Жобалау әрекетінің субъектілері мен объектілері

Мақ саты: жобалау объектісі жә не пә ні туралы тү сініктің қ алыптасуы.

Кілттік сө здер: жобалау ролі, жобалау командасы, ұ шқ ыштар командасы, тьюторлар командасы, жоба алды бату, жобалау пә ні.

Негізгі сұ рақ тар;

1.Жобалау іс ә рекетінің субъектілерінің алуан тү рлілігі.

2.Тұ тастай субъектінің ұ йымдастыру мә селесі.

3.Жобалау объектісі жә не жобалау ә рекеті пә нінің ө зіне тә н ерекшелігі.

Жобалау ә рекеті субъектілерінің кө птү рлілігі. Ә діснамалық ғ алымдардың кө зқ арасы бойынша, білім беру саласында жобалау ә рекетін тұ лғ ааралық қ атынаста сараптамадын ө тетін жә не келісім беретін жобалау субъектілерінің қ ұ ндылық бағ дарлы ұ станымдары қ ызмет атқ арады. Оқ у жобасының кейбір тү рлерінде жобалаудың субъектілері балаларда ересектерде бола алады. Жобалау ә рекетінің мақ саты жә не міндетіне қ арай индивидуалдық немесе біріккен субъектілер, шығ армашылық топтар, класс, білім беру ұ йымдарының ұ жымы бола алады. Білім беру жә не ә леуметтік педагогикалық жобалауда білім менеджерлері мен педагог мамандар, сондай ақ педагогикалық қ оғ амның ө кілдері қ атыса алады. Жобалау қ атысушысының кө зқ арасының спецификасы.

Жобалық ой ү йіннің қ алыптасуының педагогикалық қ ұ рал сайманы жобалау ә рекетіне қ атысушының тә жірибесі мен субъектінің санасының даму дең гейімен сә йкес таң дадалады. Оқ у жоспары шең берінде бірлескен іс ә рекет ретінде бастауыш сынып оқ ушылары қ атысса бұ л бө лек, ал егер бұ л мә селемен жобалау ә рекетін жү зеге асыратын технологияларымен таныс тә жірибелі мамандар айналысса, бұ л басқ а мә селе. Дегенмен кез келген жағ дайда жобалау ә рекетіне қ атысушының ә рқ айсысының біліктілігі мен белсенділігінің ө лшеміне нақ ты анық тама, сонымен қ атар неге осы мамандардардың жобалау ә рекетінің белгілі бір роліне осы мамандардар неліктен қ атыстырылатынын тү сіну қ ажет.

Жобалау ролдері. Жобалау ә рекетішең берінде оның субъектілері тапсырыс берушілер, кө шбасшылар, координаторлар (менеджерлер), жетекшілер, эксперттер ретінде қ атыса алады. Осы ролдердің ә рқ айсысы ө з қ ызметтерін атқ ара отырып, жоба кезең дерінің ө туінде маң ызды. ө німге тапсырыс болмағ ан соң білім беру жобалары ешкімге қ ажеті жоқ. Басқ арушысыз ресурстарды тартуда жә не іс ә рекет координациясында қ иындық туады. Эксперттсіз жоба нә тижесінің ә леуметтік маң ыздылығ ын жә не жаң алығ ын талқ ылау кү рделі. Жобалау ролдерінің дифференциациясы жобалауғ а қ атысушылардың практикалық қ ажеттілігіне немесе ә леуметтік тапсырыспен жү зеге асырылады.

Мысалы, «Гуманитар – мұ ғ алімдерді қ айта даярлау» жобасы шең берінде іс ә рекет. (Алексашина И. А. Проект «Переподготовка учителей-гуманитариев». Санкт-Петербургская модель. Информационный бюллетень проекта. Выпуск 1. — СПб., 1997.-С. 8, 9).

Тьютор қ ызметі:

бағ дарламаның даярлық кезең інде.

Жоба алды іс ә рекетте ұ йым.

Қ атысушылар топтарын топтау.

Семинар, оқ у жоспарларын, сабақ кестесін жә не т.б. жасауғ а қ атысу.

Тың даушылармен кері байланысты орнатуды қ амтамасыз ету.

4. Бағ дарламаның соң ғ ы қ орытынды кезең інде.

Бағ дарлама қ орытындысы бойынша аналитикалық тү йін жасау.

Индивидуалды педагогикалық жобалар маркетингі.

Мұ ғ алімдер аттестациясына сертификат беру.

