Тақырып. Ақпараттық жүйелерді жобалаудың концепциясы.

АЖ.жобалардың ә діснамасының негіздері.

1.АЖ б/ша ө мірлік цикл.

АЖ жобалаудың ә діснамасының негізгітү сініктерінің бірі- оның бағ дарламалық қ амтамасыздандыруының (БҚ) ө мірлік циклі тү сінігі. БҚ ОЦ-оны жасаудың қ ажеттілігі туралы шешім қ абылдағ ан уақ ыттан қ олданудан толық шығ арылып тасталатын уақ ытына дейінгі ү зіліссіз процесс.

БҚ ОЦ регламентіне берілетін негізгі нормативті қ ұ жат ISO/IEC 12207 халық аралық стандартты болады.

ISO – International Organization of Standardization- международная организация по стандартизации, IEC- International Electrotehnical commission – Международная комиссия по электротехнике.

Ол БҚ жасау уақ ытында орындалатын процестерді, ә рекеттерді жә не міндеттерді қ ұ райтын ОЦ қ ұ рылымын анық тайды.

ISO/IEC 12207 стандарты б/ша БҚ ОЦ- інің қ ұ рылымы процестердің 3 тобына негізделген:

- БҚ ОЦ – інің негізгі процестері (алу, жеткізіп беру, ә зірлеу, эксплуатация, сү йемелдеу/сопровождение).

- Негізгі процестердің орындалуын қ амтамасыз ететін қ осымша процестер (қ ұ жаттау, конфигурацияны басқ ару, сапаны қ амтамасыз ету, верификация, аттестация, бағ алау, аудит, мә селелерді шешу).

- Ұ йымдастырушылық процестер (жобаларды басқ ару, жобалардың инфрақ ұ рылымын жасау, ОЦ- дің ө зін жақ сарту жә не бағ алау, оқ у).

БҚ ОЦ ә зірлеу БҚ жасау бойынша барлық жұ мыстарды жобалау жә не эксплуатациялық қ ұ жаттарды, жұ мыс жасау қ абілеттілігі ү шін қ ажет материалдарды даярлау, бағ дарламалық ө німнгің сапасының сә йкестілігін, қ ызметкерлерді оқ ытуды ұ йымдастыруғ а қ ажетті материалдарды қ амти отырып, берілген талаптарғ а сай компоненттердің сә йкестігін қ амтиды.

Эксплуатация қ олданысқ а БҚ компоненттерін енгізу бойынша жұ мыстарды атқ арады, бұ ның ішінде мә ліметтер қ орын жә не пайдаланушылар орнын конфигуруциялау, эксплуатациялық қ ұ жаттармен қ амтамасыз ету, қ ызметкерлерді оқ ытуды жү ргізеді.

Жобаны басқ ару жұ мыстарды жоспарлау жә не ұ йымдастыру, ә зірлеушілердің колективін жинақ таумен, орындалатын жұ мыстардың мерзімін жә не сапасын бақ ылаумен айналысады.

Жобаны техникалық жә не ұ йымдастырушылық қ амтамасыз ету жобаны жү зегеасыратын ә дістермен инструменталды қ ұ ралдарды таң дауды қ амтамасыз етеді.

Жобаның сапасы АЖ-ні верификация, тексеру жә не тестілеумен байланысты.

Верификация – осы кезең де жеткен АЖ-ні ә зірлеудегі ағ ымдағ ы жағ дайы осы кезең дегі талаптарына жауап беретінін анық тайтын процесс.

Тексеру ә зірлеудің параметрлерінің бастапқ ы талаптарымен сә йкестігін бағ дарламалауғ а мү мкң ндң к береді.Тексеру нақ ты жә не кү тілетін нә тижелердің арасындағ ы айырмашылық тарды тең естірумен жә не АЖ-нің бастапқ ы талаптарымен сә йкестігін бағ алаумен байланыстыболатын тестілеумен де сә йкес келеді.

Жобаны жү зеге асыру процесінде идентификация (текң естіру) сұ рақ тары, конфигурацияның жекелеме компоненттерінің жә не тұ тастай жү йенің ө зін сипаттау жә не бақ ылау сұ рақ тары маң ызды орын алады.

