Тел белеме һәм телмәр күнекмәләре

Аң латма

Башҡ орт теленә н эш программаһ ының маҡ саты һ ә м бурыстары

«Башҡ орт теле» буйынса эш программаһ ы милли мә ктә птә р ө сө н эшкә ртелгә н уҡ ыу планына таянып ҡ оролдо. Программаның нигеҙ енә Башҡ ортостан Республикаһ ы Мә ғ ариф министрлығ ы тарафынан раҫ ланылғ ан программа алынды, авторҙ ары В. Ш. Псә нчин, Ю. В. Псә нчин.

Был эш программаһ ында федераль һ ә м республика закондары талаптары тормошҡ а ашырыла:

«Рә сә й Федерацияһ ы халыҡ тары телдә ре тураһ ында» Законы;

Рә сә й Федерацияһ ының «Мә ғ ариф тураһ ында» Законы;

«Башҡ ортостан Республикаһ ы халыҡ тары телдә ре тураһ ында» Законы;

Башҡ ортостан Республикаһ ының «Мә ғ ариф тураһ ында» Законы;

Башҡ ортостан Республикаһ ында Милли мә ғ арифты ү ҫ тереү концепцияһ ы.

Программа бер йыл осорғ а тә ғ ә йенлә нелә.

Мә ктә пкә юғ ары мә ҙ ә ниә ткә эйә булғ ан, грамоталы, һ ә р яҡ лап камил булып ө лгө ргә н, ил алдындағ ы изге эштә рҙ е башлап йө рө ү се кешелә р ә ҙ ерлә п сығ арыу йө кмә телгә н. Ул мө һ им бурысты заман талабынса хә л итеү ҙ ә ә сә теле ҙ ур роль уйнай.

Башҡ орт ә ҙ ә би теле - башҡ орт милли мә ҙ ә ниә тенең нигеҙ е, шуғ а кү рә мә ктә птә рҙ ә уны ө йрә неү гә тө п урын бирелә. Башҡ орт теле һ ә м ә ҙ ә биә те дә рестә рендә белем менә н бер рә ттә н тә рбиә биреү ҙ е тығ ыҙ бә йлә нештә алып барыу мө һ им.

Программала уҡ ыусыларғ ыҙ туғ ан телгә, һ ү ҙ гә булғ ан ҡ ыҙ ыҡ һ ыныуын һ ә р саҡ ү ҫ терә барыу, телдең байлығ ын, һ ү рә тлә ү сараларын кү рһ ә теү, һ ү ҙ һ ә м уның формалар тө рлө лө гө н телмә рҙ ә ҡ улланыуғ а ынтылыш тә рбиә лә ү, уҡ ыусыларҙ ы туғ ан телдә н ныҡ лы, аң лы белем алырлыҡ итеп уҡ ытыу бурысы ҡ уйыла.

Туғ ан тел программаһ ының һ ә р бү леген, һ ә р темаһ ын ө йрә неү уҡ ыусыларҙ ың фекерлә ү ҡ еү ә һ ен, телмә рен ү ҫ тереү гә ныҡ лы ярҙ ам итергә тейеш.

Башҡ орт телен ә йрә неү буйынса тү бә ндә ге етди бурыстар йө кмә телә:

¾ уҡ ыусыларғ а телдең ижтимағ и тормоштағ ы функцияһ ы, телдең ү ҫ еше хаҡ ында программала билдә лә нгә н кү лә мдә ныҡ лы белем биреү;

¾ уҡ ыусыларҙ ың фекерлә ү ен, танып- белеү һ ә лә тен ү ҫ тереү;

¾ уҡ ыусыларғ а ә сә теленең һ ү ҙ байлығ ына һ аҡ сыл ҡ араш тә рбиә лә ү;

¾ уҡ ыусыларҙ ы, телдең орфоэпик, интонацион нормаларын кү ҙ ә теп, дө рө ҫ, асыҡ һ ә м тасуири уҡ ыу кү некмә лә ре менә н ҡ оралландырыу;

¾ уҡ ыусыларҙ ың орфографик һ ә м пунктуацион кү некмә лә рен ү ҫ тереү;

¾ уҡ ыусыларғ а телдең байлығ ын, тасуирлау мө мкинлектә рен асыу аша телде ө йрә неү гә ә ү ҙ ем ҡ ыҙ ыҡ һ ыныу, туғ ан телгә, халыҡ ҡ а, Ватанғ а тоғ ролоҡ һ ә м һ ө йө ү, ғ ә ҙ еллек, кешелә р араһ ында татыулыҡ, ата- ә сә гә, туғ ан халыҡ тың быуаттар буйына тупланғ ан тормош ҡ ағ иҙ ә лә ренә, ә хлаҡ нормаларына хө рмә т тә рбиә лә ү.