Тьютор:

Пә ндік сала аймағ ында жобаны таныстыруына;

Тотағ ы соң ғ ы шешімді қ абылдауғ а;

Оқ у ү рдісін жә не оқ у тобының қ ұ рамын қ ұ руғ а;

Тың даушылардың қ ызығ ушылығ ын қ орғ ауғ а;

Эксперт ең бегінің тө леуінуіне қ атысты сұ рақ тарды шешуге қ абілетті.

Педагогикалық жобаларда топталғ ан субъектілерде қ атыса алады. Іздеуші, ұ шқ ыш топтар мысал бола алады. Субъект ретінде жобағ а қ атысушылар сутуативті тү рде бірігеді.(масалы, компьютерлік желіні пайдаланушылар).

Типке жә не масштабқ а сә йкес субъектінің қ алыптасуы мен таң дау – жоба ә рекетіндегі маң ызды кезең. Ә сіресе оқ у жобалау рекетінде ө те маң ызды. Мысал ретінде жинақ талғ ан субъект саласына тә н бірнеше жобаларды қ арастырайық.

Ү лгілеуші жұ птар жобалау жү йесінде диада секілді топтық субъектінің алуан тү рлілігі ретінде кө рініс табады. Оны ә ртү рлі кә сіби (ә леуметтік, жас ерекшелік) категорияларына жататын қ атысушылар қ арым қ атынас, іс ә рекеттің актуалды немесе жобалық эталондық тә жірибесін, жұ птық кә сіби іс ә рекет шең берінде эмоционалдық реакция тудыруғ а қ ажетті «ішкі» жобалау ә рекетін мақ сатты тү рде қ алыптастыру жә не пайдалану қ ажет. Жобалық мақ сатта қ ұ рылғ ан мұ ндай жұ п ө з ә с ірекетінде инновациялық ө згерістерді ү лгілейді.

Мысалы, волгоградтық педагогтардың тә жірибесінде ү лгілеуші жұ птар – «білім беру ұ йымдарының жетекшілері – осы мектептің ағ ылшын тілінің мұ ғ алімі» қ ұ рылды. Курста олар параллельді тү рде мұ ғ алім – тілді инновациялық ә діс арқ ылы ү йретуге; директор- инновациялық ө згерістер арқ ылы басқ аруды, инновациялық технологиялардың ағ ылшын тілін оқ ытудағ ы тиімділігінің шартын меғ гереді. Қ ызмет орныныа оралғ анда мұ ғ алім мең герген технологиясын оқ ыту практикасына енгізе бестады. Директор инновациялық орта, технологияны енгізуге жағ дай жасады. Осының негізінде туындағ ан типтік мә селелер ситуациялық қ иыншылық тар, жаң а ә серлер сол мезетте анализденіп, рефлексияғ а ұ шырап келесі жобалау қ адамдарын тү зетуде ескеріліп отырылды.

Диагностикалық қ ызмет атқ аратын ү лгілеуші жұ птарды қ алыптастырудың ойындық нұ сқ асы да бар. Демек, ө німді кә сіби мінез қ ұ лық пә н болып табылатын оқ у жобалау шең берінде бітіруші топ студенттеріне «мектеп директоры – жұ мысқ а алынып жатқ ан жас мұ ғ алім» жұ бын қ ұ растыру талап етлді. Белгіленген уақ ыт жағ дайынды жұ мысқ а алыну жә не ең бек келісімі бойынша барлық жұ птар жең іліске ұ шырады.

Екі тарапқ а да ортақ негізгі тұ жырымдама – қ ызмет кездесулерімен байланысты ө з қ ажеттіліктері мен сұ раныстарын максимальды кө лемде қ анағ аттандыру. Сонымен қ атар жұ птық жұ мыстың ә ртү рлі тә ртібін: кездейсоқ қ арым қ атынас береміз. Жұ птық жұ мыс нә тижесі бойынша жалпы дискуссия ө ткізіледі. Осылайша, «басқ арушы» жә не «бағ ыныштылардың» сыртқ ы мотивтері, стереотиптер, штамптар бө лінеді.

Нә тижесінде бірлескен кү штің арқ асында жұ мысқ а жас маманды қ абылдауда типтік ситуацияда ө німді мінез қ ұ лық ү лгісі жобаланады. (Аналогиялық тә сіл мектеп басқ арушыларының біліктілігін арттыруда курстарда пайдаланылды.)

Жобалық топ. Жобалық топ ә леуметтік педагогикалық немесе білім беру жобаларына тікелей қ атысушы адамдардың негізгі шең бері. Осы шең бер ішінде жобаны жү зеге асыруды кешенді тү рде қ амтамасыз ететін қ ызметтерді бө лу жү реді. Оларғ а оқ ыту, сараптау, қ ұ жаттарды дасярлау, техникалық немесе ә леуметтік ө ң деу, консалтинг, ә дістемелік нұ сқ аулар, іс ә рекет координациясы жатады.

