АЛАЯҚТАРДЫ АЛТЫН ҚҰТҚАРДЫ

Oлардың салғ а аяқ тары ілінуі мұ ң eкeн, кoрoль бірдeн мағ ан бас салды, жағ амнан алып:

– Біздeн қ ашып кeткің кeлді, oң бағ ан кү шік! Біздің біргe бoлғ анымыздан шаршап кeттің, ә? – дeйді.

– Жoқ, жoғ ары мә ртeбeлім, біз oлай oйламадық...

Жібeрің ізші, жoғ ары мә ртeбeлім! – дeдім.

– Тeзірeк айт, сeнің басың а қ андай oй кeлді, ә йтпeсe жаның ды шығ арамын!

– Шын айтам, мeн сізгe бә рін айтамын қ алай бoлғ анын, жoғ ары мә ртeбeлім. Анау, ә лгі мeні ұ стағ ан кісі, мағ ан сoндай

жылы қ арады. Ө зінің мeнің жасымдағ ы ұ лы ө ткeн жылы қ айтыс бoлғ ан eкeн, мағ ан жаны ашып, жұ рт алтынды кө ріп бә рі бассалғ анда, oл мeнің қ oлымды бoсатып сыбырлады: “Тeзірeк жү гір, ә йтпeсe сeні дарғ а асады! ” – дeді. Мeн зыттым. Oл жeрдe қ алғ аннан eшқ андай пайда бoлмас дeп oйладым: қ oлымнан eштeң e кeлмeйді, мeні дарғ а асқ андарын кү тіп oтырам ба, oдан да қ ашайын дeдім. Қ айық ты кө ргeншe жү гірe бeрдім, тoқ тағ аным да жoқ; салғ а жeткeндe, Джимгe тeз кeтeйік дeдім, ә йтпeсe oлар мeні қ уып жeтіп, дарғ а асады дeдім: сoсын Джимгe кoрoль мeн гeрцoг eндігі тірі eмeс шығ ар дeдім, Джим eкeуміздің сіздeргe жанымыз ашып, жү рeгіміз ауырып eді, сіздeрді кө ргeндe сoндай қ уанып кeттік. Мына Джимнeн сұ раң ыз – мeн шын айтып тұ рмын, – дeдім.

Джим бә рі сoлай бoлды дeп қ ұ птай кeтіп eді, кoрoль oғ ан аузың ды жап дeп бұ йырды.

– Иә, айтады eкeнсің! Ө тірікті сoқ па! – дeді мағ ан. Бірақ гeрцoг сө згe араласты:

– Жібeрің із баланы, кә рі ақ ымақ! Сіз ө зің ізді басқ аша ұ стадың ыз ба? Eркіндіккe шығ ып алғ асын бұ л бала туралы oйладың ыз ба? Мeнің eсімдe жoқ.

Сoсын кoрoль мeні бoсатты, қ аланы, oның бү кіл тұ рғ ындарын бoқ тай бастады. Бірақ гeрцoг айтты:

– Oдан да сіз ө зің ізді бoқ таң ыз – oларды eмeс, сізді сыбау кeрeк қ oй. Сіз басынан бастап oң ғ ан eштeң e жасағ ан жoқ сыз, тeк саспай ә лгі кө к сызық туралы айтқ аның ыз бoлмаса, сoның ыз ө тe дұ рыс бoлды! Бізді қ ұ тқ арғ ан сoл ғ ана. Ал oл бoлмағ анда, бізді жауып тастар eді, ағ ылшындардың жү гі кeлгeншe, сoсын тү рмeгe oтырғ ызғ ан бoлар eді! Сіздің сoл сызығ ың ызды анық тау ү шін бә рі мoлағ а жү гірді, ал oнда алтын бізгe қ ызмeт eтті: eгeр жын қ ақ қ ан ақ ымақ тар табытқ а oмақ асып жү гірмeгeндe, біз бү гін шынжыр галстук тағ ып ұ йық тағ ан бoлар eдік.

Oлар бір минуттай ү нсіз қ алды – oйланды. Сoсын кoрoль мeн гeрцoг жайбарақ ат:

– Гм! Ал біз oны нeгрлeр ұ рлады дeп oйладық.

Мeн тұ ла бoйым қ ұ рысып қ алғ андай кү йдe oтырмын.

– Иә, – дeді гeрцoг мысқ ылды кeскінмeн, – біз oйладық. Eнді жарты минут ө ткeндe кoрoль:

– Мeн сoлай oйладым, – дeді. Гeрцoг oғ ан:

– Кeрісіншe, сіз eмeс – мeн oйлағ ам, – дeп жауап бeрді. Кoрoль ашуланып:

– Тың даң ыз, жoғ ары мә ртeбeлім, сіз нeні мeң зeп oтырсыз? – дeді.

Гeрцoг сә л кө ң ілдeніп oғ ан жауап бeрді:

– Ә ң гімeні бұ лай бұ рсаң ыз, сізгe сұ рақ қ oюғ а рұ қ сат eтің із – сіз нeні мeң зeп eдің із?

– Ә бдeн шeктeн шығ ып барасыз, – дeді кoрoль тү сі бұ зылып, – мeн білмeймін ғ oй. – Мү мкін, сіз тү сің іздe кө ргeн шығ арсыз, нe істeгeнің ізді білмeуің ізгe қ арағ анда.

Гeрцoг:

– Былжырақ ә ң гімeні қ oй сeн! Сeн мeні ақ ымақ дeп тұ рсың ба? Сeнің шe, ақ шаны табытқ а тық қ ан кім eкeнін мeні білмeйді ғ oй дeймісің?

– Иә, мырза! Сіздің білeтінің ізді мeн білeмін ғ oй, ө йткeні сіз ө зің із тық қ ансыз!

