Параграф 1. Жалпы ережелер

115-бап. Азаматтық қ ұ қ ық объектiлерiнiң тү рлерi

1. Мү лiктiк жә не жеке мү лiктiк емес игiлiктер мен қ ұ қ ық тар азаматтық қ ұ қ ық объектiлерi бола алады.
2. Мү лiктiк игiлiктер мен қ ұ қ ық тарғ а (мү лiкке): заттар, ақ ша, соның iшiнде шетел валютасы, қ аржы қ ұ ралдары, жұ мыс, қ ызмет, шығ армашылық -интеллектуалдық қ ызметтiң объектiге айналғ ан нә тижелерi, фирмалық атаулар, тауарлық белгiлер жә не бұ йымды дараландырудың ө зге де қ ұ ралдары мү лiктiк қ ұ қ ық тар мен басқ а да мү лiк жатады.
2-1. Ақ шағ а жә не ақ шалай мiндеттемелер бойынша қ ұ қ ық тарғ а (талаптарғ а) (ақ ша тө леу жө нiндегi талап ету қ ұ қ ық тарына), егер осы Кодексте, Қ азақ стан Республикасының ө зге де заң намалық актiлерiнде ө згеше кө зделмесе немесе мiндеттеме мә нiнен туындамаса, тиiсiнше заттардың немесе мү лiктiк қ ұ қ ық тардың (талаптардың) қ ұ қ ық тық режимi қ олданылады.
3. Жеке мү лiктiк емес игiлiктер мен қ ұ қ ық тарғ а: жеке адамның ө мiрi, денсаулығ ы, қ адiр-қ асиетi, абырой, игi атақ, iскерлiк бедел, жеке ө мiрге қ ол сұ қ паушылық, жеке қ ұ пия мен отбасы қ ұ пиясы, есiм алу қ ұ қ ығ ы, автор болу қ ұ қ ығ ы, шығ армағ а қ ол сұ қ паушылық қ ұ қ ығ ы жә не басқ а материалдық емес игiлiктер мен қ ұ қ ық тар жатады.
Ескерту. 115-бапқ а ө згерту енгiзiлдi - Қ азақ стан Республикасының 2007.01.12 N 225, 2008.12.10 N 101-IV(2009 жылғ ы 1 қ аң тардан бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

116-бап. Азаматтық қ ұ қ ық объектiлерiнiң айналым
қ абiлеттiлiгi

1. Азаматтық қ ұ қ ық объектiлерi, егер ол айналымнан алынып тасталмаса немесе айналымғ а шек қ ойылмаса, бiр адамнан екiншi адамғ а ә мбебап қ ұ қ ық ты мирасқ орлық (мұ рагерлiк ету, заң ды тұ лғ аны қ айта қ ұ ру) тә ртiбiмен не ө зге де ә дiспен еркiн берiледi немесе ауысады.
2. Берiлуге рұ қ сат етiлмейтiн заттардың тү рлерi (айналымнан алынып тасталғ ан заттар) заң қ ұ жаттарында тiкелей кө рсетiлуге тиiс.
3. Айналымның белгiлi бiр қ атысушысына ғ ана тиесiлi болуы мү мкiн не алынуына немесе берiлуiне арнайы рұ қ сат бойынша (айналым қ абiлеттiгi шектеулi заттар) жол берiлетiн заттардың тү рлерi заң дарда белгiленедi.
4. Жеке мү лiктiк емес игiлiктер мен қ ұ қ ық тар заң қ ұ жаттарында белгiленген реттердi қ оспағ анда, басқ а ә дiспен берiлмейдi жә не ауыспайды.

117-бап. Жылжымайтын жә не жылжымалы мү лік

1. Жылжымайтын мү лікке (жылжымайтын заттар) жер учаскелері, ғ имараттар, қ ұ рылыстар, кө пжылдық екпелер жә не жермен тығ ыз байланысты ө зге мү лік, яғ ни орнынан олардың мақ сатына сай емес шығ ынсыз ауыстыру мү мкін болмайтын объектілер жатады.
Егер кондоминиум объектісінің қ ұ рамындағ ы пә терлер жә не ө зге де тұ рғ ын ү й-жайлар, сондай-ақ тұ рғ ын емес ү й-жайлар дара (бө лек) меншікте болса, олар дербес жылжымайтын мү лік объектілері (тү рлері) болып танылады.
2. Мемлекеттік тіркеуге жататын ә уе жә не тең із кемелері, ішкі суда жү зу кемелері, «ө зен-тең із» жү зу кемелері, ғ арыш объектілері, магистральдық қ ұ бырлардың желілік бө лігі де жылжымайтын заттарғ а тең естіріледі. Заң намалық актілермен жылжымайтын заттарғ а ө зге мү ліктер де жатқ ызылуы мү мкін.
Осы Кодекстің жә не ө зге де заң намалық актілердің жылжымайтын заттарғ а байланысты қ атынастарды реттейтін нормалары Қ азақ стан Республикасының заң намалық актілерінде тікелей кө зделген жағ дайда, осы тармақ та кө рсетілген заттарғ а қ олданылады.
3. Ақ ша мен бағ алы қ ағ аздарды қ оса алғ анда, жылжымайтын затқ а жатпайтын мү лік жылжымалы мү лік деп танылады. Заң намалық актілерде кө рсетілген жағ дайларды қ оспағ анда, жылжымалы заттарғ а қ ұ қ ық тарды тіркеу талап етілмейді.
Ескерту. 117-бап жаң а редакцияда - Қ Р 2011.03.25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен; ө згеріс енгізілді - Қ Р 2012.06.22 N 21-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгiзiледi) Заң ымен.

118-бап. Жылжымайтын мү лікке қ ұ қ ық тарды мемлекеттік
тіркеу

1. Жылжымайтын мү лікке қ ұ қ ық тардың (қ ұ қ ық тар ауыртпалығ ының) туындауы, ө згеруі жә не тоқ татылуы осы Кодексте жә не «Жылжымайтын мү лікке қ ұ қ ық тарды мемлекеттік тіркеу туралы» Қ азақ стан Республикасының Заң ында кө зделген жағ дайларда мемлекеттік тіркелуге жатады.
Мемлекеттік тіркеудің жылжымайтын мү лікке байланысты ө зге де объектілері «Жылжымайтын мү лікке қ ұ қ ық тарды мемлекеттік тіркеу туралы» Қ азақ стан Республикасының Заң ында айқ ындалады.
2. Егер осы Кодексте жә не «Жылжымайтын мү лiкке қ ұ қ ық тарды мемлекеттiк тiркеу туралы» Қ азақ стан Республикасының Заң ында ө згеше белгiленбесе, жылжымайтын мү лiкке қ ұ қ ық тар (қ ұ қ ық тар ауыртпалық тары) мемлекеттiк тiркелген кезден бастап туындайды, ө згередi жә не тоқ татылады. Егер тіркеуден бас тартылмаса, мемлекеттік тіркеу кезі деп ө тініш берілген кез, ал электрондық тіркеу кезінде – жү ргізілген тіркеу туралы хабарлама жө нелту арқ ылы тіркеуші органның қ ұ қ ық тардың (қ ұ қ ық тар ауыртпалық тарының) туындауын, ө згеруін немесе тоқ татылуын растағ ан кезі танылады.
3. Жылжымайтын мү лікке қ ұ қ ық тарды мемлекеттік тіркеуді жү зеге асыратын орган тіркеуге ұ сынылғ ан қ ұ қ ық белгілейтін қ ұ жатта жазба жасау арқ ылы жү ргізілген тіркеуді қ ұ қ ық иеленушінің ө тініші бойынша куә ландыруғ а міндетті. «Жылжымайтын мү лікке қ ұ қ ық тарды мемлекеттік тіркеу туралы» Қ азақ стан Республикасының Заң ында кө зделген жағ дайларда тіркеуді жү зеге асыратын орган жылжымайтын мү лікке меншік қ ұ қ ығ ы (ө зге заттай қ ұ қ ық) туралы куә лік береді.
4. Жылжымайтын мү лікке қ ұ қ ық тарды мемлекеттік тіркеу жариялы болып табылады. Тіркеуді жү зеге асыратын орган жылжымайтын мү лікке тіркелген қ ұ қ ық тар туралы ақ паратты кез келген тұ лғ ағ а «Жылжымайтын мү лікке қ ұ қ ық тарды мемлекеттік тіркеу туралы» Қ азақ стан Республикасының Заң ында белгіленген шектеулерді ескере отырып беруге міндетті.
5. Жылжымайтын мү лікке қ ұ қ ық тарды мемлекеттік тіркеуден бас тарту не тіркеуден негізсіз жалтару жағ дайларында сотқ а шағ ым жасалуы мү мкін.
6. Мемлекеттік тіркеу тә ртібі осы Кодекске жә не «Жылжымайтын мү лікке қ ұ қ ық тарды мемлекеттік тіркеу туралы» Қ азақ стан Республикасының Заң ына сә йкес белгіленеді.
7. Азаматтық ә уе кемелерін, тең із кемелерін, ішкі суда жү зу кемелерін, «ө зен-тең із» жү зу кемелерін, ғ арыш объектілерін жылжымайтын мү лікке тең естірілген объектілер ретінде мемлекеттік тіркеу тә ртібі Қ азақ стан Республикасының ә уе кең істігін пайдалану жә не авиация қ ызметі, сауда мақ сатында тең ізде жү зу, ішкі су кө лігі, ғ арыш қ ызметі саласындағ ы заң дарымен реттеледі.
Ескерту. 118-бап жаң а редакцияда - Қ Р 2011.03.25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі), ө згерістер енгізілді - Қ Р 2012.01.06 N 529-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік жиырма бір кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