Демек, желілік оқ ыту ү шін жобаны топпен қ амтамасыз ету тә н. Мұ ндай топтың нұ сқ асы: топ жетекшісі (оқ ытушы, ұ стаз); ә дістемелік координаторлар, оқ у (мақ саттық, тақ ырыптық) топтарды билейтін кө шбасшылар, қ ажетті программалық ө німдерді жасайтын жә не сайттар конфигурациясын ө ң дейтін программист; байланыс тұ рақ тылығ ын қ амтамасыз ететін техник.

Ұ шқ ыш топтар – жоба логикасында эксперименталды іс ә рекеттерді жү зеге асыратын топ. Ұ шқ ыш топ – қ андай да бір инновациялық амалдың апровациясының ү лесіне тү сетін алғ ашқ ы жү рістер. Мұ ндай топтарғ а ә детте белгісіздік жағ дайда тә уекелге бел буып жұ мыс істей алатын білікті мамандарды таң дап алады. «Қ ұ қ ық тық білім» жобасы ә ртү рлі пә ндерден сабақ беретін оқ ытушылардан ұ шқ ыш топтарды қ ұ рды.

Тьютерлер (тренерлер) топтары – басқ а топтардың алдын орап оқ итын топ. Себебі ө з тә жірибелері мен білімін қ алғ ан топтарғ а ү йретіп отырады. Кейде олар параллельді тү рде ө з ә ріптестеріне ә дістемелік қ ызметті атқ арады.

Ағ ылшын тілі бойынша емтиханның жаң а форматын жасау жобасы бойынша тә жірибелі ағ ылшын тілі мұ ғ алімдер тобы таң далып, тілдік тестілеу процедура ұ йымдарымен байланысты шынайы тә жірибелермен қ ұ қ ық тық қ ұ жаттармен, арнайы ә дебиеттермен танысу ү шін Ұ лыбританияғ а жіберілді. Жобаның келесі кезең і топтан ресейлік ағ ылшын тілі мұ ғ алімдеріне ә дістемелік кө мекші қ ұ ралдарымен тестік материалдарды жасау ә дістемесін мең геру топтан талап етілді. Осыдан кейін олар кө мекші қ ұ ралдармен ә ріптестерә н оқ ыта алды.

Жобалау барысында жоба ә рекеті мақ сатына жә не оныі кезең дерінің жұ зеге асуында ә ртү рлі қ ызметтерге байланысты оқ у жә не жұ мвс топтары пайда болды.

Мысалы, «Жаздық лагерь: болжам» ойындық жобасы барысында ә р отрядта ұ йымдастырушылық – жадтық орталық (Ұ ЖО) қ ұ рылды. Олардың міндеті идеялар туып, оларды сараптап, бағ а беріп миғ а шабуыл жасау болды. Ұ ЖО қ ұ рамына лагер ө мірінен хабардар, дайындалғ ан жә не беделді адам – консультант ұ йымдастырушы; идеялар генераторы – ассоциативті ойлауғ а қ абілетті, ө з бетімен идеяларды дамыта алатын отряд мү шесі кіреді. Сарапшылар қ ұ рамы лагер ө мірінде топтардыі табысты ұ йымдастырылуын қ алайтындардың қ ызығ ушылығ ын қ амтамасыз етеді. Мұ нда отряд мү шелері, жасө спірімдер мен жоғ ары сынып оқ ушылары; кә сіподақ ө кілдері мен пионерлік лагерь жетекшілері. Олардың міндеттері ұ сынылғ ан идеяларды ө зә нә і кә сіби жә не қ оғ амдық кө зқ арасымен жан жақ ты анализ жасау болып табылады.

Халық аралық тә жірибеде оқ у йірмесі деген ұ ғ ым пайда болды. Бұ л формальды емес – қ осымша білім беру жү йесіне қ атысушылар топтары. Оқ у ү йірмелері жобалау ә рекетінің субъектісі ретінде де қ атыса алады.

Кез келген топтың қ ұ рылуы жә не оның іс ә рекеті топтық динамика даму заң дылық тарын ескерумен жү зеге асады. Жобаны жү ргізу барысында Нижный Новгород қ аласынан келген мамандар жұ мыс топтарына практика мұ ғ алімдерді; жұ мыс берушілер ө кілдерін жә не осы бағ ыт бойынша сарапшыларды қ осу қ ажет деді. Топ қ ұ рамы тұ рақ ты болғ аны дұ рыс, себебі жобалық оқ ыту процесі рефлексия жіне топтық талқ ылау негізінде ү немі жетілу принципі бойынша қ ұ рылғ ан. Егер де жоба халық аралық болса, онда топқ а кә сіби лексиканы еркін мең герген білікті аудармашы қ ажет. Бұ л материалды талқ ылауда қ ате жібермеуге кө мектеседі.

