Ияр жемістері

Гү лденуі. Қ ияр дақ ылы бір ү йлі бө лек жынысты аталық жә не аналық гү лдері бө лек-бө лек немесе қ осжынысты болып қ алыптасады. Гү лдері жапырақ тарының қ олтығ ында, аталық гү лдер бірнешеуден топтасып аналық гү лдерге қ арағ анда

2-3, 3 тә улік ерте қ алыптасып гү лдейді аналық гү лдері жапырақ қ олтық тарында немесе қ осақ тасып екеуден, анда- санда ү шеуден орналасады.

Қ азіргі кезең де негізінен тек аналық гү лдерін қ алыптастыратын сорттар мен будандар кө птеп шығ арылуда, осыладың аналық тү рлерін, осындай сорттармен будандарды жан-жақ қ а кең інен жалпылай шаруашылық тан пайдалануы қ иярдың ө німділігін 2-3 рет арттырады.

Аталық гү л шоғ ырында тек қ ана кү лте жапырақ болады. Осы кү лте ішіндегі аталық жынысында тозаң ы пісіп-жетіліп аналық гү лді тозаң дандыруғ а 1-2 тә улікте жетіледі. Осы гү лдер жеміс бермейді, ал аналық гү лдің кү лтешесінің астында кішкене болашақ жемісінің негізі болып жапырақ қ олтығ ында тығ ыз орналасады, тап осылайша аталық гү л мен аналығ ының айырмашылығ ы кө рініп тұ рады, бұ л заң дылық барлық асқ абақ тұ қ ымдастарының ө здеріне тә н бір ерекшеліктері. Аталақ жә не аналық гү лдерінің кү лтешелері ашық сары араларымен, жә ндіктермен айқ ас тозаң данады. Аталық гү лдері 1-2 тә улә кте, ал аналық тары 3-4 тә улікте кү лтешелері аналық гү л тозаң данбаса кеуіп тү сіп қ алады. Егер тозаң данса, болашақ кішкентай жемісі дамып ө се бастайды. Осы жастай піспеген жемістерінің 2-3 тә улігін пикули, 4-5 тә улігін корнишон деп аталады.осы екеуін кө кө нісшелер нә зіктігіне қ арай уызғ а тең ейді. 9-12 тә уліктен асырмай тағ амғ а жинап тұ ру қ ажет, ө йтпеген жағ дайда қ абық тары қ атая бастайды.

Жемістері. Жемістерінің қ ысқ асы 5см-ден 10 см-ге дейін, орташасы 11 см-ден 20 см-ге дейін, ұ зындары 21-30 см –ге дейін, ө те ұ зындары 30 см-ден де ұ зын болады. Жемістері жас, қ ысқ а болса, соғ ырлым қ ұ нды болып есептеледі. Жемістерінің сыртқ ы пішіндері домалақ, жұ мыртқ а пішінді, қ олорақ тә різді болады.

Сыртқ ы беттері тегіс, бү ршікті, кішкене бү ршікті, ірі бү ршікті, ал енді қ ияр жемістерінің ө зіне тә н тү ктері ү ш тү рге бө лінеді: қ арапайым, ә деттегідей, ақ, қ ара аралас, кү рделі бү ршікті, кедір –бұ дырлы, қ ара-кө к, жасыл –кө к, кү ң гірт-қ оң ырғ а дейін, ал осыладың негіздері сорттарының айырмашылық тарына жә не ө сірілген ортаның жағ дайларының технолоиясына байланысты ө згеріп қ алыптасады.

Ө сіп-ө ндіру мезгілдеріне қ арай ү ш кезең ге бө лінеді: ерте пісетін сорттарының тұ қ ымдары топырақ қ а егіліп жатпай кө ктеп шық қ ан кейін ауа райыынң қ олайлы жағ дайында жемістері 32-48 тә улікте, орташа пісетіндері 50-55 тә улікте, ал кеш пісетіндері 55-70 тә улікте тағ амғ а пайдалануғ а жарамды болады. Жақ сы жемістерін қ алыптастыра бастағ ан тү птен бірінші, екінші, ү шінші жемістерін тағ амғ а пайдаланып, 4-5-ші жемісінің тү стері сарғ айыа, сү ттей ағ арып, қ абығ ы піскенге дейін тұ қ ымдық қ а қ олдану қ ажет, ал кейбір сорттардың ө здеріне тә н ерекшеліктеріне қ арай тұ қ ымдық жемістерінің сырты бірнеше тү рлі торланады, осындай кезінде кү ң гірт-қ оң ырғ а дейін тү стері ө згереді. Қ ияр жемістері жалғ ан жидек, осығ ан байланысты ә рбә р тұ қ ымдық жемісте 3-тен 5-ке дейін тұ қ ымдар пісіп-жетілетін бө лімшесінде сақ талады. Бір тұ қ ымдық жемістен 100-400 дана тұ қ ымдар алынады. 1000 дана тұ қ ымдарының салмағ ы 15-35 грамғ а дейін. Тұ қ ымдық жемістер ә бден сарғ айып, пісіп жетілгеннен кейін, жылы жерге ә келіп қ ойып жұ мсарып, босап иісі шығ а бастағ анда ұ зына бойына пышақ пен кесіп, тұ қ ымдарын шай қ асық пен ә йнек банкағ а салып, 2-3 тә улік сақ тайды, осы мезгілде банкінің ішіндегі тұ қ ымдардың беті кілегеіленіп кө піршиді, осығ ан жеткенде тұ қ ымдарды таза сумен бірнеше рет жуып қ ағ аз, кардон, панераның ү стіне жайып, жылы кө лең ке орында кептіреді. Ө сімділігі 6-8 жылғ асақ талады.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Қ ияр жемісіндегі пайдалы калий элементінің пайдасы

2. Қ иярдың морфологиялық -ботаникалық маң ызы қ андай