Baśnie polskie

Польские сказки

Перевел Максим Дзевенис

Метод чтения Ильи Франка

KAZIMIERZ WŁ ADYSŁ AW WÓ JCICKI (1807-1879)

Waligó ra i Wyrwidą b

Szklana gó ra

Wichrem porwany

Twardowski

Zaję cze serce

Trzej bracia

JÓ ZEF LOMPA (1797-1863)

Brat ubogi i brat chciwy

Zł y brat

RYSZARD BERWIŃ SKI (1819-1879)

Mą dry Maciuś

ANTONI JÓ ZEF GLIŃ SKI (1817-1866)

O kmiotku i o soczewicy

O czarowniku i jego uczniu

LUCJAN SIEMIEŃ SK1 (1809-1877)

Kró lowa Bał tyku

JÓ ZEF IGNACY KRASZEWSKI (1812-1887)

Z chł opa kró l

ADOLF DYGASIŃ SKI (1839-1902)

O zają czku sprawiedliwym

BOLESŁ AW PRUS (1847-1912)

O uś pionej pannie i zaklę tych skarbach na dnie potoku

WŁ ODZIMIERZ PERZYŃ SKI (1878-1930)

O szczupaku, któ ry umiał tań czyć

JAN KASPROWICZ (1860-1926)

O kró lu wę ż ó w i o walecznym a czystym mł odziencu Perł owicu

Antoni Jó zef Gliń ski (Антони Юзеф Глиньский)

O czarowniku i jego uczniu (о колдуне и его ученике; uczeń — ученик)

Był sobie szewc ubogi (был = жил себе бедный сапожник), pijak zawoł any (пьяница заправский; zawoł any — призванный; прирождённый, заправский), i miał poczciwą ż onę (и была у него славная жена: «и имел славную жену»; mieć — иметь), syna jedynaka i kilka có rek (единственный сын и несколько дочерей; jedynak — единственный сын).

Syn miał już lat kilkanaś cie (сыну было уже более десяти лет = сын был уже взрослый; ile masz lat? — сколько тебе лет?; kilkanaś cie — более десяти /в пределах второго десятка/), a wię c troskliwa matka ubrał a go (следовательно = поэтому заботливая мать одела его; wię c — итак, стало быть, следовательно; troska — забота), jak mogł a (как могла), gł ó wkę gł adko uczesał a (головку гладко причесала), czule go ucał ował a (нежно его поцеловала), w koś ciele naboż nie się z nim pomodlił a i w daleką go drogę poprowadził a (в цервки набожно с ним помолилась и повела его в далёкую дорогу; koś ció ł — церковь, храм; костёл), do stoł ecznego miast (в столичный город), by go do jakiego majstra na termin oddać i poczciwego jakiego rzemiosł a nauczyć (чтобы его к какому-нибудь мастеру отдать в ученики и какому-нибудь славному ремеслу научить; jaki — какой; разг. какой-нибудь; termin — ученичество /у мастера/, oddać do terminu — отдать в ученики; nauczyć czegoś — научить чему-л.).

Był sobie szewc ubogi, pijak zawoł any, i miał poczciwą ż onę, syna jedynaka i kilka có rek.

Syn miał już lat kilkanaś cie, a wię c troskliwa matka ubrał a go, jak mogł a, gł ó wkę gł adko uczesał a, czule go ucał ował a, w koś ciele naboż nie się z nim pomodlił a i w daleką go drogę poprowadził a, do stoł ecznego miasta, by go do jakiego majstra na termin oddać i poczciwego jakiego rzemiosł a nauczyć.

Gdy już byli w poł owie drogi (когда они уже были на полпути; poł owa — половина; droga — дорога, путь; w poł owie drogi — на полпути), napotkał ich jakiś szlachcic w czarnej kapocie (встретил их какой-то шляхтич в чёрном кафтане; szlachcic — шляхтич; дворянин, kapota — балахон; кафтан), upodobał chł opca i namawiał go do siebie na naukę (полюбил парня и уговаривал его /пойти/ к себе учиться; do — к; nauka — обучение, учение, учёба; oddać na naukę — отдать в школу/учиться); ale ż e staruszkę zwykł ym chrześ cijań skim pozdrowieniem nie powitał i coś mu ź le z oczu patrzył o (но, так как он старушку обычным христианским приветствием не приветствовал, и по глазам было видно, что он замышляет плохое: «что-то плохое ему из глаз смотрело»; patrzeć — смотреть; zł e patrzy mu z oczu — сразу/по глазам видно, что он плохое замышляет), a bardziej jeszcze (а ещё больше /оттого/), ż e rzemiosł a swego wymienić nie chciał (что ремесла своего назвать не хотел) — staruszka swego syna powierzyć mu nie chciał a i wreszcie tak go ofuknę ł a (старушка своего сына доверить ему не хотела и в конце концов так на него прикрикнула; wreszcie — наконец, в конце концов; ofukną ć kogoś — прикрикнуть на кого-л.), ż e się odczepił i w tyle pozostał (что он /от них/ отцепился и отстал; tył — зад; pozostać — остаться; pozostać w tyle — остаться позади; отстать).

Gdy już byli w poł owie drogi, napotkał ich jakiś szlachcic w czarnej kapocie, upodobał chł opca i namawiał go do siebie na naukę; ale ż e staruszkę zwykł ym chrześ cijań skim pozdrowieniem nie powitał i coś mu ź le z oczu patrzył o, a bardziej jeszcze, ż e rzemiosł a swego wymienić nie chciał — staruszka swego syna powierzyć mu nie chciał a i wreszcie tak go ofuknę ł a, ż e się odczepił i w tyle pozostał.

Idą wię c sami a idą i kiedy już kilka mil uszli (идут, стало быть, одни а = и идут и, когда уже несколько миль прошли; ujś ć — пройти), ujrzeli się wś ró d wielkiej pustyni (увидели себя среди большой пустыни), przez któ rą cał y dzień idą c (через которую идя целый день), nigdzie ani wioski ani lichej karczmy (нигде ни деревни, ни убогого трактира; lichy — бедный, убогий), ani nawet ż ywej duszy nie napotkali (ни даже живой души не встретили), a upał tak był wielki (а зной был такой большой = сильный), ż e z pragnienia (что от жажды; z — от /об эмоц. сост./), gorą ca i gł odu podró ż ni cał kiem ustali i na wielkim goś ciń cu piaszczystym usiedli odpoczą ć (жары и голода путники совершенно остановились и на большой песчаной дороге сели отдохнуть; gorą co — жара; ustać — прекратить, остановиться; goś ciniec — большак, дорога), i pł aczą oboje (и плачут оба; pł akać).

Idą wię c sami a idą i kiedy już kilka mil uszli, ujrzeli się wś ró d wielkiej pustyni, przez któ rą cał y dzień idą c, nigdzie ani wioski ani lichej karczmy, ani nawet ż ywej duszy nie napotkali, a upał tak był wielki, ż e z pragnienia, gorą ca i gł odu podró ż ni cał kiem ustali i na wielkim goś ciń cu piaszczystym usiedli odpoczą ć, i pł aczą oboje.

Wtem na ró wnej i pustej drodze (вдруг на ровной и пустой дороге; droga), tuż przy szewcowej i jej synie zjawia się nagle kamień ogromny (сразу же рядом с женой сапожника и её сыном появляется огромный камень; tuż — сразу же; przy — рядом; szewcowa — жена сапожника; szewc — сапожник), a na tym kamieniu stoi na pó ł misku gorą ca pieczeń woł owa (а на этом камне стоит = находится на миске горячее говяжье жаркое), obok leż y buł ka biał ego chleba i stoi dzban z pienią cym się piwem (рядом лежит булка белого хлеба и стоит кувшин с пенящимся пивом).

