Ндірісті к улардың қабаттасып әсері етуі

Адамзат тү рлі заманауи ө неркә сіптік жә не ауыл шаруашылық ө ндірістік жағ дайларда кү нделікті жағ ымсыз факторлардың жиынтығ ына жиі ұ шырап жатады. Зиянды заттардың комбинирленген ә сері - бұ л ағ зада бір уақ ытта немесе кезектесе отырып бірнеше удың ә сер етуі. Удың комбинирлі ә сер етуін бірнеше топқ а бө ліп қ арастырады:

1.Аддитивті ә сер - қ абаттасу ә серімен индуцирленген, суммарлы эффекттердің феномені. Мұ нда қ оспаның жалпы эффект саны ә сер етуші конпоненттің санына тең.

2.Ә сірелік (потенцияленген)ә сер (синергизм) - жоғ ары эффект, қ ортындысына қ арағ анда ә сері жоғ ары.

3.Антагонистік ә сер - жнақ талғ ан ә сер эффектісінен, жай қ ортындылау кезіндегі ә сері тө мен

4.Тә уелсіз ә сер - ә рбір удың оқ шауланғ ан ә серінен, жинақ талғ ан эффектіден еш айырмашылығ ы жоқ. Анағ ұ рлым токсинді заттардың эффектісіне ие.

А д д и т и в т і ә с е р г е мысал ретінде кө мірсутек қ осылыстарының есірткі секілді ә серін айтуғ а болады. Тә уелсіз ә сермен комбинирленген заттар жиі кездеседі (бензол мен тітіркендіргіш газдар, жарылғ ыш газдар қ оспасы мен кен орындарындағ ы шаң -тозаң дар, т.б.). Потенцирлену кү кіртті ангидрид пен хлордың бірлескен ә сері кезінде байқ алады, сондай-ақ алкоголь анилин, қ алайы, кальций цианамиді, т.б. заттармен улану қ ауіпін жоғ арылатады.

Улы заттардың аддитирленген ә сері жағ дайында ауа ортасының гигиеналық бағ асына арналғ ан формула бар:

+ + ≤ 1

Мұ ндағ ы С₁, С₂, Сn - ауадағ ы ә рбір заттың концентрациясы;

ПДК₁, ПДК₂, ПДКn - ПДК. оларғ а қ абылдан ғ анулардың комбинирленген ә серімен қ оса, заттардың кешенді ә сер етуі ық тимал.

К е ш е н д і ә сер болып ағ зағ а тү рлі жолдармен бір мезетте тү скен улар саналады (тыныс алу арқ ылы - ө кпеге, тағ ам мен су арқ ылы - асқ азанғ а, сондай-ақ тері арқ ылы тү скен улы заттар). Қ оршағ ан ортаның зиянды заттармен толығ уы осындай улану тү рлерін кө бейтуде.