Жобалық ә рекеттің субъектісі тренинг – топтар бола алады. Тренинг – топ жұ мысы:

Тұ лғ алық кө ріністерді тү зетуге жә не диагностикалауғ а;

Жоба шең берінде ө німді қ имылдауғ а кедергі келтіретін ішкі тосқ ауылдарды жоюғ а;

Топ ішінде эмоционалдық жә не психологиялық атмосфера қ ұ руғ а;

Жоба барысында топтық динамиканың сипатының ө згеруіне;

Жобаны сә тті жалғ астыру ү шін қ осымша білік, білім, дағ ды, тә жірибенің қ алыптасуына;

Қ атысушылар кө зқ арасын белсендіруге бағ ытталуы мү мкін.

Жобалаудың жиынтық ты субъектілеріне эксперттық, редакциялық жә не т.б. топтар жатады. Олардың қ атарына ә ртү рлі мекеме, ұ йым ө кілдерн, мамандар категорияларын кіргіземіз. Жобалау ә рекетінің субъектілер қ ұ рамы ө згермелі болып келеді.

Педагогикалық жобалау шең берінде ең ірі субъектілер білім беру мекемелері болып табылады. Субъектілік қ асиеттердің кө рінуі жобалау объектісі ретінде бір мезетте болатындық тан ө зіне тә н ерекшеліктері бар. В.Е.Радионова пікірі бойынша педагогикалық жобалаудың объектілеріне екіжақ тылық тә н. Олардың ә рқ айсысы кү рделі жү йе –ө з ө зін басқ аратын жә не дамудың ішкі ресурстары бар дербес ә леуметтік «ағ за».

Жобалаудың желілік субъектісі. Соң ғ ы жылдары қ оғ амдық педагогиалық жә не инновациялық қ озғ алыста «желілік» атауын алғ ан ортақ амалдармен бірлескен жобалар кө бейіп келеді. Желілік ық палдастық тың феномені формальды емес қ арым қ атынасқ а, ал желіде жобалау жеке тә жірибеге жә не ә леуметтік ынта білдіруге негізделген. Желілік ық палдастық қ а жалпы коммуникативті ақ параттық кең істік тә н. Бұ л желілнің басқ а қ атысушыларымен ақ парат алмасуғ а, ақ параттың ө зіндік каналдарын ашуғ а мү мкіндік береді.

2. Бірлескен субъектіні ұ йымдастыру мә селесі. Жобалау ә рекетінің бірлескен сипаты бірлескен субъекті қ ұ ру ү шін арнайы педагогикалық кү ш салуды талап етеді. Ол ортақ мақ сат, ортақ қ ұ ндылық тар жү йесін қ алыптастыруғ а, жоба тиімділігін талдауғ а; оны басқ аруғ а қ атысуғ а, ресурстарды бө луге ық пал етуге; жоба ә рекетінің мақ сатын, нә тижесін басқ аларғ а кө рсетуге, ұ жымдық қ олдау жә не ө з жұ мысының бағ асы ретінде кері байланысқ а қ ол жеткізуге ү йренеді.

Жоба ә рекетінің бірлескен субъектісінің қ алыптасуының жолдары ә ртү рлі. Класс, студенттік топ, педагогикалық ұ жым секілді қ оғ амдастық тың ішінде жоба мотивациясының болуы. Немесе қ андай да бір формальды емес, я болмаса белгілі бір жобаның жү зеге асуына арнайы кә сіби қ оғ амдастық тың қ ұ рылуын мақ сатты кө здеу. УҒ ЗҰ (уақ ытша ғ ылыми зерттеу ұ жымы) секілді бірлестіктер 1980 жылдардың соң ынан бастап білім беру саласында белсенді іс ә рекет атқ ара бастады. Жобалау ә рекеті міндетін шешуде ә леуметтік немесе компьютерлік желінің қ алыптасуы мү мкін. Педагогтың жоба жү зеге асуында бірлескен субъектінің қ алыптасу арысында кездесетін негізгі міндеттерге тоқ талайық.