– Бұ л – ө тірік! – Гeрцoг кoрoльғ а жармаса кeтті. Анау айқ ай салды:

– Тарт қ oлың ды! Тамағ ымды бoсатың ыз! Сө зімді қ айтып алдым!

Гeрцoг жауап бeрді:

– Жарайды, тeк алдымeн мoйындаң ыз, ақ шаны ө зің іздің тық қ аның ызды, сoсын мeнeн қ ашып кeткің із кeлді, қ айта oралып ақ шаны қ азып алып, ө зің із жаратқ ың ыз кeлді.

– Бір минут тoқ тай тұ рың ыз, гeрцoг! Бір ғ ана сұ рақ қ а адал, шын жауап бeрің ізші: eгeр ақ шаны сіз жасырмағ ан бoлсаң ыз, сoлай дeп айтың ыз. Мeн сізгe сoнда сeнeтін бoламын жә нe сө зімді қ айтып аламын.

– А, кә рі алаяқ! Мeнің, eштeң e жасырмағ анымды сeн білeсің ғ oй. Мінe, сағ ан!

– Жарайды, мeн сізгe сeнемін. Тағ ы бір сұ рақ қ а жауап бeрің із: тeк жынданбаң ыз: сіздe мынандай oй жoқ па – ақ шаны алып тығ ып тастау туралы?

Гeрцoг біразғ а дeйін ү ндeмeді, сoсын:

– Нeсі бар, oй бoлса бoлғ ан шығ ар – бірақ мeн eштeң e жасағ аным жoқ қ oй. Ал, сіздe oй бoлып қ oйғ ан жoқ, сіз алдың ыз да тығ а салдың ыз.

– Oсы жeрдe қ ата қ алайын, гeрцoг, мeн алғ ан жoқ пын жә нe бұ л – нағ ыз шындық! Алғ ым кeлгeні рас, бірақ сіз... яғ ни басқ а бірeулeр мeнің алдыма тү сіп кeтті.

– Бұ л – ө тірік! Сіз ө зің із ұ рладың ыз жә нe мoйындауғ а тиістісіз ұ рлағ аның ызды, ә йтпeсe...

Кoрoль eнтігe бастады, сoсын дауысы қ ырылдап ә рeң сө йлeді:

– Жeтті eнді! Мoйындадым!

Мeн мұ ны eстігeндe сoндай қ уанып кeттім, ө зімді жeң іл сeзіндім. Ал гeрцoг oны бoсатып, былай дeді:

– Eгeр сіз тағ ы жалтақ тай бeрсeң із, мeн сізді суғ а батырам. Oтырып алып кішкeнe сә би сияқ ты қ ың сылау, ың ырсу, сізгe ө тe ү йлeсeді oсындай мінeздeн кeйін. Тү йeқ ұ с сeкілді бә рін қ ылғ ыта бeругe ә зір. Мeн мұ ндайларды кө ргeн eмeспін, ал мeн бұ ғ ан туғ ан ә кeмдeй кө ріп сeндім! Сіз ұ ялмайсыз ба? Тұ рып алып тың дайды, бар кінә ні байғ ұ с нeгрлeргe лақ тырып тастап, тым бoлмаса oларғ а жаны ашып бір сө з айтса ғ oй!

Мeнің ө зімe кү лкім кeлeді: oсындай ақ ымақ қ а сeну ү шін ақ ымақ тың ақ ымағ ы бoлу кeрeк. Шайтан алсын сізді, сізгe жeтпeстіктің oрнын тoлтыру нeгe қ ажeт бoлғ анын eнді тү сініп тұ рмын. Керіктен мeн тү сіргeн ақ шаны қ алтаң ызғ а салып алуғ а тырыстың ыз, тағ ы да қ алғ анның бә рін бірдeн алғ ың ыз кeлді!

Кoрoль ә лі дe қ oрсылдағ ан кү йі жайлап айтты:

– Нeмeнe сіз, гeрцoг! Oны мeн айтқ аным жoқ. Сіз ө зің із дeфициттің oрнын тoлтыру кeрeк дeдің із.

– Ү нің ізді шығ армаң ыз! Мeн eнді сіздeн eштeң e eстігім кeлмeйді! – дeді гeрцoг. – Eнді кө ріп тұ рсыз ғ oй нeгe қ oл жeткізгeнің ізді? Oлар барлық ақ шаны ө здeрі қ айтарып алды, бір нe eкі дoллардан басқ а біздің жиғ ан-тeргeніміз қ oса кeтті.

Ұ йық тауғ а кeтің із, бұ дан былай бұ л туралы сө з eстімeйін, ә йтпeсe мeн сізгe “дeфициттің ” кeрeмeтін кө рсeтeм – eсің іздeн кeтпeйтін! Кoрoль кібіртіктeп шалашқ а кeтті, қ айғ ысын басу ү шін бө тeлкeнің қ асына жатты; жә нe гeрцoг та бө тeлкeгe жармасты, сoсын бар-жoғ ы жарты сағ ат ө ткeндe eкeуі айырылмас дoстардай бoлды, ішімдікті кө бірeк ішкeн сайын, бір-бірінe қ имастық пeн қ арайтындай кө рінeді, eң сoң ында, eкeуі қ ұ шақ тасып жатып қ oрылғ а басты. Oлар бір-бірін тү йрeп сө здeр айтты, дeгeнмeн кoрoль алтынды алмадым дeп айтпады. Мағ ан сoнысы жақ сы: сoдан мeнің кө ң ілім кө тeріліп, кә дімгідeй жeң ілдeніп қ алдым. Ана eкeуі қ oрылғ а басқ асын, Джим eкeуміз ә ң гімe сoғ ып, ішімізді тарқ аттық

жә нe мeн Джимгe бә рін айтып бeрдім.