Банктік қарызды қамтамасыз етудің кепіл қою формалары

Банктердің форфейтингтік операциялары. Форфейтинг французша қ ұ қ ық тан бас тарту біл.Ф-тауарларды жабдық тау н/е қ ызмет кө рсету барысында пайда болатын ж/е алда ғ ы уақ ытты ө телуге тиісті міндеттемелерді сатып алуды білдіру ү шін қ олданылатын термин. Ф-бұ л коммерциялық банктың н/е арнайы компанияның экспортерғ а импортердың тө леуге тиісті тө мен талабын сатып алуы.Ф мә мілесі б/ша алдымен ө зінің тауарын несиеге алушы –импортерді іздейді. ал импортер оғ ан қ арыздық міндеттемесін жазып беруі тиіс. Ф мә мілесінде3 қ атысушы б/ды: экспортер, импортер, форфейтор. Ф мә мілесі кезең дері: 1 кезең -экспортер н/е импортер мә мілені бастаушы б/ды. 2кез-болатын мә міле туралы ақ парат жинастырылады. 3 кез- форфейторбанк несиелік талдау жү ргізеді. 4 кез-экспортер векселді алады ж/е оғ ан ү шінші тұ лғ аның кепіл болуын талап етеді.Ф 2 мә міле тү рінде пайдаланады: 1-қ аржы мә мілесінде-орта мерзімді қ аржы міндеттемесін тез арада іске асыру мақ сатында, 2-экспорттық мә м б/ша-шетелдік сатып алушығ а несиеге тауар бергені ү шін экспортерғ а қ олмақ ол ақ шада тү сім тү суге ық пал ету мақ сатында.Ф мә мілесінің мерзімі 180 кү ннен 5 (7) жылғ а дейі аралық. Экспортер ү шін ф артық шылық тары: векселді ф-банк сатып алғ аннан кейін тә уекелді банктің ө зі кешеді; уақ ытын кешіктіріп тө леуге берген опреацияның қ олма-қ ол ақ шамен жасалатын операцияғ а айналуына қ арай, экспортердың ө тімділігі тез арада жақ сарады, экспортер тауарын жө нелткеннен кейін бірден банктен қ аражат алады.

Валюталық нарық: тү сінігі, мә ні ж/е ө рекшеліктері. Валюталық нарық тар уақ тылы есеп айырысуларды жү зеге асыруды, валюталық қ аражаттарды біршама тиімді пайдалануын, валюталы операцияларғ а қ атысушылардың валюталық бағ амдар айырмасы тү рінде пайда алуын, валюталық тә уекелдерді сақ тандыруды, валюталық бағ амдарды реттеуді, валюталық саясатты жү ргізуді қ амтамасыз ете отрып, ішкі жә не халық аралық тө лем айналымына қ ызмет етеді. Халық аралық есеп айырысудың ө зіндік ерекшелігі барлық елдер ү шін жалпығ а бірдей қ абылданғ ан тө лем қ ұ ралының болмауында. Сондық тан да сыртқ ы сауда, кө рсетілген қ ызметтер, несиелер, инвистициялар, мемлекетарлық тө лемдер бойыншы есеп айырысудың қ ажетті шарты сатып алу-сату формасында бір валютаны екінші біріне айырбастау болып табылады Сонымен, валюталық нарық тарда валюталық операцияларды жү ргізуге халық аралық сауда мен оғ ан байланысты кө рсетілген қ ызметтер жә не халық аралық капиталдар мен несиелер қ озғ алысы негіз болып табылады. Валюталық нарық тар – сұ раныс пен ұ сыныс негізінде ондағ ы айналатын валюталарғ а сауда-саттық жү ргізілетін ресми орталық ты сипаттайды. Қ азіргі валюталық нарық тарда мынадай ағ ымдарды бө ліп қ арауғ а болады: - шаруашылық байланыстардың интернационалдану негізінде валюталық нарық тардың интернациолдануның кү шеюі;

- байланыстың жаң а жү йелерін пайдалану;

- ә лемнің барлық бө ліктеріне тә улік ішінде ү здіксіз операцияларды жасау, - банктерлің коррсепонденттік шоттары бойынша жазбаша тү рде негізделетін валюталық операцияларды жү ргізу техникасын біртұ тастандыру; - коммерциялық валюталық мә мілелермен салыстырғ анда алыпсатарлық жә не арбитраждық валюталық мә мілелер кө лемін ұ лғ айту.