Podró ż ni skwapliwie do kamienia przyskoczyli (путники поспешно подбежали к камню; przyskoczyć do kogoś, czegoś — подскочить, подбежать к кому-л., к чему-л.), ale gdy rę ką do jadł a się gnę li (но, когда рукой = руками к еде потянулись; się gną ć po coś — потянуться к чему-л.), wszystko znikł o i pró ż ny tylko kamień pozostał (всё исчезло, и только пустой камень остался; znikną ć — исчезнуть); gdy zaś odeszli (а когда отошли; odejś ć), znowu kamień jak pierwej był zastawiony (снова камень как прежде был накрыт)!...

Wtem na ró wnej i pustej drodze, tuż przy szewcowej i jej sy-nie zjawia się nagle kamień ogromny, a na tym kamieniu stoi na pó ł misku gorą ca pieczeń woł owa, obok leż y buł ka biał ego chleba i stoi dzban z pienią cym się piwem.

Podró ż ni skwapliwie do kamienia przyskoczyli, ale gdy rę ką do jadł a się gnę li, wszystko znikł o i pró ż ny tylko kamień pozostał; gdy zaś odeszli, znowu kamień jak pierwej był zastawiony!...

Kiedy tak kilka razy na pró ż no kusili się o posił ek (когда они так несколько раз тщетно пытались съесть еду; kusić się o coś — пытаться/стремиться сделать/достичь что-л.; posił ek — еда /приём пищи/), któ ry to się zjawiał (которая то появлялась), to znikał na kamieniu (то исчезала на камне) — bystrego poję cia chł opiec szewcowej domyś lił się (сообразительный парень жены сапожника догадался: «сообразительного представления парень…»; bystry — живой; проницательный, сообразительный; poję cie — понимание, представление), co to znaczy (что это значит), odł amał wię c kawał podró ż nego kija (отломал он поэтому кусок дорожного посоха; podró ż ny — дорожный; kij — палка; трость; посох), któ ry był osinowy (который был осиновый), zastrugał jak koł ek (обстругал как колышек), zbliż ył się do kamienia i w miejscu (приблизился к камню и в месте), gdzie cień jego padał (где тень его падала; cień — м. тень), wbił go do ziemi (вбил его в землю).

Kiedy tak kilka razy na pró ż no kusili się o posił ek, któ ry to się zjawiał, to znikał na kamieniu — bystrego poję cia chł opiec szewcowej domyś lił się, co to znaczy, odł amał wię c kawał podró ż nego kija, któ ry był osinowy, zastrugał jak koł ek, zbliż ył się do kamienia i w miejscu, gdzie cień jego padał, wbił go do ziemi.

Aż oto kamień znika (аж = и вот камень исчезает), a gdzie był jego cień przygwoż dż ony (а где была его тень пригвождённая; gwó ź dź — гвоздь), stoi ten sam podró ż ny szlachcic w czarnej kapocie (стоит там путник-шляхтич в чёрном кафтане; stać — стоять), co to chł opca szewcowej na termin namawiał (что то = который парня жены сапожника на ученичество = пойти к нему в ученики уговаривал), i ani ruszy się z miejsca (и даже не двинется с места; ani — даже), a tak skurczony i zbiedzony (а так = такой скорчившийся и обедневший; zbiedzony = zbiedniał y), jakby go kto wrzą tkiem oblał (как будто его кто/-то/ кипятком облил; wrzą tek — кипяток) — i pokł oniwszy się do samej ziemi (и, поклонившись до самой земли), zaczą ł chł opca bł agać (начал он парня умолять), by ó w koł ek z ziemi wyją ł (чтобы он тот колышек из земли вынул).

Aż oto kamień znika, a gdzie był jego cień przygwoż dż ony, stoi ten sam podró ż ny szlachcic w czarnej kapocie, co to chł opca szewcowej na termin namawiał, i ani ruszy się z miejsca, a tak skurczony i zbiedzony, jakby go kto wrzą tkiem oblał — i pokł oniwszy się do samej ziemi, zaczą ł chł opca bł agać, by ó w koł ek z ziemi wyją ł.

— Nie wyjmę, bracie (не выну, брат; brat) — rzekł chł opiec (сказал парень) — trafił a kosa na kamień (нашла коса на камень; trafić — попасть; наткнуться; trafił a kosa na kamień — нашла коса на камень)! Tyś (ты: «ты есть»; ty — ты; jesteś — ты есть), widać (видно), czarownik (колдун), wprowadził eś nas na tę pustynię i ze zgł odniał ych i spragnionych chciał eś się (ввёл нас на = в эту пустыню и над голодными и томимыми жаждой хотел; zgł odniał y — проголодавшийся, голодный; spragniony — испытывающий жажду, томимый жаждой), nę dzniku (негодяй), natrzą sać (издеваться = поиздеваться; natrzą sać się z kogoś, czegoś — насмехаться, издеваться над кем-л., чем-л.)! Postó jż e rok i sześ ć tygodni (постой же год и шесть недель), aż wyschniesz i staniesz się jak ten koł ek (покуда не высохнешь и /не/ станешь как этот колышек; aż — пока не, пока не; wyschną ć высохнуть; stać się — стать), któ rym cię do ziemi przygwoź dził em (которым я тебя к земле пригвоздил).

— Nie wyjmę, bracie — rzekł chł opiec — trafił a kosa na kamień! tyś, widać, czarownik, wprowadził eś nas na tę pustynię i ze zgł odniał ych i spragnionych chciał eś się, nę dzniku, natrzą sać! Postó jż e rok i sześ ć tygodni, aż wyschniesz i staniesz się jak ten koł ek, któ rym cię do ziemi przygwoź dził em.

— Ach (ах), zmił uj się (смилуйся), dobrodzieju (милостивый государь; dobrodziej — уст. милостивый государь)! Proś, o co chcesz (проси, о чём хочешь; prosić o coś — просить чего-л., о чём-л), a natychmiast otrzymasz (а = и тотчас /то/ получишь), uwolnij mnie tylko (освободи меня только)!

— Dobrze (хорошо), niech i tak bę dzie (ладно: «пусть и так будет»; niech — пусть)! Otó ż naprzó d stań się znowu jak pierwej kamieniem (итак, сначала стань как прежде камнем), a na nim niech znajdziemy to wszystko (а на нём пусть мы найдём всё то), coś my już na nim widzieli (что мы уже на нём видели; co — что; jesteś my — мы есть).

— Ach, zmił uj się, dobrodzieju! proś, o co chcesz, a natychmiast otrzymasz, uwolnij mnie tylko!

— Dobrze, niech i tak bę dzie! Otó ż naprzó d stań się znowu jak pierwej kamieniem, a na nim niech znajdziemy to wszystko, coś my już na nim widzieli.

Znikł szlachcic w czarnej kapocie (исчез шляхтич в чёрном кафтане), a zjawił się znowu kamień obrusem zasł any (а появился снова камень скатертью застеленный), ś wież ą pieczenia (свежим жареным мясом), chlebem i piwem zastawiony (хлебом и пивом заставленный).

Podró ż ni najedli się, napili (путники наелись, напились), Bogu podzię kowali (Бога поблагодарили; dzię kować komuś, czemuś — благодарить кого-л., что-л.), a kamień znowu stał się czł owiekiem jak pierwej i prosił (а камень снова стал человеком, как прежде, и просил), by go odgwoź dzić (чтобы парень вынул посох: «чтобы его отгвоздить»).

