Психологияның зерттеу объекті

Мазмұ ны

[жасыру]

· 1 Этимологиясы

· 2 Психологияның зерттеу объекті

· 3 Психологияның тарихы

o 3.1 Ежелгі дамуы

o 3.2 Ерте жаң а заман

o 3.3 Жаң а заман

· 4 Психология мә селелері

o 4.1 Психология ғ ылым ба?

§ 4.1.1 Психология ғ ылым

§ 4.1.2 Психология ғ ылым емес

· 5 Психология салаларының таптастыруы мен оның ә дістемелері

· 6 Психолог

· 7 Дереккө здер

· 8 Сыртқ ы сілтемелер

Этимологиясы

Этимологиялық дең гейде психология рух пен руханиятты (кө не грекше: ψ υ χ ή — рух) зерттеу (кө не грекше: -λ ο γ ί α — сө з, ғ ылым, тану) деп танылады. Ө зінің грекше мағ ынасында бұ л зерттеу вегетативттік (жан дү ниесі мен рухани болмысы), сезімдік (ниет-пиғ ыл, байым, ә рекет), интеллективттік (ақ ыл-ой) функцияларымен шектеледі. Бұ л " жан туралы ілім" деген ұ ғ ымды білдіреді. Алайда психология — ақ ыл-ой қ ызметтерін зерттеумен бірге, рухани себеп-салдар ә дістемесі, рухани жекешілдігінің, тұ лғ а ішіндегі ақ иқ атты зерттеу. Ақ ыл-ой — тек комбинация мен арақ атынас мекені емес, ол абстракция мен материалдық қ атынас арқ ылы адам затын ойлау ә рекетіне икемді нә рсе ретінде анық тайды. Осы тұ ста адам мен жануар арасындағ ы айырмашылық кө рінеді.

Психологияның зерттеу объекті

Психологияның зерттеу объекті — осы кү ннің ө ткен ғ асырлардан бері келе жатқ ан дау мен талқ ылаудың тақ ырыбы. Бұ л кү рделі дауғ а шешім табатындай пікірлер қ алыптасқ ан ә дет-ғ ұ рып бойынша бірнешеу, атап айтсақ, психологияның зерттеу объекті — мінез-қ ұ лық пен оның қ алыптасуы; ойлау ү дірістері; эмоциялар мен пейіл; тұ лғ а; адамдар арасындағ ы қ арым-қ атынастар, т.б.

Психологияның ә ртү рлі тараулары қ олданғ ан ә діс (клинакалық немесе тә жірибелік), немесе адамның ә рекеті (жұ мыс, еске салу, есте сақ тау, еске тү сіру, сезу, тә лім тану, т.б), немесе зерттеу бағ ыты (бала дамуы мен руханияты, Келбет руханияты, жануар жан дү ниесі) арқ ылы ажыратылады.

Психологияның кей тараулары басқ а ғ ылымдармен бірге немесе ө зара кө рші зерттеу ө рістері ретінде немесе бір зерттеу ө рісінің салалары ретінде ү йлеседі. Бұ л тараулар, мысалы психологияның бір тарауы — рухани бұ зылыстарды зерттеу ү шін патологияны белгілеу ө те кү рделі, тұ лғ а патологиясын ақ ыл− ой паталогиясынан ажырату — одан ә рі кү рделі.

Ақ ыр соң ында психология мен философия арасында кө п уақ ыт бойы қ арым—қ атынас ө те жақ ын болды, ажыратылмас десе де болар, себебі бұ рын психология пә лсапаның бір бө лімі болғ ан, ал пә лсапафизиканың ескі мағ ынасында (ағ лақ, сана, іс ә рекет, т.б. қ алыптасқ ан пә лсапа тақ ырыптары психологияда кездеседі) бір бө лімі екендігін де ұ мытпау қ ажет. Осылай психологияның кей салалары пә лсапалық тақ ырыптарды зерттеуге бағ ытталғ ан (персонализм, гуманизм, биологизм, т.б.).

Психологияны зерттеу ө рісінде басқ а да антропология, социология сияқ ты қ оғ амдық ғ ылымдармен де соқ тығ ыстыруғ а болады.

Ең аяғ ында психологияны теориялық немесе практикалық жағ ынан анық тау — бү гінгі кү ннің шешілген мә селесі емес.