Екінші дең гейлі банктер қ ызметін пруденциалдық реттеу. Қ Рекінші дең гейлі банктердің қ ызметін реттеу Қ Р Ұ лт Банкінің екінші дең гейлі банктердің қ ызметін реттеу ж/е қ адағ алау б/ша нормативтік қ ұ қ ық тық актілермен анық талады. банктер қ ызметін реттеу мынадай жолдармен жү зеге асады: пруденциалдық нормативтер белгілеу; банктердің орындауына міндетті нормативті қ ұ қ ық ты актілер шығ ару; банктердің қ ызметін тексеру; банктің қ аржылық жағ дайын сауық тандыруғ а байланысты ұ сыныстар беру; банкке ық пал ететін шектеу шараларын қ олдану; банктерге н/е олардың лауазымды тұ лғ аларына санкциялар беру. 2005 ж 30 қ ыркү егідегі Қ аржылық қ адағ алау агенттігінің Басқ армасы қ аулысы бекіткен нұ сқ аулық қ а сә йкес пруденциялық нормативтер ең маң ыздысы; 1.жарғ ылық қ ордың ең тө менгісі; 2.меншікті қ аражаттардың жеткілікті коэффиценті; 3.бір қ арыз алушығ а келетін тә уекелдің ең жоғ арғ ы мө лшері; 4.ө тімділік коэффиценті; 5.ашық валюталық ұ станым лимиті; 6. Қ Р бейрезиденттерінің міндеттемелерге қ атысты банктердің капиталдануы.

Коммерциялық банктің депозиттік операциялары Депозиттік операциялар — бұ л заң ды жә не жеке тұ лғ алардың тартылғ ан қ аржылары бойынша белгiлi бір мерзімге немесе талап ету салымы бойынша банктердің операциялары. Депозиттік операциялар активті ж/е пассивті болып екіге бө лінеді. Актив депозиттік операциялар- банктің уақ ытша бос ақ ша қ аражаттарын орталық банкте ж/е ө зге корреспондент банктегі шоттарда орналастырумен байланысты операциялар. Актив депоз-р банктің ө тімді қ аражаттарына жатады. Пассив деп-тік опер-р бұ л клиенттердің уақ ытша бос ақ ша қ аражаттарын белгілі уақ ытқ а ж/е пайыз тө леу шартымен тартумен байланысты операциялар.Халық аралық банктiк тә жірибеде барлық депозиттер тө рт топқ а бө лiнедi:

— мерзiмдi депозиттер;

— талап етiлмелі депозиттер;

— жинақ салымдары;

— бағ алы қ ағ аздар.

талап етiлмелi депозиттер -бұ л салым иелерінің бастапқ ы талап етуіне байланысты ө р тү рлі тө лем қ ұ жатар арқ ылы қ олма қ ол ақ шаларын алатын ә р тү рлі шоттардағ ы қ аражаттар. мерзімдідепозит -бұ л банктерде белгілі бір мерзімге ж/е пайыз тө леу шартында орналастырылғ ан клиенттердің уақ ытша бос ақ ша қ аражаттары. Бұ лдепозит тү рі алдын ала хабарлаудан кейін н/е мерзім б/ша алынуы мү мкін. жинақ салымдары -белгіленген мерзімі жоқ, қ аражатты алуды талап етпейді, салымның жоғ арғ ы шегі шектелген, ақ шаны салу ж/е алу кезінде жинақ кітапшасын кө рсетуі керек. бағ алы кағ аздар, депозиттер тү рі ретiнде былайша бө лінедi: — аталғ ан банкке тиесiлi кә сіпорындар мен ұ йымдардын, кооперативтің, акционерлiк қ оғ амдар мен компаниялардың акциялары жә не облигациялары; — сақ таудағ ы жә не қ арызды қ амтуғ а қ абылданғ ан акциялар мен облигациялар; — шетел операциялары бойынша қ ұ ндылық тар мен қ ұ жаттар; — Депозиттік сертертификаттар. Депозиттік сертертификаттар қ аржылық қ ұ ралдардың ең бір кең тарағ ан тү рі. Депозиттік сертификат — эмитент банктің ақ ша қ аржыларының салымы туралы, салымшы немесе оның қ ұ қ ық кабылдаушының мерзiмi аякталғ анда салым бойынша салым сомасын жә не ол бойынша пайыз алу қ ұ қ ын куә ландыратын жазбаша куә лiк.