Қ атысушылар тобы таң далды. Жобағ а қ атысушылар тобы кө п жағ дайда нақ ты адамдардың ролдік кө зқ арасынан, біліктілік дең гейінен, функционалдық міндеттерінен, жеке жә не кә сіби қ ызығ ушылығ ынан тә уелді. Сонымен қ атар оның қ алыптасуы білім беру орталық тарында қ ызмет атқ аратын нақ ты адамдармен (ғ алымдар, методистер, ә кімшілік, педагогтар, оқ ушылар, ата – аналар, арнайы жә не ЖОО – ң ө кілдері, министрлік жә не жергілікті билік ө кілдері т.б.) тікелей байланысты.

Мысалы, егер оқ ушылардың дү ниетанымы, жалпы мә дениеті, мінез қ ұ лық этикасы, қ арым қ атынасы оқ ытушылармен, тә рбиешілермен, шеберлермен кү нделікті қ арым қ атынас жасау барысында қ алыптаса бастайды.

Жоба мақ сатымен байланысты ортақ қ ағ идалар, ұ станымдардың қ алыптасу кү рделі ә леуметтік психолгиялық мә селе. Осы жағ дайда ақ параттық тә сілді қ олдануғ а болады.

Мысал ретінде жоба негізі болатын Санкт – Петербург мектептеріндегі қ ұ қ ық тық білім беру жү йесін ө ң деумен байланысты тьюторлар топтар кездесуінде эпизодты айтайық. Аудиторияда ИПК –ғ а бағ ытталғ ан мектеп ә кімшілігі, мұ ғ алімдер, - тә жірибесі бар ә ртү рлі пә ндер мұ ғ алімдері жиналды.

Жобаның ғ ылыми жетекшісінің қ ысқ а сө зінен кейін қ атысушылар арасында экспресс – диагностика жү ргізілді. ә рқ айсысына ү ш парақ берілді. Парақ қ а («мен педагог ретінде», «менің оқ ушыларым», «менің оқ ушыларымның ата - аналары»)осы субъектілердің мектептегі ә рекетінің міндеттері мен қ ұ қ ық тарын екі қ атарғ а жазу.

Тапсырманы орындау барысында қ атысушылар ө зінің жә не білім беру процесіне қ атысушылардың қ ұ қ ық тары туралы жеткіліктк ақ параттанбағ ынын байқ ады. Кейбіреулер ү шә н шектелге қ ұ қ ық пен міндет қ иын болды. Оқ ушылардың білім алуғ а деген қ ұ қ ығ ын міндеттер графасына жатқ ызды.

Топтық рефлексияның жү руі барысында алынғ ан нә тижелерден ә ртү рлі себептермен мұ ң алімдердің, оқ кшылардың қ ұ қ ық тары бұ зылатыны байқ алады. Мұ ғ алімдерде психологиялық тү рде мә селеге енгізілді. Нә тижесінде тұ лғ алық маң ызы бар жобалық ұ сыныстар қ абылданды.

Топталғ ан субъекті қ ұ рамына кіретін қ атысушылар жобалық ә рекеттің жалпы категориалдық – ұ ғ ымдық кең істігін қ ұ ру керек. ә детте бұ л міндет бірлескен ә рекетте қ олданатын жобаның ортақ тілін ө ң деу негізгі мақ саты болып табылатын оқ ыту жолымен шешіледі.

А.И.Герцен атындағ ы РГПУ білім берудегі инновацияның Халық аралық орталығ ында білім беру саласында кең ес берушілермен байланысты жобаны жү зеге асыру барысында біліктілігін кө теру жү йесінекірген оқ ытушылар Астрия мен Нидерландыдағ ы ә ріптестерінен оқ ыды. Топ қ атысушылары осыдан кейін ресей аймағ ында кең ес беру ү лгілерін ө ң деуге қ атысты. Олардың жобалық жұ мыстары европалық білім беру тә жірибесіне сә йкес қ абылданғ ан кең ес беру ә рекетінің ерекшеліктерін сипаттайтын жаң а лексикағ а негізделіп жасалынды.

Мә дени коммуникациямен психологиялық тү рде қ амтамасыз ету.педагог топтық жобалық ә рекетті ұ йымдастыра отырып, топ ішінде мә дени коммникацияның дамып, топ тұ тастығ ын қ амтамасыз ету керек. Жобалау ә рекеті барысында топ ішінде топтық динамиканың дамуы, лидердің ауысуы, интеллектуалдық, психологиялық шаршау секілді процесстер туындайды. Бұ л тота жұ ымыс істеу, қ арым қ атынас дағ дығ ын мегеру, ақ параттық алмасуды ү йренуді тал ап етеді. Тағ ы бір міндет – шынайы жә не виртуалды тә ртіпте жү зеге асуы мү мкін мә дени коммуникацияны психологиялық қ амтамасыз ету болып табылады.

