Техника, жұмыс күші және қоймалардың қажеттілігін есептеу

Шаруашылық та минералдық жә не органикалық тың айтқ ыштарды дайындау, арту, тасу, енгізу жұ мыстарын механикаландыру олардың тиімділігін анағ ұ рлым арттырады.

Техникағ а қ ажеттілікті есептеу тың айтқ ыштарды енгізу жө ніндегі жұ мыстарды жалпы кө лемі кө рсетілген жұ мыс тү рінің мү мкін болатын орындау кезең інің ұ зақ тығ ы жә не машиналардың тә уліктік ө німділігі негізінде жү ргізіледі.

Тың айтқ ышты дайындау жұ мысына кететін жұ мыс кү нінің санын анық тау ү шін жұ мыс кө лемін жұ мыс кү ніне шақ қ андағ ы машиналардың ө німділігіне бө лу арқ ылы есептеуге болады. Ал арту, тасу жұ мыстары енгізу жұ мыстарына тікелей байланысты. Машиналар мен қ ызметкерлердің қ ажеттілігі жұ мыс тү ріне байланысты. Оны есептеу 8-кестеде толық кө рсетілген.

Минералды тың айтқ ышты енгізу ү шін ө неркә сібіміз жү к кө тергіштің 4 т тіркемелі 1 - РМГ - 4, жү к кө тергіштігі 6 т РМС - 6, жү к кө тергіштігі 10 т РУМ - 8, автомобилъді КСА - 3 деп аталатын ү йлестірілген кузовты ортадан тепкіш себелеуіштер шығ арады. Бұ л машиналардың тың айтқ ышты кузовтан себелеуіш дискіге шығ аратын ілгерілмелі жылдамдық ты агрегаты бар синхронды конвейер жетегі болады. Себелеуіш дискілер гидрожетек арқ ылы айналады. Бұ л машина конструкциясын оң айлатады.

10-кесте. Тың айтқ ыш енгізу кезінде техникағ а жә не жұ мыс кү шіне қ ажеттілігін есептеу.

Минералды тың айтқ ыштарды сү рі танабына жә не кү зде негізгі тың айтуғ а тың айтқ ыш енгізу ү шін 2 машинадан (К-701, ГУН-4) қ олдану себебі жер кө лемі ү лкен жә не себумен бірге енгізуде К-701, СЗС-2, 1 машиналары қ олданылады.

3.7 Ө тпелі кезең де тың айтқ ыштар қ олдану жоспары

Ә зірленген тың айтқ ыштар жү йесінің дақ ылдардың тың айтқ ыштарғ а қ ажеттілігін толық қ анағ аттандыруғ а, ал қ азіргі кезең де олардың ө те аз келіп тү суіне байланысты, қ азіргі қ олданыстағ ы жү йе мен технологиядан жоспарланып жатқ анғ а ө тпелі жоспар қ ұ растыру керек. Ол ү шін қ алыптасқ ан жағ дайғ а сү йене отырып, тың айтқ ыштарды сатып алу кө лемін дү йе бойынша толық қ ажеттілікке дейін біртіндеп ө сіре отырып, тың айтқ ыштарды жеткізу кө лемін арттыруды жоспарлау керек (11-кесте).

11-кесте. Шаруашылық қ а ө тпелі кезең де минералдық тың айтқ ыщтар тү су жоспары (ү лгі)

Ауыспалы егістегі жасалғ ан тың айту жү йесіне арналғ ан ө ту кезең інде тың айтқ ыштарды қ олдану 12-кестеде кө рсетілген.

Ө тпелі кезең ді қ ұ растыру қ ағ идалары:

1.Ө тпелі кезең нің жоспардың ұ зындығ ы шаруашылық та ең ү лкен ауыспалы егістің танаптарына тең болуы керек.

2.Ө тпелі жоспарда алғ ашқ ы жылдары тың айтқ ыштарды енгізуді жоспарлау себумен бірге тың айтудан бастау керек.

3.Ө тпелі жоспарда келесі жылдың тың айту жү йесі алдың ғ ы жылдың тың айту жү йесінен не жоғ ары не тең болуы тиіс.

4.Ө тпелі жоспарда соң ғ ы жылдың тың айту жү йесі 6 –кестедегі тың айту жү йесіне тең болуы керек.

3.8 Дақ ылдардың жоспарланғ ан тың айтқ ыштар жү йесінің экономикалық тиімділігі

Шаруашылық та экономикалық тиімділікті есептеуді тың айтқ ышпен ө те қ атты қ анық қ ан бір ауыспалы егіс бойынша жасалады. Ол ү шін біз 1в топшасын таң дап алдық.

Жаздық бидай орташа ө німділігі – 9, 3%

Сұ лы – 20, 1%

1) Ауыспалы егіске енгізілген тың айтқ ыштарды есептеу ү шін, енгізілген тың айтқ ыш тү рінің мө лшерін тың айтқ ыш қ ұ рамындағ ы ә.е.з % бө леміз.

N=83: 46 = 1, 8 ц/га P=50: 20 = 2, 5 ц/га

2) Тың айтқ ыштарды қ олданудан алынғ ан қ осымша ө німді (ц/га) есептеу.

50 = (35 – Р) * 10

35 – Р =50/10

35 – Р = 5

35 – 5 = Р

Р = 30мг/кг

Қ амтамасыз етілу дең гейі – ө те тө мен;

Тың айтқ ыш тиімділігі – (орташа 10 – 20 %)

1.Сү рі танап

2.Жаздық бидай – 9, 3% - 20% = 1, 86%

3.Жаздық бидай – 9, 3% - 10% = 0, 93% / Бидай P₂O₅ ̶ 3, 72%

4.Жаздық бидай – 9, 3% - 10% = 0, 93%

5.Сұ лы – 20, 1 % - 10% = 2, 01% /Сұ лы P₂O₅ ̶ 2, 01%

Азот тың айтқ ышын қ олданудан алынатын қ осымша ө німді мына формула бойынша есептейміз.

П_N=1, 24-0, 14N-NO3+1, 62ТКылғ +0, 06Р/ N

П_N3=1, 24-0, 14*7, 6+1, 62*1, 09+0, 06*30/7, 6= 2, 18 ц/га

7, 6 * 0, 7 = 5, 32

П_N4=1, 24-0, 14*5, 32+1, 62*1, 09 +0, 06*30/5, 32= 2, 6 ц/га /Бидай N – 4, 78%

5, 32 * 0, 7 = 3, 72

П_N5=1, 24-0, 14*3, 72 +1, 62*1, 09+0, 06*30/3, 72= 2, 8 ц/га /Сұ лы N – 2.8%

3)Ауыспалы егісте алынғ ан қ осымша ө німнің қ ұ ны келесідей есептеледі.

Бидай – 68000тг

Арпа – 51000тг

51000 * 0, 85 = 57800

68000 * 0, 481 = 24531

57800 + 24531 = 82331

4)Жалпы кеткен шығ ынды есептеу

Мочевина – 60000 тг 1, 8/ 10 = 0, 18

Жай тү йіршіктелген суперфосфат – 45000 тг 2, 5/ 10 = 0, 25

60000 * 0, 18 = 10800

45000 * 0, 25 = 11250

10800 + 11250 = 22050

22050 - 20% = 4410 + 22050 = 26460

22050 - 40% = 22050 – 8820 = 13230

4410 + 13230 = 17640

5)Шартты таза табыс қ осымша ө нім қ ұ нынан (3) тың айтқ ыштарғ а жә не қ осымша ө німді жинауғ а кеткен шығ ындарды (4) алып тастау арқ ылы есептеледі.

Шартты таза табыс= 82331 – 17640 = 64691 тг/га

6)1тең ге шығ ынның ө темділігі 3-ші тармақ бө лу 4-ші тармақ қ а арқ ылы шығ ады.

1тең ге шығ ынның ө темділігі= 82331: 17640 = 4, 7

7)Пайдалылық, Шартты таза табысты қ осымша ө німді ө ндіруге жә не жинауғ а, тың айтқ ыштарды сатып алуғ а, оларды енгізуге кеткен шығ ынғ а бө леміз, кө бейтеміз 100-ге. 64691: 17640 = 3, 67 * 100 = 367%

13-кесте. Ауыспалы егістегі тың айтқ ыштарды қ олданудың экономикалық тиімділігі.

Ауысапалы егісте алынғ ан қ осымша ө німнің қ ұ ны 142290тг, Қ осымша ө німді ө ндіруге жә не жинауғ а, тың айтқ ыштарды сатып алуғ а, оларды енгізуге кеткен шығ ын 21360 тең ге, Шартты таза табыс 120930 тең ге, Пайдалылық 566% қ ұ рады.

3.9 Ауыспалы егістегі қ оректік заттардың балансы

Қ абылданғ ан тың айтқ ыштар жү йесі, ө німділік аттырумен қ атар, топырақ қ ұ нарлығ ын сақ тауды жә не арттыруды қ амтамасыз етеді.

Ә зірленген жү йе осы талаптарғ а қ аншалық ты жауап беретіні ауыспалы егіс бойынша қ оректік заттар балансы есебінде кө рсетіледі.

Тың айтқ ыштар жү йесін экономикалық кө рсеткіштер бойынша бағ алау кезінде тың айтқ ыштармен ө те қ анық қ ан ауыспалы егіске беріледі.

Ауыспалы егістегі қ оректік заттар балансын есептеу ә дістемесі.

Жаздық бидай орташа ө німділігі – 9, 3

Сұ лыда – 20, 1

Жаздық бидай қ ұ рамында N – 3, 4; P – 0, 85

Жү геріде N – 1, 91; P – 0, 57

Сұ лыда N – 2, 3; P – 0, 85

Бидай ү шін азот, фосфор кө рсеткіштері:

9, 3 – 100 9, 3 – 100

х – 3, 4 х – 0, 85

х = 9, 3 * 3, 4 /100 х = 9, 3 * 0, 85 / 100

х = 0, 3 * 100 = 30 х = 0, 08 * 100 = 8

Сұ лы ү шін

20, 1 – 100 20, 1 – 100

х – 2, 3 х – 0, 85

х = 20, 1 * 2, 3 /100 х = 11, 9 * 0, 85 / 100

х = 46 х = 17

Барлық азот кө рсеткіштері: Барлық фосфор кө рсеткіштері:

1.Сү рі танап

2.Жаздық бидай – 30 - 8

3.Жаздық бидай – 30 - 8

4.Жаздық бидай – 30 - 8

5.Сұ лы – 46 - 17

N – 136; P – 41

Жү гері ү шін

7 – 100 7 – 100

х –1, 91 х – 0, 57

х = 7 * 1, 91 /100 х = 7 * 0, 57 / 100

х = 0, 134 * 100 = 13, 4 х = 0, 04 * 100 = 4

Арпа ү шін

20, 1 - 100% 20, 1 - 100%

х – 2, 1 х – 0, 85

х=42 х=17

Барлық азот кө рсеткіштері: Барлық фосфор кө рсеткіштері:

1.Сү рі танап

2.Жаздық бидай – 30 - 8

3.Жаздық бидай – 30 - 8

4.Жү гері – 13, 4 - 4

5.Жаздық бидай – 30 - 8

6.Арпа – 42 - 17

7.Еркекшө п -

N – 145, 4 P – 45

14-кесте. Ауыспалы егістегі қ оректік заттардың балансы