Дәріс. Құралымдарды есептеу негіздері

Бетонның қ орғ аушы қ абаты арматураны сыртқ ы ә серлерден қ орғ айды жә не бетон мен арматураның бірлесіп жұ мыс істеуін қ амтамасыз етеді.

Қ орғ аушы қ абатының қ алың дығ ы пайдалану тә жірибесі негізінде жә не қ ұ ралымның тү рі мен ө лшемдеріне, арматурасының диаметрі мен тағ айындалуына жә не с.с. байланысты белгіленеді. Бірақ -та барлық жағ дайларда ол жұ мыстық арматураның диаметрінен кем болмауы керек. Қ алың дығ ы 100 мм-ге дейінгі тақ талар мен қ абырғ аларда – 10 мм; қ алың дығ ы 100 мм-ден артық тақ талар мен қ абырғ аларда, жә не де арқ алық тардың биіктігі 250 мм-ден кем кезінде – 15 мм; олардың биіктігі 250 мм-ден кем емес кезінде жә не ұ стындарда – 20 мм; қ ұ растырмалы іргетастарда – 30 мм қ абылданады. Элементтің бү йірінен бойлық арматураның шетіне дейінгі қ ашық тық 10 мм-ден кем болмау керек.

Қ ұ ралымдарды есептеу негіздері

Қ ұ рылыс қ ұ ралымдарын есептеудің мақ саты – олардың шекті жағ дайын болдырмау. Қ ұ ралымдардың алдына қ ойылғ ан талаптарын қ анағ аттандыруы тоқ талғ ан кезіндегі жағ дайы, яғ ни сыртқ ы ә серлерге қ арсылық кө рсету қ абілеті таусылғ ан, жарық шақ тарының ені жарамайтындай ашылғ ан жә не с.с. жағ дайларды шекті жағ дай деп аталады.

Барлық жағ дайларда жә не барлық қ ұ ралымдар ү шін беріктік шарты былай жазылады:

(7.1)

немесе , (7.2)

мұ ндағ ы S – сыртқ ы ә сер (жү ктеме, элементтегі кү штеу, қ ималарының біреуіндегі кү штеу); R – кедергі немесе қ ұ ралымның кө тергіштік қ абілеті, оның ө лшем бірлігі S-пен бірдей; Z – қ ауіпсіздік аралығ ы, беріктік қ оры.

Тең дік Z = R – S қ айсы жағ дайы болса да оның сенімділік шартын кө рсетеді, сондық тан R кө тергіштік қ абілетін, деформациялығ ын, жарық шақ тық қ а тө зімділігін, ал S – сыртқ ы ә сердің қ айсысын болса да сипаттай алады.

Шекті жағ дай ә дісімен есептеу

Темірбетонды ә лементтерінің кернеуленген-деформацияланғ ан жағ дайының сатылары

Майысатын темірбетон элементтің жү ктемесі нө лден қ ирағ анғ а дейін ө згергендегі кернеуленген жағ дайының ө згеруін қ арап шығ амыз. Осы кезде ү ш ерекше сатыларын байқ ауғ а болады.

I-саты (1.11 - сурет). Жү ктеме аз кезінде қ има толығ ымен жұ мыс істейді. Бетонның сығ ылғ ан мен созылғ ан аймақ тарындағ ы жә не арматурадағ ы кетнеулер ү лкен емес, деформациялары серпімділікпен сипатталады, бетонның сығ ылғ ан мен созылғ ан аймақ тары тік кернеулерінің эпюралары ү ш бұ рышты.

Жү ктеменің кө бейгеніне қ арай бетонның созылғ ан аймағ ында серпімді емес деформациялар дами береді, кернеулер эпюрасы қ исық сызық тығ а ауысады, оның кернеулері созу кезіндегі беріктік шегіне жақ ындайды. Созылғ ан бетонның ұ заруы жә не оның кедергісі шекті шамасына жеткен кезде I –саты аяқ талады. Жү ктеменің одан ә рі молайтқ ан кезде, қ имасында жарық шақ тар пайда болып, элемент жаң а сапалық кү йіне кө шеді.

I-сатының кернеуленген кү йі жарық шақ пайда болуы бойынша есептеудің негізі ретінде белгіленген.

II-саты. Жү ктемні одан ә рі арттырғ ан сайын оның жарық шақ тары біртіндеп ашыла береді. Жарық шақ тар пайда болғ ан жерлерде, созылғ ан кү штеулер арматурамен жә не жарық шақ ү стіндегі бетонның бө ліктерімен қ абылданады. Сығ ылғ ан аймақ тың бетонында кернеулердің ө суіне қ арай пластикалық деформациялар да ө сіп, тік кернеулер эпюрасы қ исық сызық тығ а ауысады. Бұ л саты эксплуатациялық деп аталады. Осы саты бойынша жарық шақ енінің ашылуы мен деформациясы есептеледі.