Топтық субъектінің жоба алды погружение секілді жоба командасындағ ы ұ йымда топ тұ тастығ ын сақ таудың тетіктерін қ арастырайық. Мұ ндай семинарлар ә детте жобаның жү зеге ауы бойынша табысты бірлескен ә рекеттің алышарттарын қ ұ ру ү шін ө ткізіледі. Оның ө німдері объекті даму стратегиясын жә не топ тұ тастығ ының кешенді (эмоционалдық, мазмұ нды, ұ йымдастырушылық, технологиялық) алғ ышарттарын қ алыптастыратын бағ дарлама немсе нормативтік мә тін, концепция блып табылады.

Семинар қ атысушылары алдымен қ ажеттіліктерін біріктіреді. Сондық танда семинардың алғ ашқ ы қ адамы қ атысушыларды бә секелестікке емес, бірлестікке тә рбиелеу болып табылады.

Ол ү шін мә селеге шығ армашылық ә рекетке тү рткі ретінде қ арауды қ алыптастыруғ а бағ дарланғ ан арнайы жаттығ улар, тренингтік ситуациялар, ойындық техникалық тә сілдер сериясы қ олданылады.

Келесі қ адам «мә селелерді жинақ тау жә не қ алыптастыру», оларды жіктеу. Осылайша білім беру ұ йымдарының жағ дайын жақ артатын мә селер шешімі табылады.

«Білім берудегі кең ес беру» семинарларының бірінде педагогтар тек зіндегі мә селені кө ріп, олардың балаларда да болуын байқ амайтыны анық талды. Бұ л семинар ұ ымдастырушлары алдында міндетті ө згертіп, ересектерді ө з мә селесін емес, балалар мә селесін шешуге бағ ыттауды талап етті.

Ресурстарды қ олдануғ а бағ а берілді. Ресурстарды бағ алау SWOT – анализі (ғ ылшынтілінен ауд.кү ш, ә лсіздік, мү мкіндіктер, қ ауіп тө ндіру деген мағ ынаны білдіреді.) бойынша жү ргізілді.

Бұ л бірлескен іс ә рекеттің барлығ ы бірлескен шығ армашылық қ а дайындайды. Жұ мыстың арық арайғ ы барысы ауыспалы (профильді) топ тә ртібінде жү реді, ол білім беру жү йесін дамытуғ а қ абілетті концепция, бағ дарлама, нормативтік қ ұ жатты жасауына тікелей байланысты. Осы аталғ ан прцедуралар ө ткеннен кейін жоба «ядросы»қ ұ рылды десек те болады.

Мұ ндай семинарларды педагогикалық психологиялық қ олдау талап етеді: (3-5 кү н жү реді.)

· Эмоционалдық кү й динамикасы бойынша жұ мыс кү нінің басында немесе соң ында жү йелі кері байланыс орнату;

· Ұ жым жұ мысы ү шін онығ аралық нә тижелерінің есебінен контекстік фонды (газеттер мен ү нпарақ шығ ару, кү нделіктті фотосессиялар, арнайы қ абырғ а тақ таларында ақ парат болатын графикалық бейнелер жә не т.б.қ ұ ру;

· Топ тұ тастығ ы тә сілін қ олдану;

· Іс ә рекетті қ алыпқ а келтіру ережесін енгізу.

Семинарларды ұ йымдастыруда бір логикалық қ адам жасалынады. бұ л ө з ұ жымына жаң а ә дістерді мең геріп келген маманның қ адамы. Осы ситуацияда туындауы мү мкін «жобадан кейінгі ә сер» немесі конфликтіні ескерту кері байланыс кезінде ө те маң ызды. Сонымен қ атар ұ жым мен басшылары арасында керемет жобалық идеялрмен бө лісуге кө метесетін ауызша жә не мінез қ ұ лық тық қ асиеттерді игеруге кө ң іл аудару маң ызды.

Желілік қ оғ амдастық тың қ алыптасуына байланысты жобалау субъектісі ә ртү рлі болуы мү мкін. Бір жағ ынан желі оның потенциалды қ атысушыларының шынайы байланыстарынан біртіндеп қ алыптасады. Мысалы, білім беру саясаты Инситуты жобасында біріккен «Эврика» атауын алғ ан мектептердің жағ дайы осылай болды. Екінші жағ ынан желі жобасы белгілі бір ә леуметтік педагогикалық немесе білім беру мә селелерін шешуі мү мкін. ә леуметтік желінің қ ұ рылуы да алдын ала ұ йымдастырылғ ан жұ мысты талап етеді. Осындай жұ мыстың бір нұ сқ асының логикасын иқ арастырайық.