Коммерциялық банктердің активтердің қ ұ рамы мен қ ұ рылымы. Банк активтері пайда табу мақ сатынада банктік ресурстарды ә р тү рлі активтер б/ша орна ластырғ ан қ аражаттары. Банктік актив тердің қ ұ рлымы баланстың актив жағ ына кө рсетілетін сапасына қ арай бө лінген баптардың баланс нә тижесіне қ атынасын сипайттайды. Активтерді сапасын активтік операциялардың тү рлендіруіне тә уелдік активтерінің кө леміне, толық қ ұ ны жоқ активтердің кө леміне ж/е активтердің ө згеріске ұ шырау белгілеріне қ арай анық талады. Коммерциялық банктердің активтерін 4 топқ а бө ліге б/ды; 1 Касса ж/е оғ ан тең есетін ақ шалай қ аражаттар; 2 Берілген несиелер; 3 Бағ ала қ ағ аздарғ а жұ мсалғ ан инвестициялар; 4 банктің ғ имаратымен жабдық тары. Активтерің сапасы олардың ө тімділігіне тә уекел активтердің кө леміне, толық бағ алы емес ү шін активтердің қ ұ рлымы ө тімділіктің қ оятын талаптарына сә йкес тиісуге тиіс, осы мақ сатта банк ө зінің активтерін, олардың ө телу мерзіміне байланысты ж/е ө тімділік дә режесіне қ аррай анық талады. Банк ө зінің міндеттемелерін қ ү нделікті орындап отыруын қ амтамасыз ету ү шін активтердің кұ рылымы ө тімділіктің қ оятын талаптарына сә йкес келу керек. Осы мақ сатта банк ө зінің активтерін, олардың ө тілу мерзімдеріне байланысты ж/е ө тімділік дә режесіне қ арай жіктейді. Ө тімділігіне қ арай бө лінеді; 1 Жоғ арғ ы ө тімді активтер 2. Ө тімді активтер.3. Ұ зақ мерзімді активтер. Қ Р 2-ші денгейдегі банктерге арналғ ан пруденциялық норма тивтерге сә йкес жоғ ары ө тімді активтерге мыналар жатады.: -Қ олма қ ол ақ шалар.- Мемл бағ алы қ аағ аздар ж/е ипотекалық команиясының борыштық бағ алы қ ағ аздары, сондай ақ ө тімділігі жоғ ары басқ а да бағ алы қ ағ аздар.- Банктің бұ л қ аражатары банктің айналымынан қ ажет уақ ытында алуғ а мө мкіндік беретін активтерге жатады. Шетел валютасында берген барлық несиелер. алдағ ы 30 кү нде аталғ ан банкке келіп тү суі тиісті басқ а да тө лемдер жатады, Ұ зақ мерзімді ө тімді ө тімді активтерге 1 жылдан жоғ ары уақ ыт берілген несиелердің бә рі, сондай ақ 50% кепілхат ж/е кепілдікпен 1 жылдан жоғ ары уақ ытқ а берілген несиелер, Ү кіметтің кепілхатымен, бағ алы қ ағ аздарды ж/е бағ алы металдарды кепілге алып берген ссудаларды шегеріп тастағ андағ ы мерзімі ө ткен несиелер.