Znikł szlachcic w czarnej kapocie, a zjawił się znowu kamień obrusem zasł any, ś wież ą pieczenia, chlebem i piwem zastawiony.

Podró ż ni najedli się, napili, Bogu podzię kowali, a kamień znowu stał się czł owiekiem jak pierwej i prosił, by go odgwoź dzić.

— Odgwoż dż ę cię (я выну посох; cię — тебя)— rzekł chł opiec (сказал парень) — pod tym warunkiem (при том условии; warunek — условие; pod warunkiem — при условии), ż e mię weź miesz na trzy lata na naukę (что ты меня возьмёшь на три года на = в учение; mię — меня), ponieważ sam chciał eś tego (поскольку ты сам этого хотел), a na pewnoś ć (а на уверенность = для того, чтобы я был уверенным; pewnoś ć — уверенность), ż e mnie wyuczysz sztuki czarnoksię skiej (что ты меня обучишь колдовскому искусству; wyuczyć czegoś — обучить чему-л.; sztuka — искусство; мастерство), dasz mi zadatek (дашь мне задаток).

Czarownik nachylił się ku ziemi (колдун наклонился к земле), kopną ł pod sobą piasek palcem i wzią wszy w obie garś ci kilkadziesią t nowiutkich dukató w (копнул под собой песок пальцем и, взяв в обе горсти несколько десятков новеньких дукатов; kilkadziesią t — несколько десятков), wsypał je do czapki chł opca (всыпал их в шапку парня; je — их /вин. падеж от местоим. one/), a ten na to (а тот на это):

— Odgwoż dż ę cię — rzekł chł opiec — pod tym warunkiem, ż e mię weź miesz na trzy lata na naukę, ponieważ sam chciał eś tego, a na pewnoś ć, ż e mnie wyuczysz sztuki czarnoksię skiej, dasz mi zadatek.

Czarownik nachylił się ku ziemi, kopną ł pod sobą piasek palcem i wzią wszy w obie garś ci kilkadziesią t nowiutkich dukató w, wsypał je do czapki chł opca, a ten na to:

— To zda się dla mojej matki na jej domowe potrzeby (это пригодится для моей матери на её домашние нужды), a mnie musisz dać zadatek pewniejszy (а мне ты должен дать задаток более надёжный; musieć — быть должным), bo kawał wł asnego ucha (потому что = то есть кусок собственного уха).

— Có ż robić (что же делать) — odpowiedział czarownik (ответил колдун) — niech i tak bę dzie (ладно: «пусть так и будет»), bierz nó ż (бери нож; brać — брать)!

— Nie mam noż a przy sobie (у меня нет ножа при себе), daj mi swego (дай мне свой: «своего», swego = swojego), bo inaczej zę bami odką szę (потому что иначе зубами откушу, zą b — зуб).

— To zda się dla mojej matki na jej domowe potrzeby, a mnie musisz dać zadatek pewniejszy, bo kawał wł asnego ucha.

— Có ż robić — odpowiedział czarownik — niech i tak bę dzie, bierz nó ż!

— Nie mam noż a przy sobie, daj mi swego, bo inaczej zę bami odką szę.

Czarownik wyją ł zza pasa nó ż skł adany (колдун вынул из-за пояса складной нож), podał chł opcu i nadstawił ucho prawe (подал парню и подставил первое ухо).

— Dawaj lewe (давай левое), bo coś zbyt chę tnie prawe nadstawiasz (потому что что-то ты слишком охотно правое подставляешь).

Czarownik nadstawił ucho lewe (колдун подставил левое ухо), chł opiec zł oż ył je we dwoje (парень сложил его вдвое), oderż ną ł kawał ek na ukos (отрезал кусочек наискосок; na ukos — наискось, наискосок), wł oż ył go do tł umoczka (положил его в узелок, tł umoczek — узелок; tł umok — узел), przeż egnał znakiem krzyż a ś wię tego i wyją ł koł ek z ziemi (перекрестил знаком святого креста = осенил крестным знамением и вынул колышек из земли; przeż egnać — перекрестить, осенить крестом; znak krzyż a — крестное знамение; ś wię ty — святой).

Czarownik wyją ł zza pasa nó ż skł adany, podał chł opcu i nadstawił ucho prawe.

—: Dawaj lewe, bo coś zbyt chę tnie prawe nadstawiasz.

Czarownik nadstawił ucho lewe, chł opiec zł oż ył je we dwoje, oderż ną ł kawał ek na ukos, wł oż ył go do tł umoczka, przeż egnał znakiem krzyż a ś wię tego i wyją ł koł ek z ziemi.

Czarownik ję kną ł (колдун застонал/охнул), potarł przecię te ucho (потёр перерезанное ухо; potzreć — потереть), wywró cił kozioł ka (кувыркнулся, wywracać kozioł ki — кувыркаться), przemienił się w czarnego koguta (превратился в чёрного петуха), kazał (велел), aż eby odprowadziwszy matkę (чтобы, проводив мать), przybył chł opiec o pó ł nocy na rozstajne drogi (прибыл парень в полночь на перепутье; pó ł noc — полночь; o pó ł nocy — в полночь; rozstajne drogi — перепутье), na któ rych teraz wł aś nie stali (на котором они сейчас как раз стояли; wł aś nie — именно; только что; как раз), ską d go już miał wzią ć do terminu na trzy lata (откуда он должен был его уже взять в ученики на три года; mieć — в соч. с неопр. формой глагола означает долженстование); po czym zatrzepotał skrzydł ami (после чего захлопал крыльями; zatrzepotać — затрепетать, захлопать /крыльями/), zamienił się w srokę i poleciał (превратился в сороку и полетел).

Czarownik ję kną ł, potarł przecię te ucho, wywró cił kozioł ka, przemienił się w czarnego koguta, kazał, aż eby odprowadziwszy matkę, przybył chł opiec o pó ł nocy na rozstajne drogi, na któ rych teraz wł aś nie stali, sLą 9 go już miał wzią ć do terminu na trzy lata; po czym zatrzepotał skrzydł ami, zamienił się w srokę i poleciał.

Odprowadziwszy matkę do najbliż szej wioski dobry syn ucał ował jej rę ce i nogi (проводив мать до ближайшей деревни, добрый сын поцеловал её руки и ноги; rę ka — рука), wysypał do fartucha otrzymane od czarownika zł oto (высыпал в фартук полученное от колдуна золото), poprosił, ż eby po trzech leciech przybył a po niego na to samo miejsce (попросил, чтобы через три года прибыла за ним на то же место; po — через /о времени/; за /о назначении/; lata — годы), gdzie z mistrzem czarownikiem ukł ad zrobili (где они с учителем колдуном сделали = заключили договор; mistrz — мастер; учитель; маэстро; zrobić — сделать; ukł ad — договор), i otrzymawszy bł ogosł awień stwo (и, получив благословение), o pó ł nocy na umó wione rozstajne drogi powró cił (в полночь на условленное перепутье возвратился).

Odprowadziwszy matkę do najbliż szej wioski dobry syn ucał ował jej rę ce i nogi, wysypał do fartucha otrzymane od czarownika zł oto, poprosił, ż eby po trzech leciech przybył a po niego na to samo miejsce, gdzie z mistrzem czarownikiem ukł ad zrobili, i otrzymawszy bł ogosł awień stwo, o pó ł nocy na umó wione rozstajne drogi powró cił.

