«Башҡ орт теле» фә ненә н программа урта профессиональ белем биреү ҙ ең тү бә ндә ге йү нә лештә ге һ ө нә р тө ркө мө ө сө н белем биреү ҙ ең региональ дә ү лә т стандартына һ ә м базис уҡ ыу программаһ ына нигеҙ лә нгә н тө п һ ө нә ри белем биреү программаһ ының бер ө лө шө булып тора:
270809 Металл булмағ ан ә йберҙ ә р һ ә м ҡ оролмалар етештереү.
Урта профессиональ белем биреү ҙ ең дә ү лә т учреждениеларының туғ ан телде ө йрә неү се тө ркө мдә рендә ҡ улланыла ала.
1.2. Тө п профессиональ белем биреү программаһ ы тө ҙ ө лө шө ндә уҡ ыу фә ненең урыны: дө йө м базалы белем фә ндә р тө ркө мө.
1.3. Уҡ ыу фә ненең маҡ саты һ ә м бурыстары – фә нде ү ҙ лә штереү һ ө ҙ ө мтә лә ренә талаптар.
- ү ҙ телмә рен телдең коммуникатив, этик нормаларына нигеҙ лә п мә ҙ ә ни телдә аралашыу;
- уй - фекерен яҙ ма рә ү ештә лә, телдә н дә асыҡ, грамоталы, йә нле һ ә м матур яң ғ ырашлы итеп асып биреү;
- һ айлағ ан һ ө нә ре буйынса туғ ан телдә иркен мә ҙ ә ниә тле һ ө йлә шеү, профессиональ терминдарҙ ы башҡ орт телендә дө рө ҫ ҡ улланыу һ ә м грамоталы яҙ ыу;
- тө рлө сығ анаҡ тарҙ ы файҙ аланып материал туплай, уларҙ ы стилистик, орфографик, пунктуацион яҡ тан тикшерә белеү;
- уҡ ылғ ан һ ә м тың ланғ ан текстың йө кмә ткеһ ен план – тезис, конспект, аннотация, доклад рә ү ешендә биреү;
- туғ ан телдең профессиональ белем алыуҙ ағ ы урынын, билингвизм шарттарында туғ ан телдең ролен;
- ә ҙ ә би телдә ге орфоэпик, һ ү ҙ ьяһ алыш, грамматик, лексик, орфографик, пунктуацион нормаларын;
- ү ҙ аллы эштә р – 35 сә ғ ә т.
2.2. «БАШҠ ОРТ ТЕЛЕ» УҠ ЫУ ФӘ НЕНЕҢ ТЕМАТИК ПЛАНЫ Һ Ә М ЙӨ КМӘ ТКЕҺ Е
Бү лектә р һ ә м темалар исемлеге
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е, ғ ә мә ли эштә р, ү ҙ аллы эштә р
| Сә ғ ә ттә р кү лә ме
| Ү ҙ лә штереү кимә ле
|
|
|
|
|
1-се бү лек.
Башҡ орт теле тураһ ында фә н.
|
|
|
|
Тема 1.1
Тел тураһ ында тө шө нсә
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Тел - аралашыу сараһ ы һ ә м милли мә ҙ ә ниә ттең йә шә йеш формаһ ы. Тел-ижтимағ и кү ренеш. Тел - ү ҫ еү се кү ренеш. Система булараҡ тел.
Башҡ орт тел ғ илеменең бү лектә ре. Телдең тө п берә мектә ре
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р:
4-се таблицаны конспектлау һ ә м тема буйынса кү негеү ҙ ә р эшлә ү.
«Башҡ орт теле һ ә м телмә р мә ҙ ә ниә те», - Ө фө: Китап, 2008
|
|
Тема 1.2
Бө гө нгө донъяла башҡ орт теле
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Бө гө нгө донъяла телдә р. Уларҙ ың ғ аилә лә ргә бү ленеше. Башҡ орт теленең тө рки телдә р ғ аилә һ ендә ге урыны. Бө гө нгө донъяла башҡ орт теле
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р:
«Тө рки телдә рҙ ең бү ленеше» карточкаһ ы менә н эш
|
|
Тема 1.3
Башҡ орт теленең диалекттары
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Телдең тө п нормалары. Диалект тураһ ында тө шө нсә. Кө ньяҡ, тө ньяк-кө нбайыш һ ә м кө нсығ ыш диалекттары
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р:
карточкалар менә н эш
|
|
Тема 1.4
Башҡ орт диалекттарының башҡ орт ә ҙ ә би теленә мө нә сә бә те
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Башҡ орт һ ө йлә штеренең һ ү ҙ байлығ ы. Башҡ орт диалекттарының
башҡ орт ә ҙ ә би теленә мө нә сә бә те
|
|
|
| Ғ ә мә ли эштә р:
һ ү ҙ лектә р менә н эш
|
|
|
Тикшереү эше: телмә р мә ҙ ә ниә те буйынса беренсел тикшереү эше
|
|
|
Ү ҙ аллы эштә р:
Тыуғ ан яҡ тың тел ү ҙ енсә леге тураһ ында сығ ыш яһ арғ а
|
|
|
2-се бү лек. Тел һ ә м телмә р
|
|
|
|
Тема 2.1
Телмә р эшмә кә рлеге тө рҙ ә ре
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Аралашыу телмә ре. Телмә р эшмә кә рлеге тө рҙ ә ре
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Тема 2.2.
