Мекемедегі техникалық пайдалану жұмыстарының барысы

Бұ рын айтылғ андай техникалық пайдалану, автомобильдің жұ мыс істеу қ абілеттілігін қ амтамасыз етеді. Автомекемеде барлығ ы 42 автокө лік бар.

Соғ ан байланысты кә сіпорын ө з жылжымалы қ ұ рамының жұ мысқ а дайындық дә режесін қ амтамасыз ету ү шін техникалық қ ызмет жә не оларды орындаумен айналысады. Сол сияқ ты басқ а автокә сіпорындарында арнайы тапсырыстардың кү рделілігіне байланысты қ ызмет кө рсетеді. Тараз қ аласындағ ы ЖШС «Ө рлеу - 2012» бастапқ ы кезең де жылжымалы қ ұ рам саны едә уір кө п болғ анымен, экономикалық байланыстардың ү зілуіне байланысты, сондай-ақ қ осалқ ы бө лшектердің, автокө ліктердің бағ асы кү рт кө теріліп кетуіне байланысты соң ғ ы кезде автокө ліктер саны жылдан-жылғ а кеміп келеді.

Жаң адан шығ арылып жатқ ан автомобильдер ТҚ жә не жө ндеуге ө те ың ғ айлы жобаланғ ан. Олардың желінген немесе жұ мыскерлігін жоғ алтқ ан бө лшектер, узелдер ауыстыруғ а ың ғ айланып орнатылғ ан жә не де олардың қ ызмет ету мерзімі ұ зартылғ ан. Бұ л автомобильдердің кемшіліктерінің бірі – ол қ осалқ ы бө лшектері кө бірек қ ажет етеді. Кө ріп отырғ анымыздай қ андай жетілген автомобиль болмасын барлығ ы да тиісті техникалық қ ызметті талап етеді.

Мекеменің жұ мыс уақ ыты таң ғ ы сағ ат 09-00, кешкі 18-00 дейін, тү скі ас 13-00, 14-00 дейін. Сенбі қ ысқ а кү н 09-00, 13-00. Жексенбі – демалыс кү ні, мереке кү ндері де демалыс. Барлық бө лімшелер керекті қ ұ рал – жабдық тармен қ амтамасыз етілген. Қ ұ рал – жабдық тар қ азіргі заманғ а сай, жаң а ә рі сапалы. Жұ мысшылардың жуынатын, киінетін, тамақ танатын бө лмелері бар, сонымен қ атар арнайы киімдермен қ амтамасыз етілген.

1.1 кестеден кө ріп отырғ анымыздай парк жасы орташа, олардың кө п бө лігі мө лшерлік мерзімінде пайдалануда[1].

Кесте 1.1

Автомекеме қ ұ рамы жә не техникалық жағ дайы

Кө ліктер кейде, физикалық желінуге, қ ала берсе моральдық желінуге тап болуы мү мкін. Моральдық желіну дегеніміз - автомобильдің конструкциясының, оның атқ аратын міндеттерінің қ азіргі заманғ а сай келмеуі қ азіргі заман талаптарының ең маң ыздыларының бірі – ол жү ргізушіге қ олайлы ең бек жағ дайын туғ ызу.

Жоғ арыда айтылғ ан автомобильдің кө п бө лігі жаң адан сатып алынып пайдалануда. Егер кү рделі жө ндеуден кейінгі автомобильдің сапасының жаң амен салыстырғ анда 30-20 пайызы тө мендейтінін ескерсек, онда ол автомобильде тағ ы біраздан кейін қ айтадан кү рделі жө ндеуге жіберуге тура келеді немесе ол автомобильдер жұ мысқ а жарамсыз ден танылуы ммү кін.

Біраз техника кү рделі жө ндеуге жақ ындап қ алғ ан, мысалы Камаз, Зил автокө ліктері 8-10 мың км жү ргеннен кейін кү рделі жө ндеуге тоқ татылады. Автомобиль кө лігіндегі заң дылық ты, нормативтік талаптарды барлық мекемелер, ұ йымдар жә не азаматтар толық орындамай жол қ озғ алысының қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету мү мкін емес [1].

Автомобиль кө лігінің дамуы мен ә р мемлекетте ө здерінің заң дары жә не жылжымалы қ ұ рамының конструкциясына, техникалық жағ дайына қ ойылатын талаптардан тұ ратын нормативтік актілер болады.

Бұ рын бұ л актілерде автомобильді қ ауіпсіз пайдалануғ а кедергі жасайтын, оның техникалық жағ дайына кө бірек кө ң іл бө лінетін. Онда ү лкен мә н бар, себебі автомобильдің жұ мысы кезінде оның бө лшектері желінеді, саң ылаулары ү лкейеді, тораптарды реттеу бұ зылады, бө лшектер жә не агрегаттардың бекітулері босайды. Мұ ның бә рі автомобильдің істен шығ уына жә не апатқ а ә келуі мү мкін. Соғ ан байланысты жол қ озғ алысы қ ауіпсіздігінің қ ағ идаларында қ ауіпсіздікке ә сер ететін техникалық ақ аулар кө рсетілген.

Бірақ, тек қ ана автомобильдің техникалық жағ дайы жеткіліксіз болып шық ты. Жол кө лік оқ иғ асының себептерін мұ қ ият зерттеу нә тижелері кө рсеткеніндей, қ азіргі кезде апаттың кө бі техникалық дұ рыс жә не жаң а автомобильдерінде болады, ал ЖКО зардаптарының ауырлығ ы узел жә не бө лшектердің желінуінен емес, автомобиль конструкциясының кү рделі жол қ озғ алыс жағ дайына сай келумен анық талады. Осығ ан байланысты автомобиль конструкциясының қ ауіпсіздікке қ атысты жетілуін анық тау жә не оны бағ алау ү шін кө рсеткіштер жү йесін жасау қ ажет.

Біздің елде автомобиль конструкциясы жә не оның қ ауіпсіздігі мемлекеттік дең гейде тексеріліп тұ рады. Автомобильдің ә рбір жаң а моделі, мемлекеттік сынақ тан ө тіп, онда ведомство аралық комиссия конструкциялық қ ауіпсіздікті жә не оның нормативтерге сай келуін бағ алайды.

Жылжымалы қ ұ рамдарғ а жә не кейбір жү йелерге қ ойылатын талаптар жү йелі тү рде қ айтадан қ аралады жә не толық тырылып тұ рылады, ол автомобильдің конструкциялық қ ауіпсіздігін ү зіліссіз арттырып тұ руғ а септігін тигізеді. Отандық қ ұ жаттарды жасау кезінде автомобильдің конструкциялық қ ауіпсіздігі жә не конструкцияның кө птеген элементтеріне қ ойылатын талаптар тұ ралы тә жірибелері бар халық аралық ұ йымдар практикасы пайдаланылады.

Жү ктерді жә не жолаушыларды халық аралық тасымалдаудың дамуы, халық аралық саяхаттың кең інен таралуы жол қ озғ алысы қ ағ идасының жә не қ ауіпсіздік нормаларының унификациалануын талап етті. 1958 жылы Женевада Біріккен Ұ лттар Ұ йымының Европалы Экономикалық Комиссиясында (БҰ Ұ ЕЭК) қ абылданатын қ ұ жаттардың ө зара келісуі туралы келісімге қ ол қ ойылды (қ ұ жат ЕЭК Е/ЕСЕ/324-Е/ЕСЕ TRANS 505) [1].

Ол келісімге қ атысушылар міндеттері:

1. Кө лік қ ұ ралының узелдеріне немесе кө рсеткіштеріне параметрлеріне қ ойылатын талаптарды, ол талаптарғ а сай келтіру сынақ тардың ә дістемесін, ресми бекіту белгісін жасау жә не ортақ ұ сыныстар жасау.

2. Егер тиімді болса, осы ұ сыныстарды ө з мемлекеттерінде заң тү рінде енгізу. Егер қ ажетті қ ондырғ ылары болса, келісімге қ атысушы ә рбір мемлекет автомобиль узелдерінің немесе кө рсеткіштерінің ұ сынылғ ан талаптарғ а сай келуін тиісті ә дістемемен сынақ тан ө ткізе алады. Сынақ нә тижелері қ анағ аттанарлық болса, онда оғ ан ресми бекітілген белгі беріледі.

3. Сынақ ө ткізген мемлекет берген халық аралық бекіту белгісін барлық келісімге қ атысушы мемлекеттер территориясында тану керек. Автомобильдің халық аралық бекіту белгісін берген узелін немесе параметрлерін келісімге қ атысушы барлық мемлекеттердің заң дарына сай келеді деп санау керек.

Келісімге қ атысушы мемлекет кейбір ұ сыныстарды қ абылдамауғ а қ ұ қ ылы.

БҰ Ұ ЕЭК жалпы ұ сыныстарынан басқ а 1958 жылы Келісімге қ осымша ретінде 40 қ ағ ида қ абылдады, онда ә ртү рлі жү йеге, узелге, агрегаттарғ а жә не автомобиль аспаптарына қ ауіпсіздікке байланысты нақ тылы талаптар қ ойылғ ан. Мысалы: №1-8, 19, 20, 23, 31, 37, 38-жарық тану жә не сигнал жү йесіне, №14, 16, 17, 25-қ ауіпсіздік белдікке жә не орындық қ а, №12-рул басқ аруына, №13- тежеу жү йесіне, №30-шинағ а, №9, 10, 15, 24-енжарлы қ ауіпсіздік нормативтері келтірілген.

БҰ Ұ ЕЭК қ абылдағ ан классификация бойынша кө лік қ ұ ралдары тө рт категорияғ а бө лінеді: L, M, N жә не О.

1. L категориясына дө ң гелектері тө рттен аз жә не толық массасы 1000кг аз кө лік қ ұ ралдары кіреді. Оларғ а БҰ Ұ ЕЭК №1-3, 9, 10, 13, 15, 19, 20, 23, 31, 37, 38 қ ағ идалары таралады.

2 M категориясына ү ш немесе тө рт дө ң гелегі бар жә не толық массасы 1000кг кө п кө лік қ ұ ралдары кіреді. Бұ ғ ан барлық жең іл автомобильдер жә не автобустар кіреді жә не №1-21, 23, 25-28, 30-35, 37-39 қ ағ ыдалары таралады.

3 N категориясына ү ш немесе тө рт дө ң гелекті жә не толық массасы 1000кг кө п жү к тасымалдауғ а арналғ ан кө лік қ ұ ралдары кіреді. Оларғ а №1-10, 13, 15, 18-20, 23, 28, 31, 37-39 қ ағ идалары таралады.

4 О категориясына тіркемелер жә не жарты тіркемелер жатады. Оларғ а №3, 4, 6, 7, 13, 23, 37, 38 қ ағ идалары таралады.

Кө лік қ ұ ралының ә рбір категориясына жасалынғ ан талаптар жү йелі тү рде қ айтадан жасалады, толық тырылады жә не нақ тыланады. Ескірген нормативтер жойылады жә не жаң а қ аталдау талаптар енгізіледі. Жылжымалы қ ұ рамның қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ететін тү рлі жү йелерді жә не қ ұ рылымдарды сынақ тан ө ткізу ә дістеріне арнайы талаптар жасалады.

Жақ ын арада автомобильдің белсенді қ ауіпсіздігіне қ атысты тежеудің блокировкағ а қ арсы механизміне техникалық талаптар жә не оны сынау ә дісін нормалау енгізіледі. Автомобильдің енжарлы қ ауіпсіздігін арттыру ү шін кабина, кузов жә не жү ргізушіні, жолаушыларды қ орғ ау жү йелеріне жаң а талаптар қ ойылады. Бұ л жерде адамның биомеханикалық шыдамдылығ ы ескеріліп сынақ тү рлері кө бейтілген. Автомобильдің сыртқ ы қ ауіпсіздігін арттыру шаралары қ аралуда. Автомобильдің қ оршағ ан ортағ а зиянын азайту ү шін БҰ У ЕЭК қ атал талаптарды енгізуде. Келешекте жанармай ү немділігін арттыру жә не пайдалану мерзімін ұ зарту шараларына да талаптарды қ атайту қ аралуда [1].

Автомобильдің конструкциялық қ ауіпсіздігіне стандарттарды жасау, автомобиль кө лігіндегі апатты қ ысқ а мерзімде азайтудың қ амы болып отыр. Бірақ ең жақ сы шаралада, біз кү ткен нә тижені бермейді. Соғ ан қ арамай автомобиль қ ауіпсіздігі нормативтерін жыл сайын жетілдіріп тұ ру қ ажет.

Электржабдық тар мен қ ондырғ ыларды жө ндеу бө лімшесі аумағ ы 30 шаршы метр. Онда бір маман қ ызметкер жұ мыс істейді. Бө лімшеде негізінен автомобильдердің стартер, генераторларын, сонымен қ атар электржабдық тары мен қ ондырғ ыларын жө ндеумен айналысады. Бұ л бө лімшенің жұ мыс кестесі басқ а бө лімшелердегідей. Мұ нда стартерлер, генераторлар, электрожабдық тар мен электроқ озғ алтқ ыштарды тексеруге арналғ ан арнайы стендтер мен жабдық тар орналасқ ан. Жабдық тар мен стендтер жаң а, сапалы, қ азіргі заманғ а сай. Жасалғ ан жұ мыстарғ а кепілдік беріледі. Автомобильдерден шешілген стартер, генераторды тексеріп, ақ ауын жө ндеп, жарамайтын бө лшектерін алмастырады, жасалғ ан жұ мыстарды қ ұ жатқ а тіркеп, мастерге есеп береді.

Аккумулятор батареясын қ алыпқ а келтіру жә не жө ндеу бө лімшесі аумағ ы 25шаршы метр. Онда бір маман қ ызметкер жұ мыс істейді. Бұ л бө лімшенің маң ызы ө те зор. Аккумулятор батареяларын жыл мезгіліне байланысты норматив бойынша қ ажетті тығ ыздығ ын орнатады. Бө лімше аккумулятор батареяларын қ алыпқ а келтіруге жә не жө ндеуге қ ажетті арнайы қ ұ рал-жабдық тармен толық тай қ амтылғ ан. Жасалғ ан жұ мыстарды қ ұ жатқ а тіркеп, мастерге есеп береді. ЖШС-ң барлық бө лімшелерінің қ ысқ аша жұ мыс барысымен таныстық.

Мастер – ТҚ жә не АЖ цехы, ө ндірістік бө лімшелердегі маман қ ызметкерлерді қ адағ алайды. ЖШС «Ө рлеу - 2012» ө ндірістік базасына кірген автомобильдерді тіркеуге алады, қ ай бө лімшеде техникалық қ ызмет, жө ндеу жұ мыстарын жү ргізуді тағ айындайды. Жасалғ ан жұ мыстардың тізімін қ ұ жатқ а енгізіп, есеп береді. Мастер инженер мен бухгалтерге есеп береді. Қ андай қ ызметтер кө рсетілгенін, алмастырылғ ан қ осалқ ы бө лшектерін, кеткен шығ ындарының есебін тіркейді. Жұ мыс соң ында цехтағ ы қ ұ рал-жабдық тарды тексереді [1].

Инженер –техникалық қ ызмет пен жө ндеуді жоспарлау мен ұ йымдастыруды жә не бірқ атар ө ндірістік нормативтік-технологиялық қ ұ жаттардан керекті мағ лұ маттар жинайды. Жаң а қ ұ рал-жабдық тар мен олардың жұ мыс принципін саралап, станцияғ а маң ызын, қ анша кө лемде пайда келтіретінін есептеп, жабдық ты алуғ а жұ мсалатын шығ ынның ө телу мерзімін анық тайды. Мекеменің дамуына, техникалық қ ызмет пен жө ндеу жұ мыстарының сапалы ә рі тез, шығ ынды мейлінше азайту, жұ мыс ө німділігін жоғ арылату мақ сатында кө птеген жұ мыстар жасайды. Мастерден алынғ ан есептерді саралайды. Нә тижесіне қ арап, жұ мыстың сапалы жә не тез болуы ү шін жаң адан шық қ ан арнайы жабдық тарды енгізеді. Оны директорына ұ сынады. Алынғ ан жаң а жабдық пен жұ мыс жасайтын маманғ а жабдық тың толық жұ мыс жасау принципін, жабдық қ а кө рсетілетін техникалық қ ызметтерді ү йретеді. Маман жабдық қ а жауапты болады.

Бухгалтер – қ аржы жұ мыстарын атқ арады. Қ ызметкерлердің ең бек ақ ысын тө леу, зейнетақ ы аударымдарын жасау, салық тық аударымдарды жасау жә не тағ ы басқ а жұ мыстарды жасайды.

Автомобильдер мен тіркемелерге маусымдық техникалық қ ызмет кө рсету кезінде байқ алғ ан сынық тарды жө ндеу керек. Автомобильдерді пайдалануғ а бермес бұ рын тексеруге бағ ытталғ ан техникалық қ ызмет кө рсету бө лімшелерінде жү ргізіп байқ айды [1].

Сурет 1.1. Мекеменің бас жоспары

Сурет 1.2. Ө ндірістік корпус

Сурет 1.3. Қ озғ алтқ ыштарды жө ндеу цехы