Oparł się o sł up wiorstowy (опёрся о верстовой столб), stał czas jakiś czekają c przybycia swego mistrza (стоял какое-то время, ожидая прибытия своего учителя), ale widzą c (но видя), ż e pó ł noc dawno już minę ł a (что полночь уже дано прошла), a jego jeszcze nie ma (а его ещё нет), wyją ł z tł omoka kawał urż nię tego ucha i przycią ł go zę bami (вынул из узла кусок отрезанного уха и прищемил его зубами; tł omok = tł umok; urż ną ć = urzną ć — отрезать).

Sł up wnet zaskrzypiał i zachwiał się (столб вдруг заскрипел и зашатался; zachwiać się — закачаться, заколыхаться; зашататься); chł opiec odskoczył w stronę (парень отскочил в сторону), spojrzał na napis i zawoł ał (посмотрел на надпись и воскликнул):

— Co u licha (что за чёрт; licho — лихо, зло; co u licha! — что за чёрт!)! czy nie ty to tylko (не ты ли это только), panie mistrzu czarowniku (пан учитель колдун)?

Oparł się o sł up wiorstowy, stał czas jakiś czekają c przybycia swego mistrza, ale widzą c, ż e pó ł noc dawno już minę ł a, a jego jeszcze nie ma, wyją ł z tł omoka kawał urż nię tego ucha i przycią ł go zę bami.

Sł up wnet zaskrzypiał i zachwiał się; chł opiec odskoczył w stronę, spojrzał na napis i zawoł ał:

— Co u licha! czy nie ty to tylko, panie mistrzu czarowniku?

— Ja (я), ale na co ką sasz (но на что = зачем кусаешься)? — odpowiedział sł up wiorstowy przybierają c postać czł owieka (ответил верстовой столб, принимая форму человека) — pó jdziem (пойдём; pó jdziem = pó jdziemy), có ż z tobą robić (что же с тобой делать), zaprowadzę cię do siebie na naukę (отведу тебя к себе на учёбу), ale tylko pamię taj (но только помни), ż e odtą d jesteś moim uczniem i sł ugą (что впредь ты мой ученик и слуга; odtą d — с этого момента, впредь), pó ki co do joty nie wyuczysz się mojej sztuki i nie przyjdzie matka po ciebie (пока до мельчайших подробностей не выучишься моему искусству, и не придёт мать за тобой; jota — йота; co do joty — до мельчайших подробностей).

— Ja, ale na co ką sasz? — odpowiedział sł up wiorstowy przybierają c postać czł owieka — pó jdziem, có ż z tobą robić, zaprowadzę cię do siebie na naukę, ale tylko pamię taj, ż e odtą d jesteś moim uczniem i sł ugą, pó ki co do joty nie wyuczysz się mojej sztuki i nie przyjdzie matka po ciebie.

Takim to sposobem chł opiec został uczniem mistrza czarownika (таким вот образом парень стал учеником мастера колдуна; to — вот). Ale zapytacie pewno (но вы, наверное, спросите), jak go tej sztuki wyuczył (как он обучил его тому искусству)? Oto tak (вот как): powykrę ca mu rę ce i nogi (повыкручивает ему руки и ноги), samego w trą bkę zwinie (самого в трубку свернёт), przechyli we dwoje i każ e odrabiać się na powró t (наклонит в двое и велит снова возвращаться в прежнее состояние; odrabiać się — возвращаться в прежнее состояние; powró t — возвращение; na powró t — снова)! albo wtł oczy mu swą rę kę do krtani po same ramię (или втиснут ему свою руку в гортань по самое плечо), pochwyci za wnę trznoś ci i wywró ci na wywró t (схватит за внутреннности и вывернет на выворот) — przewró ć się (переворотись), jeś liś mą dry (если ты умный; jeś li — если; jesteś — ты есть)!...

Taka to był a nauka (такое это было учение).

Takim to sposobem chł opiec został uczniem mistrza czarownika. Ale zapytacie pewno, jak go tej sztuki wyuczył? Oto tak: powykrę ca mu rę ce i nogi, samego w trą bkę zwinie, przechyli we dwoje i każ e odrabiać się na powró t! albo wtł oczy mu swą rę kę do krtani po same ramię, pochwyci za wnę trznoś ci i wywró ci na wywró t — przewró ć się, jeś liś mą dry!...

Taka to był a nauka.

Uczeń był poję tny (ученик был смышлёный), i we trzy lata tak się sztuki czarnoksię skiej wyuczył (и в три года так выучился чернокнижному/колдовскому искусству), ż e nawet mistrza swego przewyż szał (что даже учителя своего превосходил).

Wielu rodzicó w przychodził o do czarownika po swoje dzieci (многие родители приходили к колдуну за своими детьми; wielu — много, многие; po — за), ale on tak zawsze umiał rzeczy ukł adać (но он так всегда умел укладывать = вести дела; umieć — уметь; ukł adać — укладывать), ż e z niczym powracać musieli (что они вынуждены были возвращаться ни с чем: «с ничем»; musieć — быть вынужденным).

Uczeń był poję tny, i we trzy lata tak się sztuki czarnoksię skiej wyuczył, ż e nawet mistrza swego przewyż szał.

Wielu rodzicó w przychodził o do czarownika po swoje dzieci, ale on tak zawsze umiał rzeczy ukł adać, ż e z niczym powracać musieli.

Roztropny uczeń trzema dniami przed czasem (предусмотрительный ученик тремя днями перед = за три дня до времени; roztropny — толковый, разумный; расторопный), w któ rym matka powinna był a przyjś ć po niego (в которое мать должна была прийти за ним), wyszedł na drogę (вышел на дорогу), spotkał ją i opowiedział (встретил её и рассказал), jakim sposobem moż e go trzykrotnie poznać (она может его трижды узнать; trzykrotnie = trzykroć — трижды).

— Pamię taj, matko (помни, мать) — rzecze (молвит; rzec — сказать, произнести, молвить) — ż e kiedy czarownik stadninę koni zwoł a i mię dzy nimi mnie poznać każ e (что, когда колдун созовёт табун коней и среди них меня узнать велит; mię dzy — между, среди), ja bę dę tym (я буду тем), nad któ rego uchem muszka bę dzie brzę czał a (над ухом которого будет жужжать мушка: «над которого ухом…»); a gdy stado goł ę bi nadleci (а когда стая голубей прилетит; stado — стадо; стая; goł ą b — голубь), jeden z nich nie bę dzie grochu z innymi chwytał (один из них не будет хватать гороха = горох с другими), i to ja bę dę (и это буду я); a gdy wreszcie każ e mię poznać mię dzy pannami (а когда наконец велит меня узнать среди барышень), to nad któ rej brwią bę dzie peł zł a boż a kró wka (то, над бровью которой будет ползать божья коровка; brew — бровь), ta bę dzie twym synem (та будет твоим сыном; twym = twoim).

Roztropny uczeń trzema dniami przed czasem, w któ rym matka powinna był a przyjś ć po niego, wyszedł na drogę, spotkał ją i opowiedział, jakim sposobem moż e go trzykrotnie poznać.

— Pamię taj, matko — rzecze — ż e kiedy czarownik stadninę koni zwoł a i mię dzy nimi mnie poznać każ e, ja bę dę tym, nad któ rego uchem muszka bę dzie brzę czał a; a gdy stado goł ę bi nadleci, jeden z nich nie bę dzie grochu z innymi chwytał, i to ja bę dę; a gdy wreszcie każ e mię poznać mię dzy pannami, to nad któ rej brwią bę dzie peł zł a boż a kró wka, ta bę dzie twym synem.