Текст тө ҙ ө лө шө нө ң
мә ғ ә нә ү и сифаттары
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е: Текст тө ҙ ө лө шө нө ң мә ғ ә нә ү и сифаттары
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е ү тә ү
|
|
Тема 2.3.
Телмә рҙ ең функциональ -мә ғ ә нә ү и тө рҙ ә ре
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Телмә рҙ ең функциональ - мә ғ ә нә ү и тө рҙ ә ре. Һ ү рә тлә ү, фекерлә ү, хикә йә лә ү
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е ү тә ү,
8-се таблицаны уҡ ыу һ ә м һ ө йлә ү
|
|
Тема 2.4.
Телмә р стилдә ре һ ә м тел саралары
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Стилистика. Телмә р стилдә ре. Йә нле һ ө йлә ү, фә нни, рә сми-эш, публицистик, нә фис ә ҙ ә биә т стилдә ре. Телдең лексик һ ә м грамматик саралары
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е ү тә ү, 9-сы, 10- сы таблицаларҙ ы уҡ ыу һ ә м һ ө йлә ү. Мә ғ ариф ө лкә һ ендә ге эш ҡ ағ ыҙ ҙ ары ө лгө лә рен яҙ ыу
|
|
Тикшереү эше: «Тел һ ә м телмә р» темаһ ы буйынса контроль-ү лсә ү эше
|
|
|
Ү ҙ аллы эштә р: 10- сы кү негеү ҙ ә кү рһ ә телгә н ситуацияларҙ ың береһ енә миҫ ал яҙ ырғ а. «Башҡ орт теле һ ә м телмә р мә ҙ ә ниә те», - Ө фө: Китап, 2008
|
|
|
3-сө бү лек
Телмә р мә ҙ ә ниә те
|
|
|
|
Тема 3.1.
Телмә р мә ҙ ә ниә те тө шө нсә һ е
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Телмә р мә ҙ ә ниә те тө шө нсә һ е. Телмә рҙ ең дө рө ҫ лө гө, таҙ алығ ы, теү ә ллеге. Тасуирилығ ы, байлығ ы, урынлы булыуы.Телдең лексик һ ә м грамматик саралары
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е ү тә ү
|
|
Ү ҙ аллы эштә р:
Һ айланғ ан тексты тасуири уҡ ырғ а ә ҙ ерлә неү
|
|
|
Тема 3.2.
Телмә р этикеты
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Телмә р этикеты. Тексҡ а лингвостилистик анализ. Тема. Композиция. Тел һ ү рә тлә ү саралары
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
Тикшереү эше: «Ү ҙ егеҙ ҙ е тикшерегеҙ» - дә реслектә ге һ орауҙ ар буйынса телдә н тикшереү
|
|
|
4-се бү лек.
Лексика һ ә м фразеология
|
|
|
|
Тема 4.1
Һ ү ҙ ҙ ең лексик һ ә м грамматик мә ғ ә нә һ е
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Телдең лексик системаһ ында һ ү ҙ. Һ ү ҙ ҙ ең лексик һ ә м грамматик
мә ғ ә нә һ е. Тура һ ә м кү смә мә ғ ә нә. Кү п мә ғ ә нә ле һ ү ҙ ҙ ә р. Омонимдар, синонимдар, антонимдар һ ә м паронимдар. Антитеза тураһ ында тө шө нсә
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р:
тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү, һ ү ҙ лектә р менә н эш
|
|
Ү ҙ аллы эштә р:
Башҡ орт теленең аң латмалы һ ү ҙ легенә н бирелгә н һ ү ҙ ҙ ә рҙ ең мә ғ ә нә лә рен яҙ ып алыу
|
|
|
Тема 4.2.
