А лабораториялық жұмыс

Лабораторялық жұ мыстың мақ саты: HTML тілінің кө мегімен қ арапайым WEB-парақ тар жасап ү йрену.

Қ ажет қ ұ ралдар мен қ ойылатын талаптар: дербес компьютер, Блокнот (Notepad) жә не Іnternet Explorer программалары, сонымен бірге дербес компьютерде қ олданушы ретінде жұ мыс жасай білу керек.

1. HTML-қ ұ жат – бұ л аты.htm қ осымшасы бар, қ арапайым мә тіндік қ ұ жат. Мына, HTML-қ ұ жатты Блокнотта теріп шығ ың ыздар:

Енді осы терілген қ ұ жатты, мысалы, Айна.htm деген атпен дискіде сақ тау керек. Сонда оның белгішесі ө згеріп Интернетте кө руге болатын тү рге айналады.

Бұ л Айна.htm файлын бір мезетте Іnternet Explorer-де жә не Блокнотта ашып, оларды тү рлендіріп кө руге болады. Ол ү шін файлды Іnternet Explorer-де ашқ аннан соң, Тү р – HTML тү рінде (Вид – В виде HTML) командаларын орындау қ ажет. Сонда файл­дың алғ ашқ ы мә тіні Блокнотта ашылып, оны тү рлендіріп ө згерту мү мкіндігіне ие боламыз. Қ ажетті ө згертулер енгізіп оны қ айта сақ тап қ ою қ ажет. Осы ө згертулердің HTML-қ ұ жатта іске асқ анын кө ру ү шін, Іnternet Explorer-ді ашып Тү р – Жаң алау (Вид – Обновить) командасын орындау керек немесе Саймандар тақ тасын­дағ ы осы командағ а сә йкес батырманы басса болғ аны.

Сонымен кез келген программа мә тінін Блокнотта тергеннен кейін, оғ ан ө з қ алауың ызша ат беріп, оны .htm ( * – кез келген ат) тү рінде сақ тау керек. Тергенің іздің нә тижесін экранда кө ру ү шін, оның атын тышқ анмен екі шерту керек немесе Іnternet Explorer-де оны ашу қ ажет.

2. Программаны оқ у ың ғ айлы болуы ү шін ә рбір жол тиісінше қ осымша шегіністер арқ ылы жазылады, бірақ жалпы HTML қ ұ жаты ү шін оның қ ажеті жоқ. Тіпті, броузерлер HTML-файлдардағ ы жолдың соң ы символын жә не кө птеген бос орындарды есепке алмайды. Сондық тан біздің мысалымыз мынадай тү рде де жазылуы мү мкін:

3. Бұ л мысалдардағ ы < html>... < /html> белгілерінің (немесе ағ ылшынша аталуына сә йкес тә гтерінің) ортасына HTML-қ ұ жаты жазылады, яғ ни < html> қ ұ жаттың басын, ал < /html> оның аяқ талғ анын кө рсетеді. Кейбір тә гтер мә тін соң ында жазылмай, тек жалқ ы кү йде пайдаланылуы да мү мкін.

< head>... < /head> - бұ л қ ос белгі қ ұ жат тақ ырыбының басын жә не соң ын білдіреді. Бұ л бө лімде қ ұ жат тақ ырыбынан басқ а ә ртү рлі қ ызмет атқ аратын мә ліметтер (тө мендегі < tіtle> белгісін қ араң ыз) жазылуы мү мкін, олар жайлы біз кейінірек айтамыз.

< tіtle>... < /tіtle>

< tіtle> жә не < /tіtle> белгілерінің, яғ ни тә гтерінің арасында жазылғ ан сө здерді браузер қ ұ жаттың экранда кө рсетілетін аты деп тү сінеді де, ол терезе тақ ырыбында жазылып тұ рады. Осы қ ұ жатты принтер арқ ылы баспадан шығ арғ анда, браузер оны ә р парақ тың сол жақ жоғ арғ ы бұ рышына жазып отырады. Атаудың ө те ұ зын болмағ аны дұ рыс, ә детте ол 64 символдан аспауы керек.

< body>... < /body>

Бұ л қ ос белгі HTML-қ ұ жаттың негізгі мазмұ ндық бө лігінің басын жә не соң ын білдіреді.

< H1>...< /H1> – < Н6>... < /Н6>

< Hі> белгісі (мұ ндағ ы і – 1-ден 6-ғ а дейінгі бү тін сан) алты тү рлі сатыдағ ы символдар мө лшерін таң дау мү мкіндігін береді. Бірінші сатыдағ ы тақ ырып – ең ірісі, алтыншы сатыдағ ы – ең кішісі.