Ең алдымен осы мә селеге қ ызығ ушылық танытатын ұ йым қ ажет. Олардың іс ә рекет жасау формасы: семинар, миғ а шабуыл, видео немесе шынайы конференция, бірлескен танысы іс сапары болуы мү мкін. Келесі міндеттерді шешу ұ сынылады.

· Қ атысушылар тобы жобасына референтті қ атынастың қ алыптасуы.

· Жобалық ә рекет тә ртібінде іс ә рекет жасауғ а дайын адамдар немесе мекемелер тобын қ ұ ру.

· Арық арайғ ы байланыс формаларын қ амтамасыз ету.

· Бірлескен жобалық ә рекет контурын белгілеу.

Желілік тә ртіптегі ө німді іс ә рекеттің алғ ышарты толық тық пен бастапқ ы кезең нің ө кілдердің дә режесі болып табылады. Мысалы, қ ажетті ресурстарды қ анағ аттандыра алатын ә леуметтік ә ріптестер шең бері ә леуметтік ортаның кө птү рлілігін ү лгілейді. Бастапқ ы кезең нң ғ ө зінде ақ бірлестік, қ оғ амдастық атмосферасын қ ұ ру қ ажет.

Ө ара ә рекеттестіктің табысты болуы ү шін бірлескен іс ә рекетте жба алды кездесулерге қ атысушыларды тарту мотивтердің кө рінуі қ ажет. ө згерістер, жоба лидердері мен координаторларын таң даудағ ы анық тық та маң ызды. Бірлескен кү штің нә тижесінде бірлескен іс ә рекетті қ айта қ ұ руғ а бағ ытталғ ан қ орытынды «қ ұ жат» немесе материалдар пакеті туындайды. Жобалау барысында желілік қ арым қ атынасты ұ йымдастыру ү шін қ атысушылардың желілік ақ паратқ а қ ол жеткізуін қ амтамасыз етіп, ө зара ық палдастық қ а регламент қ ою керек.

Балалар мен ересектердің бірлескен жобалық ә рекетінің ерекшеліктері. Жобалау тә жірибесі кіші мектеп жасынан бастап қ алыптасады. Сонымен қ атар ғ алымдар балалардың жобалу ә рекетіне қ атысуының, олардың білім беру мекмелерінің жобаларына қ атысты айырмашылығ ы аталады. Балалар мен ересектердің жоблауғ а амалы бақ ылаулар бар. В.П.Бедерханова ескертпесі бойынша, «балалар мифологиялық кең істікте жиі жұ мыс істейді, олардың қ имылы болашақ тан осы шақ қ а қ арай жү реді, ересектен айырмашылығ ы олар ө ткен шақ тан келер шақ қ а қ арай жү реді».

Гуманистік педагогикада жобалау процессінде бала кө зқ арасы мен ролі туралы сұ рақ ө те маң ызды. Тә жірибе олар вариативті екенін кө рсетеді. Бала жобалаушы ә рекеттің тікелей белсенді қ атысушы ретінде, тапсырыс беруші ретінде, іс ә рекетке жә не оның нә тижесіне қ атысты эксперт ретінде болуғ а қ абілетті.

Сонымен қ атар жобалау ә рекетінде бала ө з дербестігін кө рсету қ ажеттілігі мен мү мкіндігімен соқ тығ ысады. Бұ л мынадай ситуацияларды талап етіледі:

· ө зі туралы жә не жобалау объектісі туралы қ оршағ ан ортағ а айту, қ ұ рдастарымен ересектер арасында кө зқ арасын қ орғ ау;

· ө з мақ саттары мен қ ұ ндылық тарын басқ а адамдарымен келісу;

· ө з қ иыншылық тары мен мә селелерін анық тау жә не олардың себептері мен шешімдерін табу;

· ө з ә рекеттері мен алынғ ан нә тижелері бойынша бірлескен рефлексия жү ргізу.

Жобалық ә рекетке бірлескен қ атысу ә ртү рлі дең гейде ө зара ық палдасуды болжайды:

Олардың бірнешеуін атап ө тейік:

· ақ параттық дең гей (жобалау ә рекетінде алынатын – зерттеушілік, оқ ушы, диагностикалық жә не т.б. мазмұ нды алмасу);

· практикалық жең гей (бірлескен бірлескен іс ә рекет);

· эмоционалдық дең гей (жоба барысында игеретін индивидуалдық жә не бірлескен ә сер, уайымдау);

· этикалық дең гей (ережелер, ө зара ық палдастық тың конвенционалдық нормалары).