Kiedy szewcowa do domu czarownika przybył a i dopominał a się o wyzwolenie i oddanie jej syna (когда жена сапожника прибыла в дом колдуна и требовала освободить и отдать её сына: «освобождение и отдание…»; dopominać się o coś — требовать чего-л.; wyzwolić — освободить; oddać — отдать), czarownik zdją ł ze ś ciany trą bę miedzianą i na cztery strony ś wiata zatrą bił (колдун снял со стены медную трубу и затрубил на четыре стороны света).

Jak ciemna chmura (как тёмная туча), nadbiegł o wnet cał e stado czarnych koni (прибежало сразу же целое стадо чёрных коней; wnet — сразу же), któ re w pó ł kole jak wryte przed szewcową stanę ł y (которое в полукруг как вкопанное остановилось = встало перед женой сапожника; staną ł jak wryty — остановился как вкопанный); a był y to nie konie (а были то не кони), ale zwabieni uczniowie czarownika (а приманённые ученики колдуна; ale — но, а; zwabiony — сманенный, приманенный), któ rzy pó ź niej musieli mu się wysł ugiwać (которые потом были вынуждены перед ним выслуживаться; któ ry — который; wysł ugiwać się komuś — выслуживаться перед кем-л.), najtrudniejsze speł niają c zadania (выполняя самые трудные задания).

Kiedy szewcowa do domu czarownika przybył a i dopominał a się o wyzwolenie i oddanie jej syna, czarownik zdją ł ze ś ciany trą bę miedzianą i na cztery strony ś wiata zatrą bił.

Jak ciemna chmura, nadbiegł o wnet cał e stado czarnych koni, któ re w pó ł kole jak wryte przed szewcową stanę ł y; a był y to nie konie, ale zwabieni uczniowie czarownika, któ rzy pó ź niej musieli mu się wysł ugiwać, najtrudniejsze speł niają c zadania.

Biedna matka chodzi od konia do konia (бедная мать ходит от коня к коню), usił uje poznać rodzicielskim okiem (пытается узнать родительским оком; oko — глаз, око), przeczuć matczynym sercem swego syna drż ą c na samą myś l (предугадать материнским сердцем своего сына, дрожа при отдной мысли; drż eć na samą myś li o czymś — дрожать при одной мысли о чём-л.), ż e się moż e omylić i syna swego i siebie przez to zgubić (что может ошибиться и сына своего, и себя из-за этого погубить; przez — из-за /о причине/).

Wtem spostrzega (вдруг замечает), ż e nad uchem jednego konia lata mucha (что над ухом одного коня летает муха), zawoł ał a wię c ucieszona (воскликнула поэтому, обрадованная; ucieszyć — обрадовать, порадовать):

— To mó j syn (это мой сын)!

Biedna matka chodzi od konia do konia, usił uje poznać rodzicielskim okiem, przeczuć matczynym sercem swego syna drż ą c na samą myś l, ż e się moż e omylić i syna swego i siebie przez to zgubić.

Wtem spostrzega, ż e nad uchem jednego konia lata mucha, zawoł ał a wię c ucieszona:

— To mó j syn!

— Zgadł aś (ты отгадала; zgadną ć — отгадать) — rzecze czarownik (молвит колдун) — ale czeka cię jeszcze druga pró ba (но тебя ждёт ещё второе испытание).

To mó wią c chwycił za trą bę srebrną (говоря это, схватил за серебряную трубу), na cztery strony ś wiata zatrą bił (на четыре стороны света затрубил), i nadleciał o (и прилетела), jak chmura (как туча), cał e stado biał ych jak mleko goł ę bi (целая стая белых как молоко голубей), któ re rzucił y się na groch posypany i chciwie go chwytać zaczę ł y (которые бросились на посыпанный горох и начали жадно его хватать).

— Zgadnij pomię dzy nimi twego syna (отгадай среди них своего сына; pomię dzy = mię dzy) — rzekł czarownik (сказал колдун). Matka spostrzegł szy goł ą bka (мать, заметив голубка), któ ry udawał tylko (который только притворялся), ż e groch chwyta (что горох хватает; udawać — изображать, притворяться), ale go wcale nie jadł (но совсем его не ел, jeś ć — есть), zawoł ał a (воскликнула):

— To mó j syn (это мой сын)!

— Zgadł aś — rzecze czarownik — ale czeka cię jeszcze druga pró ba.

To mó wią c chwycił za trą bę srebrną, na cztery strony ś wiata zatrą bił, i nadleciał o, jak chmura, cał e stado biał ych jak mleko goł ę bi, któ re rzucił y się na groch posypany i chciwie go chwytać zaczę ł y.

— Zgadnij pomię dzy nimi twego syna — rzekł czarownik. Matka spostrzegł szy goł ą bka, któ ry udawał tylko, ż e groch chwyta, ale go wcale nie jadł, zawoł ał a:

— To mó j syn!

— I jeszcze zgadł aś (и ещё /раз/ отгадала)! no, terazż e trzecia i ostatnia pró ba (ну, теперь же третье и последнее испытание): jeś li zgadniesz (если отгадаешь), zabierzesz syna (заберёшь сына; zabrać — забрать), jeś li nie (если нет), u mnie zostanie (он у меня останется).

I zatrą bił na cztery strony ś wiata w trą bę zł otą (и затрубил на четыре стороны света в золотую трубу): rozległ y się w powietrzu jakieś dź wię czne ś piewy (раздалось в воздухе какое-то звонкое пение: «звонкие пения»; rozlec się — раздаться; dź wię czny — звонкий, звучный), zaczę ł y się spuszczać parami pię kne dziewice w biał ych jak ś nieg sukienkach (начали опускаться парами прекрасные девицы в белых как снег платьях), w ró ż owych przepaskach (в розовых повязках), w prześ licznych wień cach z bł awatek i okrą ż ywszy szewcową (в прелестных венках из васильков и, окружив жену сапожника; wieniec — венок; bł awatka = bł awatek — василёк), stanę ł y nieruchomo (остановились неподвижно).

— I jeszcze zgadł aś! no, terazż e trzecia i ostatnia pró ba: jeś li zgadniesz, zabierzesz syna, jeś li nie, u mnie zostanie.

I zatrą bił na cztery strony ś wiata w trą bę zł otą: rozległ y się w powietrzu jakieś dź wię czne ś piewy, zaczę ł y się spuszczać parami pię kne dziewice w biał ych jak ś nieg sukienkach, w ró ż owych przepaskach, w prześ licznych wień cach z bł awatek i okrą ż ywszy szewcową, stanę ł y nieruchomo.

Przypatrują c się pilnie każ dej (присматриваясь внимательно к каждой; przypatrywać się komuś, czemuś — присматриваться к кому-л., чему-л.), matka chodzi od jednej dziewicy do drugiej (мать ходит от одной девицы к другой), spostrzega na koniec u jednej malutką boż ą kró wkę nad brwiami (замечает наконец у одной крошечную божью коровку над бровями; malutki — маленький, крошечный), zawoł ał a wię c radoś nie (поэтому воскликнула радостно):

— To mó j syn (это мой сын)!

Przypatrują c się pilnie każ dej, matka chodzi od jednej dziewicy do drugiej, spostrzega na koniec u jednej malutką boż ą kró wkę nad brwiami, zawoł ał a wię c radoś nie:

— To mó j syn!