< Р>... < /Р> немесежалғ ыз < Р>

Бұ ндай қ ос белгі абзацты сипаттайды. Егер ол жабылмаса, келесі абзацтың басы алдың ғ ы абзацтың соң ы екенін білдіреді. Жалпы < Р> жә не < /Р> белгіле­рінің арасына жазылғ андардың барлығ ы бір абзац ретінде қ абылданады.

< Hі> жә не < Р> белгілерінің қ осымша alіgn (оқ ылуы “элайн”, ағ ылшынның “туралау” деген сө зінен) атрибуты – сипаттамасы болуы мү мкін. Мысалы:

< H1 ALІGN=CENTER> Тақ ырыпты ортағ а жылжыту < /H1>

немесе

< P ALІGN=RІGHT> Абзацты оң жақ шетке жақ ындатып туралау тү рі < /P>

3. Ү йренгеніміздің барлығ ын тиянақ тап, тө мендегі 2 мысалды орындайық:

Бұ дан былай қ арапайым HTML-қ ұ жатты осы мысалдардағ ыдай етіп бастан аяқ қ ұ растыруғ а мү мкіндік бар.

5. Енді біз осы қ арапайым HTML-қ ұ жатты қ алай жақ сартуғ а болатындығ ын сө з етеміз. Жаң а жолғ а кө шу белгісінен бастайық.

< BR> белгісі абзацты бө лмей, келесі сө зді жаң а жолғ а кө шіру керек болғ ан жағ дайда қ олданылады. Ө лең жазуғ а ө те ың ғ айлы. Ө лең нен мысал келтірейік:

< HR> белгісі кө лденең сызық сызады. Бұ л белгінің қ осымша SІZE (сызық тың пиксельмен берілген қ алың дығ ын анық тайды) жә не WІDTH (экранның еніне, сызық тың пайызбен берілген ұ зындығ ын анық тайды) атрибуттары бар. 4 мысалда кө лденең сызық тардың кішігірім жинағ ы берілген.

HTML тілінде терілуі	Оның экрандағ ы нә тижесі
< html> < head> < title> 4 мысал< /title> < /head> < body> < H1> Кө лденең сызық тар жиыны < /H1> < HR SIZE=2 WIDTH=100%> < BR> < HR SIZE=4 WIDTH=50%> < BR> < HR SIZE=8 WIDTH=25%> < BR> < HR SIZE=16 WIDTH=12%> < BR> < /body> < /html>	Кө лденең сызық тар жиыны

6. Енді тү рлі тү сті мә тін жазып ү йренейік. Ә ріптің мө лшерін, тү сін жә не сызылымын таң дап алу ү шін < FONT> тә гін пайда­ланады. Бұ л қ осарланғ ан тә г, оның ашылғ ан жә не жабылғ ан тә гтері арасында орналас­қ ан барлық мә тіндерді тү рлендіруге болады. < FONT> тә гінде қ олдануғ а болатын SІZE=... COLOR=... FACE=... тә різді ү ш атрибуттың бірі тұ руы тиіс.

SІZE=... атрибуты ә ріптің кө лемін (мө лшерін) тағ айындайды. Ә ріптердің алдын ала берілетін жеті тү рлі кө лемі бар, олар 1-ден 7-ге дейінгі сандармен белгіленеді. Бұ л сандар белгілі бір ө лшем бірліктеріне сә йкес келмейді, тек санның мә ні ү лкейген сайын ә ріптің де мө лшері ұ лғ аяды. Егер сан кө рсетілмесе, келісім бойынша ол 3-ке тең болып саналады.

COLOR=... атрибуты ә ріптің тү сін таң дау мү мкіндігін береді, ол ағ ылшын тілі­н­дегі мағ ынасы бар тү йінді сө з арқ ылы (мысалы, RED - қ ызыл) немесе RGB жү йесіндегі он алтылық санмен (мысалы, #FF0000 – бұ л да қ ызыл) берілуі мү мкін.

FACE=... атрибуты қ аріп (шрифт) типін береді. Осы атрибуттың мә ні ком­пью­терде орнатылғ ан қ аріптер атының біріне сә йкес келуі керек. Бірақ Интернетте орнатылғ ан қ ұ жатты қ абылдайтын тұ тынушының компьюте­рінде қ андай қ аріп­тердің орнатылғ андығ ын алдын ала білу қ иын, сол себепті осы атрибутты кө р­сетпеген дұ рыс. Мысалы:

Оның нә тижесі

Осы параметрлердің барлығ ын бү кіл қ ұ жат ү шін бірден беру қ ажет болса, онда < BASEFONT> атты бір ғ ана тә г пайдаланы­лады. Бұ л тә гте де жоғ арыда кел­тірілген атрибуттар қ олданылады, олар қ аріп тү рін, тү сін жә не мө лшерін анық тайды, егер олардың нақ ты мә ндері кө рсетілмесе, ү нсіз келісім (по умолчанию) тә сілі бойынша белгілі бір мә ндер таң далып алынады.

Мысалдар: