Учебно-методическое обеспечение самостоятельной работы студентов

Башҡ орт ә ҙ ә биә те тарихы: хә ҙ ерге ә ҙ ә биә т» курсы буйынса ү ҙ аллы шө ғ ө ллә неү ө сө н темалар һ ә м биремдә р

ТЕМА1: Хә ҙ ерге башҡ орт шиғ риә те

1. Хә ҙ ерге поэзияның ү ҫ еш йү нә лештә ре. Лирикалағ ы идея-тематик hә м художество яң ылыҡ тары. М.Ғ ә ли, Ә.Атнабаев, Т.Йосопов, Ш.Биҡ ҡ ол һ.б. ижады.

2. Башҡ орт поэмаһ ының тө п ү ҫ еш тенденциялары.

1) Ф.Туғ ыҙ баеваның «Тә ү бә», «Яуап кө нө», «Ҡ ың ғ ырау» һ.б. поэмаларында ил, ер тарихы хаҡ ында фә лсә фә ү и уйланыуҙ ар сағ ылышы.

2) Ҡ.Аралбайҙ ың туғ ан телгә, миллә т яҙ мышына арналғ ан ә ҫ ә рҙ ә ре («Рух яҙ ыуы», «Кү к Бү ре», «Аҡ тирмә», «таналыҡ тауышы» һ.б.).

3) Т.Ғ ә ниеваның «Ҡ ыпсаҡ тар», «Арҡ айым» поэмаларының идея-тематик ү ҙ енсә лектә ре.

4) Р.Тү лә к, Ә.Ү тә бай, Т.Дә ү лә тбирҙ ина һ.б. поэмаларында замандың рухи мә сьә лә лә ре кү тә релеү е.

Ә ҙ ә биә т:

Бикбаев Р.Т. Замандың шиғ ри йылъяҙ маһ ы. - Ө фө: Башҡ ортостан китап нә шриә те, 1980. – 272 бит.

Бикбаев Р.Т. Шағ ир һ ү ҙ е-шағ ир намыҫ ы.- Ө фө: Китап, 1997.-521 бит.

Егерменсе быуат башҡ орт ә ҙ ә биә те. Юғ ары уҡ ыу йорттары ө сө н дә реслек. – Ө фө: БДУ, 2003.- 576 бит.

Хө сә йенов Ғ.Б. Башҡ орт шиғ ыры. Шиғ риә т һ ү ҙ леге. – Ө фө: Ғ илем, 2003.- 480 бит.

Хә биров Ә.Х. Йә нле шишмә лә р: Ижади портреттар. - Ө фө: Китап, 1996. – 224 бит.

Бикбаев Р.Т. Эволюция современной башкирской поэзии. – М.: Наука, 1991. – 142 с.

Аралбаев Ҡ. Рух яҙ ыуы: Робағ иҙ ар, ҡ обайырҙ ар, шиғ ырҙ ар, йырҙ ар, поэмалар, бә йеттә р. - Ө фө: Китап, 1995. – 288 бит.

Атнабаев Ә. Шиғ ырҙ ар, поэмалар. – Ө фө: Башҡ ортостан китап нә шриә те, 1977.- 287 бит.

Ғ ә ли М. Йә шенле офоҡ тар. Шиғ ырҙ ар, поэмалар. – Ө фө: Башҡ ортостан китап нә шриә те, 1983.- 220 бит.

Ғ ә ниева Т. Арҡ айым. Шиғ ырҙ ар һ ә м поэма. - Ө фө: Китап, 1997. – 224 бит.

Ғ ә ниева Т. Ҡ ыпсаҡ тар: Поэма һ ә м шиғ ырҙ ар. - Ө фө: Китап, 1994. – 176 бит.

Егет һ ү ҙ е: Шиғ ырҙ ар йыйынтығ ы. - Ө фө: Китап, 1997. – 320 бит.

Йосопов Т. Беште ер елә ккә йҙ ә ре: Шиғ ырҙ ар, поэма. - Ө фө: Китап, 1998. – 416 бит.