I wszystkie dziewice znowu przez okno uleciał y (и все девицы снова через окно улетели), a ta, któ rą szewcowa poznał a (а та, которую жена сапожника узнала), jej się synem rodzonym stał a (стала ей родным сыном); syn rzucił się w obję cia matki i za wyzwolenie siebie serdecznie dzię kował (сын бросился в объятия матери и за освобождение себя = своё освобождение сердечно благодарил).

Szczę ś liwi powracają do domu (счастливые возвращаются домой; do domu — домой), ale uczeń czarownika zaraz spostrzegł (но ученик колдуна сразу заметил), ż e w nim znowu po dawnemu bieda osiadł a (что в нём = там снова по-прежнему поселилась нищета; po dawnemu — по-прежнему; bieda — нищета, нужда; osią ś ć — поселиться); dane zł oto już się przeż ył o (данное /им/ золото уже кончилось: «изжило себя»; przeż yć się — отжить, устареть, изжить себя), a ojciec cią gle się upijał (а отец постоянно напивался).

— Czego przez trzy lata nauczył eś się, synu (чему ты за три года научился, сын; przez — в течение /о промежутке времени/; nauczyć się czegoś — научиться чему-л.) — zapytał ojciec (спросил отец) — i jaką z ciebie bę dę miał pomoc (и какая мне от тебя будет помощь: «какую буду иметь от тебя помощь»)?

I wszystkie dziewice znowu przez okno uleciał y, a ta, któ rą szewcowa poznał a, jej się synem rodzonym stał a; syn rzucił się w obję cia matki i za wyzwolenie siebie serdecznie dzię kował.

Szczę ś liwi powracają do domu, ale uczeń czarownika zaraz spostrzegł, ż e w nim znowu po dawnemu bieda osiadł a; dane zł oto już się przeż ył o, a ojciec cią gle się upijał.

— Czego przez trzy lata nauczył eś się, synu — zapytał ojciec — i jaką z ciebie bę dę miał pomoc?

— Nauczył em się sztuk czarnoksię skich (научился чернокнижным/колдовским фокусам; sztuka — штука; искусство), a pomoc ze mnie bę dzie taka (а помощь от меня будет такая): czym zechcesz (чем = кем захочешь; zechcieć — захотеть), ojcze (отец; ojciec), tym się stanę (тем стану): sokoł em (соколом), chartem (борзой), sł owikiem czy baranem (соловьём или бараном); ś miał o prowadź mnie na targ (смело веди меня на рынок), przedawaj i bierz pienią dze (продавай и бери деньги; przedawać = sprzewadać), tylko zdejmuj powró z (только снимай верёвку; powró z — толстая верёвка), na któ rym bę dziesz mnie prowadził (на которой ты будешь меня вести), i nigdy nie ż ą daj (и никогда не требуй), ż ebym zamienił się w konia (чтобы я превратился в коня; ż eby — чтобы; jestem — я есть), bo i pienią dze w korzyś ć nie pó jdą (потому что и деньги в = на пользу не пойдут), i mnie moż e się bieda przytrafić (и со мной может беда случиться; przytrafić się komuś — произойти, случиться с кем-л.).

— Nauczył em się sztuk czarnoksię skich, a pomoc ze mnie bę dzie taka: czym zechcesz, ojcze, tym się stanę: sokoł em, chartem sł owikiem czy baranem; ś miał o prowadź mnie na targ, przeda-waj i bierz pienią dze, tylko zdejmuj powró z, na któ rym bę dziesz mnie prowadził, i nigdy nie ż ą daj, ż ebym zamienił się w konia, bo i pienią dze w korzyś ć nie pó jdą, i mnie moż e się bieda przytrafić.

Szewc zapragną ł nieś ć na przedaż sokoł a (сапожник пожелал нести на продажу сокола), i nagle syn znikną ł (и вдруг сын исчез), a na ramieniu ojca usiadł sokó ł (а на плече отца сел сокол; ramię — плечо), z gotowym wytoczonym berł em do siedzenia (с готовым выточенным шестом, чтобы /на нём/ сидеть: «для сидения»; do — для /при указании на назначение чего-л, иногда перев. беспредложной конструкцией/; berł o — скипетр, жезл), z kapturkiem do przysł onienia oczu (с капюшоном, чтобы заслонять /им/ глаза; kapturek — капюшон).

Niesie go szewc do miasta (несёт его сапожник в город), napotyka w drodze myś liwych (встречает в дороге охотников; droga — дорога), kupują sokoł a (они покупают сокола), a za powrotem do domu szewc znajduje już w nim syna za stoł em (а за = по возвращении домой находит уже там сына за столом)...

Szewc zapragną ł nieś ć na przedaż sokoł a, i nagle syn znikną ł, a na ramieniu ojca usiadł sokó ł, z gotowym wytoczonym berł em do siedzenia, z kapturkiem do przysł onienia oczu.

Niesie go szewc do miasta, napotyka w drodze myś liwych, kupują sokoł a, a za powrotem do domu szewc znajduje już w nim syna za stoł em...

Kiedy wzię te za sokoł a pienią dze szewc przehulał (когда сапожник промотал взятые за сокола деньги; przehulać — прогулять, промотать), zaż ą dał do sprzedania charta (потребовал для продажи борзую), i chart u nó g jego stoi (и борзая у ног его стоит); wzią ł go za obroż ę (взял её за ошейник), poprowadził do myś liwych (повёл к охотникам), przedał za dobre pienią dze (продал за хорошие деьнги), powró cił do domu i znowu znalazł szy w nim syna (возвратился домой и, снова найдя там сына), nie posiadał się z radoś ci (не помнил себя от радости; posiadać — иметь, владеть, обладать; nie posiadać się z radoś ci — не помнить себя от радости), gdyż był już przekonany (потому что был уже уверен), ż e tym sposobem nigdy mu na pijatykę pienię dzy nie zabraknie (что этим образом = никогда ему = у него деньги на пьянку не кончатся «не не хватят»; pienią dze — деньги; zabrakną ć — не хватить).Kiedy i te pienią dze ró wnież przepił (когда и эти деньги также пропил), szewc kilka już razy wodził syna na jarmark już to w postaci woł u (сапожник уже несколько раз водил сына на базар или же в виде вола; już to... już to — или же... или же), krowy lub barana (коровы или барана), już to gę si (или же гуся; gę ś — ж. гусь), indyka lub koguta (индюка или петуха).

Kiedy wzię te za sokoł a pienią dze szewc przehulał, zaż ą dał do sprzedania charta, i chart u nó g jego stoi; wzią ł go za obroż ę, poprowadził do myś liwych, przedał za dobre pienią dze, powró cił do domu i znowu znalazł szy w nim syna, nie posiadał się z radoś ci, gdyż był już przekonany, ż e tym sposobem nigdy mu na pijatykę pienię dzy nie zabraknie.

Kiedy i te pienią dze ró wnież przepił, szewc kilka już razy wodził syna na jarmark już to w postaci woł u, krowy lub barana, już to gę si, indyka lub koguta.

Wreszcie zaczą ł sobie przykrzyć (наконец ему начало надоедать; przykrzyć się — уст. надоедать), ż e wzię te za jedną sprzedaż pienią dze nie na dł ugo mu starczą (что взятые = взятых за одну продажу денег ненадолго ему хватает), gdyż za rzeczy (потому что за вещи), w jakie się syn jego przemienia (в какие = в которые сын его превращается), niezbyt drogo pł acą (не слишком дорого платят; niezbyt — не очень, не слишком), a za konia zapł acono by dobre pienią dze (а за коня заплачено = заплатили бы хорошие деньги), ale syn wyraź nie zapowiedział (но сын отчётливо предупредил), ż eby nie ż ą dał tego (чтобы он не требовал этого). Dlaczego jednak nie miał by on stać się koniem (однако почему он не должен был бы стать конём)? Koń takież zwierzę jak i krowa (конь такое же животное как и корова); widać (видно), ż e synek kpi sobie z ojca i ż ał uje mu dobrego zarobku (что сынок насмехается себе над отцом и жалеет ему = для него хорошего заработка; kpić z kogoś m czegoś — насмехаться над кем-л., чем-л.; zarobek — заработок)!...