Башҡ орт теленең лексикаһ ы
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е: килеп сығ ышы яғ ынан башҡ орт теленең лексикаһ ы. Ҡ улланылыш кү ҙ легенә н лексика. Актив һ ә м пассив һ ү ҙ лек запасы. Һ ү ҙ гә лексик анализ
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
| Ғ ә мә ли эштә р: ү телгә ндә рҙ е ҡ абатлау
|
|
|
Тикшереү эше: рубеж контроле
|
|
|
Тема 4.3.
Фразеология, ҡ алыптар (клише), телмә рҙ ә этикет һ ү ҙ ҙ ә ре
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Фразеология, ҡ алыптар(клише), телмә рҙ ә этикет һ ү ҙ ҙ ә ре. Лексик һ ә м фразеологик һ ү ҙ лектә р. Тасуирилыҡ тың лексик саралары
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: Бала тә рбиә лә ү тураһ ында фразеологизмдар, мә ҡ ә лдә р яҙ ыу
|
|
Тикшереү эше:
«Ү ҙ егеҙ ҙ е тикшерегеҙ». Дә реслектә ге һ орауҙ ар буйынса телдә н тикшереү.
Т – 1, 121 – се бит
|
|
|
Ү ҙ аллы эштә р: Башҡ орт теленең фразеологик һ ү ҙ легенә н буласаҡ һ ө нә ргә ҡ ағ ылышлы фразеологизмдар яҙ ыу.
|
|
|
5- се бү лек.
Фонетика һ ә м орфоэпия.
Графика һ ә м орфография.
|
|
|
|
Тема 5.1.
Телмә р ө ндә ре. Һ ү ҙ гә фонетик тикшереү эше
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Телмә р ө ндә ре. Һ уҙ ынҡ ы һ ә м тартынҡ ы ө ндә рҙ ең классифика -цияһ ы. Һ уҙ ынҡ ы һ ә м тартынҡ ы ө ндә р ө лкә һ ендә фонетик кү ренештә р: редукция, протеза, эпентеза, элизия. Ассимиляция һ ә м диссимиляция. Орфоэпик нормалар.
Һ ү ҙ гә фонетик тикшереү эше.
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Тема 5.2.
Орфографик ҡ ағ иҙ ә лә р
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Орфографик ҡ ағ иҙ ә лә р. Башҡ орт теленең орфографик принциптары.
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Тикшереү эше: һ ү ҙ лек диктанты.
|
|
|
Ү ҙ аллы эштә р:
3 - 4 минутлыҡ ҡ отлау телмә ре ә ҙ ерлә ү: һ ә йкә л асыу йә ки ниндә йҙ ер танылғ ан шә хесте юбилейы менә н ҡ отлау.
|
|
|
6-сы бү лек. Морфема һ ә м һ ү ҙ ьяһ алыш
|
|
|
|
Тема 6.1.
Һ ү ҙ составы
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Һ ү ҙ яһ аусы һ ә м ү ҙ гә ртеү се ялғ ауҙ ар. Һ ү ҙ ьяһ алыш ысулдары. Ҡ ыҫ ҡ артыу юлы менә н яһ алғ ан һ ү ҙ ҙ ә р, уларҙ ың дө рө ҫ
яҙ ылышы.