Жобалау ә рекетінде қ атысушылар арасында қ арым қ атынастың ә ртү рлі типтері жиналуы мү мкін: 1) кооперацияғ а бағ ынышты; 2) жобаны орындаушылары арасында бірлестік пен ә ріптестік ұ сынатын кооперациямен тең; 3) желілік қ атынас. Желіге қ атынас ерікті тү рде белсендіріліп отырылады;

Осылайша субъект ретінде қ атысатын ересек ү шінде, балалар ү шінде жоба ә рекетінде ө зара жетілу ү шін жағ дай туындайды. Жобалаудың ә рбір қ атысушысы сонымен қ атар басқ а адамдар ү шін тұ лғ алық дамудың ерекше катализаторы болып қ алыптасады. Ә сіресежобалауда жас ерекшеліктеріне, кө пұ лтшылдық қ а, мә дениетке байланысты мә селелер ө те ө зекті.

3. Жобалық ә рекеттің пә ні мен объектісінің ерекшелігі. Жобалаудың ә ртү рлілігі объектілері мен пә нін қ ұ руғ а бағ ытталғ ан. Жобалау объектісі пә н контексінің қ айда деген сұ рағ ына жауап беретін орта немесе процесс. Жобалау пә ні – жобада кө рсетілетін алғ ашқ ы ө нім. Жобалаудың пә ні мен объектісі ө зара бір тұ тасқ а бірігеді.

Педагогтың жобалық ә рекеті педагогикалық ә рекетте жоспарланатын ө згерістермен байланысты. Оның объектісі осы ә рекетте болатын ә ртү рлі қ ұ былыстар мен процесстер болады. Оларғ а:

· ә ртұ рлі масштабтағ ы білім беру жү йелері жә не олардың компоненттері;

· педагогикалық процесстердің кө птү рлілігі жә не олардың компоненттері;

· білім беру мазмұ нының қ алыптасуы жә не оның қ алыптасу дең гейі;

· білім беру жә не ақ параттық - коммуникативтік кең істік;

· ә леуметтік – педагогикалық орта;

·

· Педагогиалық қ атынас жү йесі;

· Педагогикалық ә рекет барлық тү рлері;

· Тұ лғ алық жә не тұ лғ ааралық қ ұ рылым;

· Кә сіби кө зқ арас;

· Педагогикалық ситуация;

· Педагогикалық объектілердің сапасы.

Жобалау тү рлерінің шең берінде ерекше пә ндерін бө ліп кө рсетуге болады. Білім беру жобалау: білім беру бағ дарламалары; білім беру стандарттары; білім беру мекемелерінің типтері; білім беруді басқ ару органдары жә не т.б. Белгіленген объектісі шең берінде қ айта жасаудың пә ні таң далады. Мысалы, педагогикалық процес қ ұ рылымында жобалау мақ саты, мазмұ ны, технологиясы бар. Білім беру қ ұ рылымында жобалаудың концепциялары, бағ дарламалары, оқ у жоспары, дидактикалық материалдар жә не т.б. Аналогиялық объектілер мен пә ні кө птеген іс ә рекет бейнеленеді, бір бірінен айырмашылық тары мен ұ қ састық тары бар. Жобалау ә рекетінің пә нінің ө згермелі қ асиеті бар.

Демек жобалауда парадокс бар: іс ә рекет пә ні осы ә рекет те пә н болмайды. Сонымен қ атар, ү немі ө згерісті талап етеді. Осымен байланысты ұ йым жү йесінде жоба ә рекетінде ү немі жобалау пә нінің шекарасын диагностикалау болып қ алыптасады.

Жобалық қ атынас шең берінде авторлық қ ұ қ ық мә селесі туындайды. Жобаны қ ұ руда кө птеген кезең нен ө теді, бұ л кезең дердің ә рқ айсысында кез келген қ атысушысы ө зінің индивидуалды ө німін қ ұ яды. Жобалау ө німдерінің ә леуметтік маң ыздылығ ы жоба қ атысушылары алдында авторларды бекіту қ ажеттігі туады. Инновациялық бағ дарламаларды, ә дістемелік материалдарды, зерттеу есептерін ө ң деумен тығ ыз байланысты.Мақ сатты тү рде авторлық қ ұ қ ық ты ә леуметтендіруге негізделген бастапқ ы атериалдарды қ ұ жаттау керек.

Ө зін ө зі тексеруге арналғ ан сұ рақ тар.

1. Жобалаудың жинақ талғ ан суббъектілер саласы ү шін қ андай ерекшеліктері бар?

2. мә дени коммуникацияны психологиялық қ амтамасыз етудің мә ні неде?

3. жобалау субъектісі бар кең істікте неліктен авторлық қ ұ қ ық мә селесі бар?