Wreszcie zaczą ł sobie przykrzyć, ż e wzię te za jedną sprzedaż pienią dze nie na dł ugo mu starczą, gdyż za rzeczy, w jakie się syn jego przemienia, niezbyt drogo pł acą, a za konia zapł acono by dobre pienią dze, ale syn wyraź nie zapowiedział, ż eby nie ż ą dał tego. Dlaczego jednak nie miał by on stać się koniem? Koń takież zwierzę jak i krowa; widać, ż e synek kpi sobie z ojca i ż ał uje mu dobrego zarobku!...

Tak pomyś lał sobie w duchu szewc pó ł pijany (так подумал себе в душе = про себя полупьяный сапожник; duch — дух; w duchu — в душе) — zaż ą dał konia (потребовал коня), i koń stoi tuż przed oknem (и конь стоит тут же перед окном), silną nogą ziemię grzebie (сильной ногой землю роет), z oczu tylko co skry się nie sypią (из глаз только что искры не сыпятся), a z nozdrzy tylko co pł omień nie bucha (а из ноздрей только что пламя не пышет; tuż — тут же).

Pojechał szewc na koniu (поехал сапожник на коне), a w mieś cie nadarzył się natychmiast kupiec (а в городе тотчас же подвернулся покупатель; miasto — город; kupiec — купец; покупатель), i to nie lada (и то = да не /кто/ попало; lada kto — кто попало), bo powiedział od razu (потому что он сказал сразу), ż e konia gotó w jest kupić na wagę zł ota (что коня готов купить на вес золота; waga — ж. вес; na wagę zł ota — на вес золота), i poprowadził do waż ek (и повёл /его/ к весам: «к чашкам весов»; waż ka — чашка весов); na jedną szalę wprowadził konia (на одну чашу весов он ввёл коня; szala — чаша весов), a na drugą zaczę li z woró w szuflami nowiutkie dukaty sypać (а на другую начали из мешков лопатами новенькие дукаты сыпать), aż od raż ą cego ich blasku w oczach się ć mił o (так, что даже от резкого их блеска в глазах темнело; aż — так, что даже; raż ą cy — резкий; ć mić się — темнеть).

Tak pomyś lał sobie w duchu szewc pó ł pijany — zaż ą dał konia, i koń stoi tuż przed oknem, silną nogą ziemię grzebie, z oczu tylko co skry się nie sypią, a z nozdrzy tylko co pł omień nie bucha.

Pojechał szewc na koniu, a w mieś cie nadarzył się natychmiast kupiec, i to nie lada, bo powiedział od razu, ż e konia gotó w jest kupić na wagę zł ota, i poprowadził do waż ek; na jedną szalę wprowadził konia, a na drugą zaczę li z woró w szuflami nowiutkie dukaty sypać, aż od raż ą cego ich blasku w oczach się ć mił o.

Szewc wlepił oczy na szalę ze zł otem (сапожник уставился на чашу весов с золотом; wlepić — влепить; wlepić oczy w kogoś, coś — уставиться на кого-л., что-л.), któ ra już prawie konia przeważ ać zaczynał a (которая уже начинала почти перевешивать коня), gdy nagle potrzymują ce ł ań cuchy pę kł y (когда вдруг поддерживающие /её/ цепи лопнули; pę kną ć — лопнуть), zł oto na ziemię runę ł o i migocą c potoczył o się po pochył ym rynsztoku ulicy (золото на землю рухнуло и, мерцая, покатилось по покатой уличной канаве: «сточной канаве улицы»; runą ć — рухнуть; rynsztok — сточная канава).Szewc rzucił się za zł otem i nie tylko o uź dzie (сапожник кинулся за золотом и не только об узде; rzucić się — броситься, кинуться; uzda — узда), ale i o samym nawet koniu zapomniał (но даже и о самом коне забыл), a kupiec tymczasem na niego wskoczył i ponió sł się przez miasto (а покупатель тем временем на него вскочил и понёсся через город), spinają c go bez litoś ci ostrogami (сцепляя его без жалости шпорами = пришпоривая; spinać скалывать; сцеплять; ostroga — шпора), przycinają c wę dzidł em i sieką c prę tem ż elaznym (прищемляя удилами и стегая железным прутом; wę dzidł o — удила, siekać — сечь, стегать), gdyż to był wł aś nie mistrz czarownik (потому что это был именно = тот самый учитель колдун), chcą cy teraz nad biednym uczniem mś cić się za ucię cie mu niegdyś ucha (желающий теперь бедному ученику мстить за отрезание ему = за своё отрезанное некогда ухо; chcieć — хотеть, желать; mś cić się na kimś, czymś — мстить кому-л., чему-л.), któ re otrzymawszy na powró t przy jego wyzwoleniu (которое, получив снова при его освобождении), odzyskał nad nim straconą przedtem przewagę (вернул утраченное над ним преимущество), jaką miał dotą d (какое он имел до сих пор; dotą d — до сих пор).

Szewc wlepił oczy na szalę ze zł otem, któ ra już prawie konia przeważ ać zaczynał a, gdy nagle potrzymują ce ł ań cuchy pę kł y, zł oto na ziemię runę ł o i migocą c potoczył o się po pochył ym rynsztoku ulicy.

Szewc rzucił się za zł otem i nie tylko o uź dzie, ale i o samym nawet koniu zapomniał, a kupiec tymczasem na niego wskoczył i ponió sł się przez miasto, spinają c go bez litoś ci ostrogami, przycinają c wę dzidł em i sieką c prę tem ż elaznym, gdyż to był wł aś nie mistrz czarownik, chcą cy teraz nad biednym uczniem mś cić się za ucię cie mu niegdyś ucha, któ re otrzymawszy na powró t przy jego wyzwoleniu, odzyskał nad nim straconą przedtem przewagę, jaką miał dotą d.

Zmordowawszy konia do piany (изморив коня до пены; zmordować — изнурить, измотать), przyjechał na nim czarownik do swego domu niewidku (приехал на нём колдун в свой дом-невидимку; niewidek = niewidka), któ ry chociaż stał w otwartym polu (который, хотя и стоял в открытом поле), nikt go jednak niepotrzebny nie widział (однако, никто ненужный его не видел); przywią zał go u ganku (привязал его у крыльца; ganek — крыльцо), a sam poszedł rozkazać (а сам пошёл приказать), by go zaprowadzili do stajni (чтобы его отвели в конюшню), gdzie go najwię ksze mę czarnie czekał y (где его самые большие муки/пытки ждали; mę czarnia — мука, страдание; пытка).

Tymczasem biedny uczeń wiedzą c (тем временем бедный ученик, зная), co się ś wię ci (что /для него/ готовится; ś wię cić się — готовиться), zadarł gł owę do gó ry (задрал голову вверх; zadrzeć — задрать; gó ra — верх; do gó ry — вверх), zaczepił uzdę o kó ł ogrodzenia i precz ją z gł owy ś cią gną wszy (зацепил узду о = за жердь изгороди и, стянув её с головы прочь; kó ł — кол, жердь; ogrodzenie — изгородь), uderzył o ziemię (ударил об землю), przemienił się w zają ca i drapną ł co sił przez pole (превратился в зайца и удрал = побежал изо всех сил через поле; drapną ć — удрать; co sił — что есть силы, изо всех сил).

