Орытынды

Қ азіргі таң да шетел журналистикасының дамуына ү лкен мә н берілуде. Бұ л орайда БАҚ -ты зерттеудің ғ ылыми ә дістеменің маң ызы зор. Шетел журналистикасының теориясы мен концепциясы қ азіргі қ оғ амдағ ы қ ұ былыстарғ а ғ ылыми анық тама беруге мү мкіндік туғ ызып отыр. Зерттеудің бұ л бағ ыты таза кү йінде ө те сирек кездеседі, кө біне автордың кө зқ арасы мен тарихи шарттарғ а байланысты ө зара байытылып отырады. Демократияның қ азіргі заманғ а сай концепциясы (популистік, бұ қ аралық, полиархиялық жә не т.б.) плюрализм теориясының тү рлері ретінде кө рініс табуда. Халық ты басқ ару ү шін демократиялық принциптерді жү зеге асыру қ ажет. Оның ішінде баспасө з бостандығ ы маң ызды орынғ а ие. Қ азіргі қ оғ амда саяси кө зқ арас біркелкі емес. Сондық тан да БАҚ -ты бақ ылау дең гейі басты назарда болып отыр.

Бұ қ аралық ақ парат жә не коммуникация қ ұ ралдары барлық елде де геосаяси мақ сатқ а жету ү шін қ олданылады. (Мысалы, АҚ Ш-тың ү гіт-насихат компаниясы, Ирак жә не басқ а мемлекеттерге қ арсы бағ ыттар жә не т.б.) мемлекеттің ішкі саясаты билеуші топтың мү ддесін кө здеп, ү гіт-насихатқ а бағ дарлап отырады.

Журналистика дамуының ә лемдік тенденциясы ақ параттың ғ аламдануы ә лемдік қ ауымдастық тың стратегиясын қ айта қ арастыруғ а итермелейді. Жаһ анданғ ан ақ параттың «аумақ тың қ ажеттілкке» сай келуі БАҚ қ оғ амдық пікірді қ алыптастыру барысында тиімді. Ә лемнің барлық мемлекеттерінде журналистер мен экнономистердің тығ ыз байланысы орнығ уда. Соң ғ ы жылдары БАҚ -тың экономикалық қ ұ рылымы да ө згеріске ұ шырады. Жарнама БАҚ ү шін ең негізгі қ аржылық тү сім кө зі. Кө п мемлекеттерде билік БАҚ -ты тікелей жә не жанама тү рде субсидиялайды. Кө п жең ілдіктер беріп, ү кіметті жарнамалағ аны ү шін гранттар тағ айындайды. Сондық тан БАҚ -ты ө ндірістік-қ аржылық саланың бір бө лшегі ету БАҚ -тың тұ рақ тылығ ын арттырады.

Шетел тә жірибесіндегі журналистикадағ ы кө п ө згерістерге сай бірнеше бағ ытты кө рсетеді: халық тық, тұ тынушылық, зерттеушілік жә не «жаң а журналистика» бағ ыты. Олар газет, журнал, радио, телеарна материалдарын тұ тыну дең гейін арттыра тү суге кү ш салады. Ғ ылым мен техниканың дамуы қ азіргі БАҚ пен коммуникацияғ а, журналистің қ ызмет істеу ә дісіне ә сер етеді. Кө п жағ дайда инновациялық саясат БАҚ -тың болашағ ын анық тап береді. Ғ ылым мен техниканың дамуы ақ паратты жинау, сақ тау жә не таратуда жаң а бағ ыт ойлап табуғ а ә келеді. Бұ л шартта инновациялық саясат БАҚ -тың одан ә рі дамуына септігін тигізе алады.

Журналистика ә лемнің ә р тү рлі аумағ ында дамудың ортақ тенденциясын қ алыптастырды, бірақ бұ л жағ дайда ә рбір мемлекеттің ө зіндік ерекшеліктері де ескеріледі. Америка, Еуропа БАҚ -тың даму тенденциясы іскерлік пен жеделдікті, ақ паратты компьютер жү йесіне енгізуімен сипатталады. Тропикалық Африкадағ ы БАҚ -тың дамуы инфрақ ұ рылым мен экономиканың артта қ алуы БАҚ -та да кө рініс тауып отыр. Кү рделі ә леуметтік-саяси ү рдістер БАҚ -та қ алыптасқ ан қ ұ рылымдар арқ ылы жү зеге асады. Мысалы, Африкалық БАҚ -тың ішінде ең дамығ ан радио саласы болып келеді. 1990 жылдан кейін оны жергілікті тілде таратуғ а кө п мә н берілмесе де қ арқ ынды дами тү сті.

Таяу Шығ ыс пен Солтү стік Африка елдерінде журналистиканың одан ә рі дамуы кү рделі сыртқ ы саяси мә селелерге, тұ рғ ындардың сауаттылық дең гейіне байланысты қ алыптасты. Саясаттың негізгі мә селесі – араб бірлігінің қ иындығ ы, араб-израиль қ арым-қ атынасы, Ирандағ ы ислам революциясы жә не оның салдары, Солтү стік Батыс Африкадағ ы жағ дайды реттеу, БАҚ -ты исламизациялау журналистика жә не саясат қ ызметкерлерінің басты назарында болып отыр. Ал Азия елдері Қ ытай, Тайвань, Жапония жә не Оң тү стік Кореяның ақ парат саласы алдың ғ ы қ атарлы АҚ Ш, Еуропа елдердің тә жірибесін пайдалануда. Қ азіргі таң да БАҚ -та жаһ андану ү рдісіне байланысты жаң а жанрлар қ алыптасты. Сондық тан ә лем елдеріне тә н журналистік қ ызметтің пішіні мен ә дісті ә лемдік мә дениетті байытады деуге толық негіз бар.