Тел белеме һ ә м телмә р кү некмә лә ре

V класс уҡ ыусылары белергә тейеш тө шө нсә лә р:

- һ ү ҙ ҙ ә рҙ ең грамматик һ ә м лексик мә ғ ә нә һ е; тулы мә ғ ә нә ле һ ү ҙ ҙ ә рҙ ең һ ан, эйә лек, килеш, хә бә рлек менә н ү ҙ гә реү е; сағ ыштырыу, артыҡ лыҡ, аҙ һ ытыу дә рә жә лә ре; һ ө йкә леш, зат һ ә м заман; һ ү ҙ тө ркө мдә рен классификациялау принциптары, ү ҙ аллы һ ә м ярҙ амсы һ ү ҙ тө ркө мдә ре; һ ү ҙ тө ркө мдә ре булараҡ исем, сифат, һ ан, рә ү еш, алмаш, ҡ ылым;

- рус теленә н ү ҙ лә штерелгә н исемдә рҙ ең, сифаттарҙ ың дө рө ҫ ә йтелеше һ ә м яҙ ылышы;

- Фонетика һ ә м графика, офография кеү ек тө шө нсә лә р.

Кү некмә лә р:

- һ ү ҙ ҙ ә рҙ ең лексик мә ғ ә нә һ ен билдә лә ү;

- ү ҙ аллы һ ә м ярҙ амсы һ ү ҙ тө ркө мдә рен айыра белеү;

- тура телмә р, диалогтарҙ ың дө рө ҫ яҙ ылышы;

- Һ ө йлә мдең баш киҫ ә ктә рен, һ ө йлә мдең эйә рсә н киҫ ә ктә рен ө йрә неү, дө рө ҫ һ орау ҡ уя белеү. (Аныҡ лаусы. Тултырыусы. Хә лдә р.)

Ҡ улланылғ ан ә ҙ ә биә т:

· Аҙ нағ олов Р.Ғ. “5-9-сы кластарҙ а башҡ орт телен уҡ ытыу методикаһ ы”. Ө фө, “Китап”, 1996 йыл

· Баһ ауетдинова М.И., Йә ғ ә фә рова Г.Н. “Башҡ орт телен һ ә м ә ҙ ә биә тен заманса уҡ ытыу”. Ө фө, З.Биишева исемендә ге “Китап” нә шриә те, 2009

· Баһ ауетдинова М.И., Йә ғ ә фә рова Г.Н. “Уҡ ыусыларҙ ың фә нни-тикшеренеү эшен ойоштороу ”. Ө фө, БМҮ И нә шриә те, 2007

· Баһ ауетдинова М.И., Йә ғ ә фә рова Г.Н. “Инша яҙ ыу серҙ ә ре ”. Ө фө, БМҮ И нә шриә те, 2004

· Бикбаева Т.Я., Ҡ унафина Т.Ы. “Изложениелар ө сө н текстар йыйынтығ ы. 5-11-се кластар”. Ө фө, “Эдвис” уҡ ытыу- методика ү ҙ ә ге, 2008

· Ғ ималова М.Ғ., Рә химова С.М. “Изложениелар ө сө н текстар йыйынтығ ы. 5-9-сы кластар”. Ө фө. “Китап”, 1996

· Толомбаев Х.А., Атнағ олова С.В. “Башҡ орт теленә н диктанттар йыйынтығ ы. 5-9-сы кластар”, Ө фө, З.Биишева исемендә ге “Китап”нә шриә те, 2009

· Дә ү лә тшина М.С., Раҡ аева Ә.С. “Башҡ орт теленә н контроль һ орауҙ ар, тестар ҡ улланмаһ ы”. Ө фө, Педкнига, 2008

· Исҡ ужина Ф.С., Вә лиева Г.Д. “Башҡ орт телендә текст теорияһ ы һ ә м методикаһ ы”.Ө фө, З.Биишева исемендә ге “Китап” нә шриә те, 2011

· Усманова М.Ғ., Абдуллина Ф.Ф. “ Башҡ орт теле. БДИ (ЕГЭ) Ҡ ағ иҙ ә лә р, тестар”. Ө фө, ООО УМЦ “Эдвис”, 2008, 2009

· Усманова М.Г. “Башҡ орт теле грамматикаһ ы таблицаларҙ а һ ә м схемаларҙ а”. Ө фө. “ Китап”, 2007

· Шарапов И.Ә. “Дә рестә рҙ ә ә ҙ ә биә т теорияһ ын һ ә м тыуғ ан яҡ ты ө йрә неү ”. Ө фө, З.Биишева исемендә ге “Китап” нә шриә те, 2008

Календарь-тематик планлаштырыу