Назаров Х. Асманғ а ашыу: Шиғ ырҙ ар һ ә м поэмалар. - Ө фө: Китап, 2000. – 272 бит.

Туғ ыҙ баева Ф. Минең ҡ ошом - Һ омай: Шиғ ырҙ ар, поэмалар. - Ө фө: Китап, 2000. – 272 бит.

Тү лә ков Р. Ҡ ашмау: Шиғ ырҙ ар, поэмалар. - Ө фө: Китап, 1992. – 88 бит.

ТЕМА 2: Хә ҙ ерге башҡ орт прозаһ ы

1. Хә ҙ ерге башҡ орт прозаһ ындағ ы идея-тематик ү ҙ гә рештә р. Заман темаһ ын ү ҙ лә штереү.

2. Хә ҙ ерге заман хикә йә лә рендә замандың социаль һ ә м рухи проблемаларының сағ ылышы, сюжет-композиция ү ҙ енсә лектә ре (Т.Ғ арипова, С.Шә рипов, Ш.Янбаев, Р.Байымов һ.б.)

3. Р.Камаловтың «Бә лә», «Таня-Таң һ ылыу» повестарында милли характер ү ҙ енсә лектә ре.

4. Прозала ҙ ур эпик формалар. Р.Байымовтың «Сыбар шоң ҡ ар», Ғ.Хисамовтың «Тамып та ғ ына ҡ ала ҡ андары», «Аҡ тамыр» һ.б. романдары, йө кмә тке яң ылыҡ тары. Т.Ғ арипованың «Бө йрә кә й» ә ҫ ә ренең сюжет һ ә м композиция ү ҙ енсә лектә ре.

Ә ҙ ә биә т:

Аҙ нағ олов Р.Ғ. Сә йлә ндә рем тө ҫ лө -тө ҫ лө. – Ө фө, 2007, 236-271 –се б.

Вахитов А. Х. Жанр и стиль в башкирской прозе. – Уфа: Башкирское книжное издательство, 1982. – 346 с.

Гә рә ева Г.Н. Хә ҙ ерге прозала оҫ талыҡ мә сьә лә лә ре. – Ө фө: Башҡ орт дә ү лә т университеты баҫ маһ ы, 1996. – 128 бит.

Гә рә ева Г. Н. Заман кө ҙ гө һ ө: геройҙ ың рухи донъяһ ы. – Ө фө: Башҡ орт дә ү лә т университеты баҫ маһ ы, 2003. – 128 бит.

Гә рә ева Г.Н. Тормош дө рө ҫ лө гө һ ә м ә ҙ ә би оҫ талыҡ мә сьә лә лә ре (Ринат Камал ижадына бер ҡ араш). - Ө фө, “Ғ илем”, 2005, 13-18-се б.

Камалов Р.Ә. “Таня-Таң һ ылыу”. -Ө фө, 1996.

Яң ырыу юлында. Ә ҙ ә би–тә нҡ ит мә ҡ ә лә ре. Ө фө: Китап, 1994. – 272 бит.

ТЕМА 3: Хә ҙ ерге башҡ орт драматургияһ ы

1. М.Кә римдең “Йә йә ү ле Мә хмү т”, Н.Асанбаевтың “Аҡ сирендә р”, Ғ.Шафиҡ овтың “Операция”, “Бында минең тө йә гем” драмаларында заман проблемалары һ ә м замандаш образының сағ ылышы.

2. И.Абдуллиндың “Тө штә р оҙ он булмай”, “Шундай матур ине розалар”, Н.Нә жмиҙ ең “Кү ршелә ргә ҡ унаҡ килгә н”, Р.Сафиндың “Ғ ә зизә кә й-балдыҙ ”, “Тилекә й”, Ә.Атнабаевтың “Хушығ ыҙ, хыялдарым”, К.Аҡ башевтың “Китмә, Рө стә м! ” пьесаларында социаль-ә хлаҡ и проблемалар һ ә м уларҙ ың художестволы хә л ителеше.

3. Н.Нә жмиҙ ең “Ҡ ың ғ ыраулы дуғ а”, Ф.Бү лә ковтың “Һ ө йә һ ең ме – һ ө ймә йһ ең ме? ”, “Бибинур, ах, Бибинур”, “Онотолғ ан доғ а”, “Таштуғ ай” ә ҫ ә рҙ ә ренең жанр тә биғ ә те.

4. Ә.Атнабаевтың “Юлдар ө ҙ ө лгә н ваҡ ыт”, Р.Сафиндың “Ҡ ыр ҡ аҙ ҙ ары”, Н.Асанбаевтың “Яралы яҙ мыш” ә ҫ ә рҙ ә рендә драматик конфликт.

5. И.Йомағ оловтың “Семә рле тә хет”, “Нә ркә с” трагедияларында, Ф.Богдановтың “Атылғ ан йондоҙ ”, “Иректә ге тотҡ онлоҡ ”, “Һ ин кем? ”, “Мө хә ббә т һ ә м енә йә т”, “Юлдар кү перҙ ә осраша”, “Ғ ү мер ғ азабы”, “Аманатҡ а – хыянат” драмаларында ғ ү мер һ ә м йә шә йеш мә ғ ә нә һ е, тоғ ролоҡ һ ә м хыянат проблемалары.

6. М.Кә римдең “Киске табын”, Н.Ғ ә йетбайҙ ың “Дү рт кешелек табын”, “Илама һ ылыу”, “Ҡ урай”, “Ҡ ойма ямғ ырҙ а”, Ф.Бү лә ковтың “Ҡ ә һ ә р һ уҡ ҡ ан мө хә ббә т”, К.Аҡ башевтың “Һ ө йө ү ҙ ә ренең ысын булһ а”, И.Йомағ оловтың “Юғ алтыуҙ ар аша”, Н.Асанбаевтың “Майҙ ан тотабыҙ ” драмаларында ә хлаҡ и мә сьә лә лә р.

7.Р.Байбулатовтың “Мө хә ббә т хаҡ ына”, Ҡ ол-Дә ү лә ттең “Бермуд ө смө йө шө ”, “Шартлап китһ ен донъяһ ы”, “Тышаулы ө йө р”, “Һ арысә с”, Н.Ғ ә йетбаевтың “Һ ө йә ркә ң де шкафҡ а йә шер”, “Ә стә ғ ә фирулла”, “Абау, кем ята унда”, Р.Тойғ ондоң “Был ни хә л”, М.Садыҡ ованың “Бергенә м-гө лгө нә м”, “Был йө рә ккә ни кә рә к? ”, Ғ.Байбуриндың “Виктория”, Ф.Богдановтың “Иртә нге томан”, И.Йомағ оловтың “Буш сә ң гелдә к” ә ҫ ә рҙ ә рендә мораль-этик проблемалар.

Ә ҙ ә биә т:

Ғ ә йнуллин М.Ф. Башҡ орт драматургияһ ының ү ҫ еү юлдары: Тормош. Конфликт. Характер. – Ө фө: Башҡ ортостан китап нә шриә те, 1985. –326 бит.

Килмө хә мә тов Т. Ә. Халыҡ санлыҡ кө сө. Ә ҙ ә би-тә нҡ ит мә ҡ ә лә лә ре, ижади портреттар. – Ө фө: Китап, 1998. – 464 бит.

Кильмухаметов Т. А. Поэтика башкирской драматургии. – Уфа: Китап, 1995.- 336 с.

Килмө хә мә тов Т. Драматургия һ ә м драматургтар. - Ө фө, 1986.

Аҙ нағ олов Р.Ғ. Сә йлә ндә рем тө ҫ лө -тө ҫ лө. – Ө фө, 2007, 236-271 –се б.

Хө сә йенов Ғ.Б. Башҡ орт ә ҙ ә биә тенең поэтикаһ ы. - Ө фө, 2006.