119-бап. Кә сiпорын

1. Кә сiпкерлiк қ ызметтi жү зеге асыру ү шiн пайдаланылатын мү лiктiк кешен қ ұ қ ық объектiсi тү рiндегi кә сiпорын деп танылады.
2. Мү лiктiк кешен ретiнде кә сiпорынның қ ұ рамына оның қ ызмет етуiне арналғ ан мү лiктiң барлық тү рлерi, соның iшiнде ү йлер, ғ имараттар, жабдық тар, қ ұ рал-саймандар, шикiзат, ө нiмдер, жер учаскесiне қ ұ қ ық, талап ету қ ұ қ ық тары, борыштар, сондай-ақ оның қ ызметiн дараландыратын белгiлерге қ ұ қ ық тар (фирмалық атау, тауар белгiлерi) жә не, егер шартта ө згеше кө зделмесе, басқ а да айрық ша қ ұ қ ық тар енедi.
3. Кә сiпорын тұ тасымен немесе оның бiр бө лiгi сатып алу-сату, кепiлге, арендағ а беру жә не заттық қ ұ қ ық тарды белгiлеуге, ө згертуге жә не тоқ татуғ а байланысты басқ а да мә мiлелер объектiсi болуы мү мкiн.
3-1. Кә сіпорынның қ ұ рамына мү ліктік кешен ретінде кіретін жылжымайтын мү лікке қ ұ қ ық тарды мемлекеттік тіркеудің ерекшеліктері «Жылжымайтын мү лікке қ ұ қ ық тарды мемлекеттік тіркеу туралы» Қ азақ стан Республикасының Заң ында белгіленеді.
4. Мү лiк кешенi ретiндегi кә сiпорын қ ұ рамындағ ы борыштарды берген кезде несие берушiлердiң қ ұ қ ық тарына осы Кодекстiң 48-бабында кө зделген тә ртiппен кепiлдiк берiледi.
Ескерту. 119-бапқ а ө згеріс енгiзiлдi - Қ Р 1998.03.02 N 211, 2011.03.25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

120-бап. Бө лiнетiн жә не бө лiнбейтiн мү лiк

1. Мү лiк бө лiнетiн жә не бө лiнбейтiн болуы мү мкiн.
Бө лiнетiн мү лiк дегенiмiз - бө лу нә тижесiнде бө лiктерi ө з мақ сатын (мiндетiн) жоғ алтпайтын мү лiк.
Бө лiнбейтiн мү лiк дегенiмiз - ө зiнiң шаруашылық мақ сатын (мiндетiн) ө згертпей бө луге болмайтын немесе заң қ ұ жатында ұ йғ арылуына қ арай бө луге жатпайтын мү лiк.
2. Қ ұ қ ық объектiлерi ретiнде бө лiнбейтiн заттардың ерекшелiктерi заң дарда белгiленедi.

121-бап. Кү рделi заттар

1. Егер ә ртектi заттар оны бiрiгу мә нi белгiлейтiн мақ саты бойынша пайдалануғ а мү мкiндiк беретiн бү тiн бiр затты қ ұ райтын болса, олар бiр зат (кү рделi зат) деп қ аралады.
2. Кү рделi зат жө нiнде жасалғ ан мә мiленiң кү шi, егер шартта ө згеше белгiленбесе оның барлық қ ұ рамдас бө лiктерiне қ олданылады.

122-бап. Басты зат жә не керек-жарақ

Керек-жарақ, яғ ни басты затқ а қ ызмет етуге арналғ ан жә не ортақ шаруашылық мақ сатқ а қ олданылуы сонымен байланысты болатын зат, егер заң дарда немесе шартта ө згеше белгiленбесе, басты затқ а iлесiп жү редi.

123-бап. Жемiстер, азық -тү лiк жә не табыстар

Мү лiктердi пайдалану нә тижесiнде алынғ ан тү сiм (жемiстер, ө нiмдер, табыстар), егер заң дарда немесе бұ л мү лiктi пайдалану туралы шартта ө згеше кө зделмесе, осы мү лiктi заң ды негiзде пайдаланушы адамғ а тиесiлi болады.