Zmordowawszy konia do piany, przyjechał na nim czarownik do swego domu niewidku, któ ry chociaż stał w otwartym polu, nikt go jednak niepotrzebny nie widział; przywią zał go u ganku, a sam poszedł rozkazać, by go zaprowadzili do stajni, gdzie go najwię ksze mę czarnie czekał y.

Tymczasem biedny uczeń wiedzą c, co się ś wię ci, zadarł gł owę do gó ry, zaczepił uzdę o kó ł ogrodzenia i precz ją z gł owy ś cią gną wszy, uderzył o ziemię, przemienił się w zają ca i drapną ł co sił przez pole.

Mistrz czarownik na ganek wyszedł szy spostrzega (учитель колдун, выйдя на крыльцо, замечает), co się stał o (что произошло), uderza się wię c o ziemię (ударяется об землю), przemienia się w charta i już (превращается в борзую и уже), już biednego zają ca dopę dza (уже бедного зайца догоняет) — wtem zają c (вдруг заяц), dopadł szy wzgó rka (добежав до пригорка; dopaś ć kogoś, czegoś — подбежать, добежать до кого-л., чего-л.; wzgó rek — холмик, пригорок), uderza się o ziemię (ударяется о землю), przemienia się w jaskó ł kę (превращается в ласточку), wznosi się szybko w obł oki i coraz dalej leci (поднимается быстро в облака и всё дальше летит; obł ok — м. облако; coraz — всё /в соч. со сравн. ст. прилаг. и нареч. означает постепенное усиление качества/): chart, to zoczywszy (борзая, увидев это; zoczyć — уст. узреть, увидеть), przemienia się w jastrzę bia (превращается в ястреба; jastrzą b — ястреб), wzbija się ponad obł oki i już z nastawionymi szponami spada na jedną jaskó ł kę (взвивается выше облаков и уже с выставленными когтями обрушивается на бедную ласточку; spadać — падать, обрушиваться), gdy ta uderza się w falę wielkiego jeziora (когда та ударяется в волну большого озера), zamienia się w pł otkę i rzuca się do wody pod trawkę nadbrzeż ną (превращается в плотву и бросается в воду под прибрежную травку; brzeg — берег);

Mistrz czarownik na ganek wyszedł szy spostrzega, co się stał o, uderza się wię c o ziemię, przemienia się w charta i już, już biednego zają ca dopę dza — wtem zają c, dopadł szy wzgó rka, uderza się o ziemię, przemienia się w jaskó ł kę, wznosi się szybko w obł oki i coraz dalej leci: chart, to zoczywszy, przemienia się w jastrzę bia, wzbija się ponad obł oki i już z nastawionymi szponami spada na jedną jaskó ł kę, gdy ta uderza się w falę wielkiego jeziora, zamienia się w pł otkę i rzuca się do wody pod trawkę nadbrzeż ną;

ale w tejż e chwili jastrzą b w cał ym rozpę dzie na powierzchnię jeziora spada (но в то же мгновение ястреб во всём разгоне = со всего разбега обрушивается на поверхность озера; rozpę d — разбег, разгон), przemienia się w szczupaka i zaczyna za pł otką gonić (превращается в щуку и начинает гнаться за плотвой); ta widzą c (та, видя), ż e tuż (что тут же), tuż z rozwartą paszczą szczupak nadpł ywa (рядом с раскрытой пастью подплывает щука; tuż — рядом), zebrawszy ostatnie sił y (собрав последние силы), podskakuje w gó rę (подпрыгивает вверх; w gó rę — вверх), przemienia się w zł oty pierś cień i rzuca się wprost pod nogi pię knej księ ż niczce (превращается в золотое кольцо и бросается прямо под ноги прекрасной княжне; księ ż niczka — княжна), có rce księ cia owego kraju (дочери князя той страны; có rka — дочь; ksią ż ę — князь), któ ra tylko co wyszedł szy z ką pieli (которая, только что выйдя с купания; ką piel — купание), na zielonej nadbrzeż nej murawie siedział a (сидела на зелёной прибрежной траве; siedzieć — сидеть; murawa — мурава, трава).

ale w tejż e chwili jastrzą b w cał ym rozpę dzie na powierzchnię jeziora spada, przemienia się w szczupaka i zaczyna za pł otką gonić; ta widzą c, ż e tuż, tuż z rozwartą paszczą szczupak nadpł ywa, zebrawszy ostatnie sił y, podskakuje w gó rę, przemienia się w zł oty pierś cień i rzuca się wprost pod nogi pię knej księ ż niczce, có rce księ cia owego kraju, któ ra tylko co wyszedł szy z ką pieli, na zielonej nadbrzeż nej murawie siedział a.

Księ ż niczka zł oty pierś cień chwycił a (княжна схватила золотое кольцо), na swó j go paluszek wł oż ył a i z radosnym zdziwieniem naokoł o poglą dał a (надела его на свой пальчик и с радостным удивлением вокруг поглядывала; poglą dać = spoglą dać)...Tymczasem mistrz czarownik na powierzchnię jeziora w postaci gę si wypł ywa (тем временем учитель колдун на поверхность озера в виде гуся выплывает; gę ś — гусь), wychodzi na brzeg (выходит на берег), otrzą sa się z wody (стряхивает с себя воду; otrzą sać się z czegoś — стряхивать с себя воду), przemienia się w kupca Greka i o oddanie mu zgubionego niby przezeń pierś cienia najusilniej upraszać zaczyna (превращается в купца-грека и самым настойчивым образом начинает упрашивать отдать ему якобы потерянное им кольцо: «об отдании ему…»; upraszać o coś — упрашивать о чём-л.; przez — при указании на действ. лицо в страд. оборотах переводится твор. падежом; przezeń — им, usilnie — усиленно, настойчиво).

Księ ż niczka gę stej, czarnej brody (княжна густой, чёрной бороды) i wielkich, bł yszczą cych oczu kupca mocno się przelę kł a (и больших, блестящих глаз купца сильно испугалась), przeraź liwie krzyknę ł a (пронзительно крикнула; krzykną ć), a pierś cień do biał ych swych piersi przycisnę ł a (а кольцо прижала к своей белой груди; pierś /piersi — грудь /женская/).

Księ ż niczka zł oty pierś cień chwycił a, na swó j go paluszek wł oż ył a i z radosnym zdziwieniem naokoł o poglą dał a...Tymczasem mistrz czarownik na powierzchnię jeziora w postaci gę si wypł ywa, wychodzi na brzeg, otrzą sa się z wody, przemienia się w kupca Greka i o oddanie mu zgubionego niby przezeń pierś cienia najusilniej upraszać zaczyna.

Księ ż niczka gę stej, czarnej brody i wielkich, bł yszczą cych oczu kupca mocno się przelę kł a, przeraź liwie krzyknę ł a, a pierś cień do biał ych swych piersi przycisnę ł a.

Na krzyk ten zbiegł y się liczne pokojowe i towarzyszki księ ż niczki (на этот крик сбежались многочисленные горничные и товарки = подруги княжны; zbiec się — сбежаться; pokojowa — уст. горничная; towarzyszka — товарищ /женщина/), okrą ż ył y mł odą swą panią (