Конфигурацияны басқ ару АЖ-дің ОЦ-інің негізгі процестерін қ олдайтын, АЖ-ні ә зірлеу жә не сү йемелдеу процестері.Ә рбір компоненті ә р тү рлі жә не ә р нұ сқ алы болатын кө птеген компоненттерден тұ ратын.Кү рделі АЖ-дің жобаларын жасау барысында олардың байланыстары мен функциялары есепке жасап алу мә селесі, бір текті жә не жү йенің толық тай қ амтамасыз ету мә селелері туындайды. Конфигурацияны басқ ару оң барлық кезең інде АЖ-ні ұ йымдастыруғ а енгізетін ө згерістерді жү йелі тү рде есепке алып, бақ ылауғ а мү мкіндік береді.

АЖ-нің ОЦ-нің ә рбір процесі жекеленген есептермен жә не оларды шешу ә дістермен, алдың ғ ы кезең де алынғ ан бастапқ ымә ліметтермен жә не нә тижелерімен мә нездемелері.

Талдаудың нә тижелері функционалдық моделдер, ақ параттық моделдер жә не оларғ а сә йкес диаграммалар бола алады.

АЖ- дің ОЦ-і итерациялық сипатта болады.

2. ОЦ-дің моделі дегеніміз ОЦ барысында орындалатын міндеттер мен ә рекеттердің, процестердің орындалудың жә не ө зара байланысының тізбегін анық тайтын қ ұ рылым. ОЦ-дің моделі АЖ-дің ерекшелігіне байланысты.

Қ азіргі кезде ОЦ-дің екі моделі кең інен тарағ ан:

1)каскадты модель(70-85ж)

2)спиральді модель(86-90ж)

Каскадты модельдің негізгі мінездемесі АЖ-ні ә зірлеуді кезең дерге бө лу, бір кезең нен екінші кезең ге ө ту ағ ымдағ ы кезең дегі жұ мыс толығ ымен аяқ талғ анда ғ ана жү реді. Ә рбір кезең АЖ-ні ә зірлеу ә зірлеушілердің басқ а командасына тапсырылатындай қ ұ жаттардың толық жинаымен аяқ талады.

Талдау

Жобалау

Жү зеге асыру

Ендіру

Сү йемелдеу

АЖ-ні жобалаудың каскадты схемасы.

Каскадты модельдің жағ ымды жақ тары:

- ә рбір кезең де аяқ талғ ан жобалау қ ұ жаттарының пакеті қ алыптасады.

- Логикалық тізбектегі жұ мыс кезең дері барлық...

Каскадты тә сіл АЖ-ні ә зірленудің басында ә зірленушілерге барлық талапларды толық жә не дә л қ оятындай АЖ-ді тұ рғ ызуда ө те ың ғ айлы.

Негізгі кемшілігі: нә тижелерді алудың кө п кешіктірілуі.

Талдау

Жобалау

Жү зеге асыру

Ендіру

Сү йемелдеу

Каскадты моделдің проблемеларын шешу мақ сатында АЖ-дің ОЦ-нің спиральді моделі ұ сынады. Мұ нда талдау жә не жобалау кезең деріне басты назар аударылғ ан.Бұ л кезең дерде техникалық шешімдердің жү зеге асырылуы прототиптерді жасау жолымен тексеріледі. Спиральдің ә рбір ұ шы АЖ-ні жасаудың ү зіндісіне немесе нұ сқ асына сә йкес келеді, сонда жобаның мақ саттары мен мінездемелері нақ тыланады жіне сапасын анық тай отырып, спиральдің келесі ұ шының жұ мысы жоспарланады. Осылайша жобаның детальдары терең детіліп, нақ тыланады, нә тижесінде жү зеге асырылатын негіздемесі бар нұ сқ а таң далынады.

Итерациялық ә зірлеужү йені жасаудың объективті спиральді циклды бейнелейді.

Ә рбір кезең нің жұ мысының толық аяқ талмауы оны кү тпей-ақ келесі кезең ге ө туге мү мкң ндік береді, яғ ни итерациялық тә сілде жетпей тұ рғ ан жұ мысты келесі итерацияда орындауғ а болады. Басты міндеті – пайдаланушыларғ а жұ мыс жасауғ а қ абілетті ө німді тезірек кө рсету, ұ сыну болып табылады.

Спиральді циклдің негізгі проблемасы – келесі кезең ге ө ту сә тін анық тау. Оны шешу ү шін ОЦ-дің кезең дерінің ә рбіреуіне уақ ытша шектеу енгізу керек. Кезең нен кезең ге ө ту жоспарғ а сә йкес жү зеге асырылады, тіпті жоспарланғ ан барлық жұ мысаяқ талмаса да. Жоспар алдындағ ы жобалардан жә не ә зірлеушілердің жеке тә жірибесінен алынғ ан статистикалық мә ліметтер негізінде қ ұ рылады.