ы; 19— зә кір; 20—қ орғ аушы таспа; 21— коллектор; 22— қ ақ пақ.

Тұ тандыру кілтін «Стартер» жағ дайына бұ рау кезінде тоқ реле орамасы арқ ылы ө теді, зә кір орама ішіне тартылады жә не тегеріш 14 иінтірегін қ озғ айды. Демпферлі серіппе 16 тегерішті маховикпен жалғ ағ ан кезде соқ қ ыны жең ілдетеді. Жү ріс соң ында тү йісу зә кірлері 4 аккумулятор орамасының стартерінің тізбегіне қ осылып тұ йық талады. Қ озғ алқ ышты оталдырғ аннан кейін еркін жү рістің муфтасы 15 іске қ осылады, ал оталдыру кілтін «Тұ тандыру» жағ дайына қ ойғ аннан кейін тегеріштің тарту релесі ажыратылады жә не зә кірдің қ айту жә не винттік қ иманың ә серінен стартер білігіндегі тегеріш 14 бастапқ ы жағ дайғ а оралады.

Ә дебиеттер:

1.нег.[423-452]; 3.нег.[114-135].

Бақ ылау сурақ тары:

1. Автомобилдің қ андай жұ мыстық режимінде тұ тынушыларды электрмен генератор жабдық тайды? 2. Генераторды қ ұ раушы бө ліктерді ата. 3. Батарея сыйымдылығ ы дегеніміз не? 4. Батареялардың маркировкасын шеш. 5. Оталдыру жү йесі қ андай элементтерден тұ рады? 6. Тарту релесінің мақ саты не? 7. Стартердің жетекші механизімінің тегеріші неге арналғ ан?