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р:
уҡ ытыусы тарафынан билдә лә нгә н тә рбиә терминдарына этимологик анализ яһ ау
|
|
7-се бү лек Морфология һ ә м дө рө ҫ яҙ ылыш
|
|
|
|
Тема 7.1. Исем
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е: Исемдә рҙ ең лексик – семантик категориялары. Иркә лә ү - кесерә йтеү ял -ғ ауҙ ары. Исемдә рҙ ең һ ан менә н ү ҙ гә реү е. Эйә лек, хә бә рлек категорияларын стилистик ҡ улланыу ү ҙ енсә лектә ре, уларҙ ың дө рө ҫ яҙ ылышы
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Ү ҙ аллы эштә р: Башҡ орт балалар фольклорынан иркә лә ү – кесерә йтеү ялғ ауҙ ары булғ ан исемдә рҙ е яҙ ыу
|
|
|
Тема 7.2 Исемдә рҙ ең яһ алышы
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е: Исемдә рҙ ең яһ алышы. Яң ғ ыҙ лыҡ һ ә м уртаҡ лыҡ исемдә р. Исемдә рҙ е морфологик тикшереү
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Тема 7.3 Сифат тураһ ында дө йө м тө шө нсә
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Сифат тураһ ында дө йө м тө шө нсә. Сифаттарҙ ың яһ алышы, уларҙ ың дө рҫ яҙ ылышы. Сифаттарҙ ың исем урынында ҡ улланылыуы
|
|
|
| Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
Тема 7.4 Сифат дә рә жә лә ре
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Тө п һ ә м шартлы сифаттар. Сифат дә рә жә лә ре, уларҙ ың дө рө ҫ яҙ ылышы. Сифаттарҙ ы морфологик тикшереү
|
|
|
| Ғ ә мә ли эштә р: «Ә сә кә йем – кү ҙ нурым» темаһ ына һ ү рә тлә мә яҙ ыу
|
Ү ҙ аллы эштә р: «Минең кү ң елле кө нө м» темаһ ына сифаттар ҡ улланып спорт байрамы тураһ ында һ ү рә тлә мә яҙ ыу
|
|
|
|
| Тикшереү эше: изложение
|
|
|
Тема 7.5
Һ ан тураһ ында дө йө м тө шө нсә
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е: Һ ан тураһ ында дө йө м тө шө нсә. Ябай һ ә м ҡ ушма һ андар. Уларҙ ың дө рө ҫ яҙ ылышы
|
|
|
| Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
Тема 7.6 Һ ан тө ркө мсә лә ре
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е: Һ ан тө ркө мсә лә ре. Нумератив һ ү ҙ ҙ ә р. Уларҙ ы телмә рҙ ә ҡ улланыу. Һ андарҙ ы морфологик тикшереү
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Ү ҙ араллы эштә р: «Минең ауылым (ҡ алам) тарихы» темаһ ына фә нни – тикшеренеү эшен яҙ ыу
|
|
|
Тема 7.7 Алмаш тураһ ында дө йө м тө шө нсә
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е: Алмаш тө ркө мсә лә ре. Алмаштарҙ ы стилистик ҡ улланыу, уларҙ ың дө рө ҫ яҙ ылышы
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектеге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Тема 7.8 Алмаштарҙ ың ү ҙ гә реше
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е: Алмаштарҙ ың һ ан, килеш, эйә лек заты менә н ү ҙ гә реше. Алмаштарҙ ы морфологик тикшереү
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Ү ҙ аллы эштә р: «Минең шә жә рә м» темаһ ына фә нни – тикшеренеү эшен яҙ ыу
|
|
|
Тема 7.9 Рә ү еш тураһ ында тө шө нсә
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е: Рә ү еш тураһ ында тө шө нсә. Уларҙ ың яһ алышы, дө рө ҫ яҙ ылышы
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Тема 7.10 Рә ү еш тураһ ында тө ркә мсә лә р
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е: Рә ү еш тө ркө мсә лә ре. Сифаттарҙ ың рә ү ешт урынында ҡ улланылыуы. Рә ү ештә рҙ е морфологик тикшереү
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Ү ҙ аллы эштә р:
Бирелгә н рә ү ештә ргә морфологик тикшереү яһ ау
|
|
|
Тема 7.11
Ҡ ылым тураһ ында дө йө м тө шө нсә
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е: Ҡ ылым тураһ ында дө йө м тө шө нсә. Уларҙ ың яһ алышы. Ҡ ылым һ ө йкә лештә ре
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Тема 7.12 Ҡ ылым тө ркө мсә лә ре
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е: Ҡ ылым тө ркө мсә лә ре. Ҡ ылым йү нә лештә ре. Ҡ ылымдарҙ ы морфологик тикшереү
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса дә реслектә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Тема 7.13
Ҡ ылым кү лә мдә ре
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Ҡ ылым кү лә мдә ре, рә ү ешлеге (модаллеге), стилистик мө мкинлектә ре
|
|
|
Ғ ә мә ли эштә р: тема буйынса ө ҫ тә лмә ә ҙ ә биә ттә ге кү негеү ҙ ә рҙ е телдә н һ ә м яҙ ып эшлә ү
|
|
Тема 7.14
Ҡ ылымдарҙ ы морфологик тикшереү
|
| Уҡ ыу материалының йө кмә ткеһ е:
Ҡ ылымдарҙ ы морфологик тикшереү
|
|
|
Ү ҙ аллы эштә р:
Ҡ ылымғ а ЛММ тө ҙ ө ү
|
|
|
|
| Ғ ә мә ли эштә р:
ү телгә ндә рҙ е ҡ абатлау
|
|
|
Тикшереү эше: бө тә ү телгә ндә р буйынса дифференциаль зачет
|
|
|
Бө тә һ е
|
|
|
|
| | | | | | | |