Мемлекеттік басқару объектілері мен субъектілерінің жүйесі

Тақ ырып 2. Мемлекет қ оғ амдық ү рдістерді басқ ару субъектісі ретінде.

Дә ріс жоспары:

1.Мемлекет қ оғ амдық ү рдістерді басқ ару субъектісі ретінде.

2. Мемлекеттік басқ ару объектілері мен субъектілерінің жү йесі

3. Мемлекеттің қ оғ амдық функциялары жә не мемлекеттік басқ арудың тү рлері.

2.1Мемлекет қ оғ амдық ү рдістерді басқ ару субъектісі ретінде Басқ арушылық тә жірибеде басқ арушылық қ ызметті жү зеге асыру негізгі 2 бағ ытта дамыды: 1) Мемлекеттік басқ ару; 2) Қ оғ амдық басқ ару. Олар ө те тығ ыз байланысады, бірін-бірі толық тырады жә не бірегей басқ арушылық «қ алыпқ а келтіруді» қ ұ райды, ә леуметтік жү йені толығ ы мен жү зеге асыруды қ амтамасыз етеді.

Мемлекеттік басқ арудың маң ыздылығ ы ә леуметтік рө лі мен қ оғ амдағ ы мемлекеттің орнынан бастау алады. Тек қ ана қ оғ амдық ө мірдің қ айта қ ұ руда экономикалық, саяси жә не ә леуметтік реформалар, ә леуметтік процестердің кешенін жалпы реттеуде, мемлекеттің алатын орны зор. Мемлекет экономика салаларымен, ә леуметтік қ абаттар жә не жалпы қ оғ ам масштабында ә кімшілік-саяси қ ұ рылыс арқ ылы басқ аруды қ амтамасыз етеді. Азаматтардың қ оғ амдық бірігуінде басқ ару, осы ұ йымның масштабымен шектеледі. Мемлекет (оның мекемелері орнында) кө птеген жә не кү рделі қ оғ амдағ ы қ ызметтерді атқ арады, соғ ан байланысты ә леуметтік жү йені басқ ару оның жү регі болып саналады.

Ү кіметтің қ амқ орлығ ымен ө ндірілетін ұ лттық ө німнің кө лемін, мемлекеттік инвестициялардың меншікті салмағ ы мен абсолюттік ө лшемдерін, білім мен ғ ылыми зерттеулерді, халық тың, жоқ -жітік топтарына ә леуметтік кө мек пен денсаулық сақ тауды жә не сол сияқ ты дұ рыстығ ын анық тау мү мкін. Дегенмен, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау, жұ мысшылардың ең бегі мен денсаулығ ын қ орғ ау, тұ тынушылардың мү дделерін қ орғ ау, экономиканың белгілі салаларында бағ а белгілеу ү шін бақ ылау мен бос жұ мыс орындарына бірден кіргізуді қ амтамасыз ету бойынша мемлекет шараларының пайдалы коэффициент ә серін ө лшеу мен нақ ты анық тау кү мә нді. Бір жағ ынан, мемлекет қ ұ қ ық тық нормалардың жә не «ресми (заң ды) зорлық -зомбылық» пайдаланудың кө мегімен елге қ ажетті тә ртіп белгілейді жә не қ уаттайды. Екінші жағ ынан, ол ө зі қ оғ амғ а бағ ынады, қ оғ амғ а қ ызмет кө рсетеді, қ оғ аммен сайланады. Басқ аша айтқ анда, кез келген қ оғ амда қ оғ ам мен мемлекет арасында пайда болатын ө зара іс-қ имыл болады, оның сапасы мен дең гейі басқ ару саласындағ ы саясаттың тиімділігімен анық талады. Қ оғ ам мемлекетке тә уелді, онсыз екеуі де ө зінің тиімді қ алыптасуына, ал экономика азды-кө пті тұ рақ ты пайдасына кепілдік бере алмайды.

Мемлекеттік басқ ару объектілері мен субъектілерінің жү йесі

Мемлекеттік басқ арудың объектісі мен субъектісі жө ніндегі мә селе мемлекеттік басқ ару теориясының негізгі ә дістемелік мә селелерінің бірі болып табылады. Оны шешу - мемлекеттік басқ арудағ ы субъект пен объект қ атынастарын тү сінуге жә не объектінің демократиялық сипатын қ амтамасыз етуге мү мкіндік береді.

Бұ л мә селеде ешқ андай проблема жоқ тә різді: басқ ару субектісі—мемлекет, ал объектісі—қ оғ ам. Бірақ бұ лай қ орытынды жасау асығ ыстық. Осы жерде мемлекет деген тү сінікті анық тап алу қ ажет: субъект ретінде біз мемлекетті немесе адамдардың саяси одағ ын қ арастырамыз ба, ә лде саяси-қ ұ қ ық тық институт ретінде мемлекетт қ арастырамыз ба? деген орынды сұ рақ туындайды. Соң ғ ысын, яғ ни саяси-қ ү қ ық тық институт ретіндегі мемлекетті біз басқ ару субъектісі ретінде қ арастырамыз.

Жалпы, «кім басқ аруғ а тиіс» деген сұ рақ ежелден келе жатыр. Бұ л сұ рақ ты ертедегі грек философы Платон қ ойғ ан. Демократияны жақ таушылар халық басқ аруғ а тиіс деп санаса, элитарлық демократияның ө кілдері басқ ару міндетін жү зеге асыру ү шін арнайы дайындық тан ө ткен элитаны басқ ару субъектісі деп білді. Авторитарлық режимді қ орғ аушылар мемлекет пен қ оғ амды таң даулы тұ лғ алар - кө семдер мен лидерлер басқ ару керек деп есептейді.

Саясат субъектісі деп мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы болып табылатын жә не тікелей немесе ө кілдері (мемлекеттік биліктің заң шығ арушы органдары жә не жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органдары) арқ ылы ө зінің билігін жү зеге асыра отырып, мемлекет пен қ оғ амды басқ аруғ а қ атысатын субъектіні айтамыз. Оғ ан халық, оны қ ұ райтын ә леуметтік топтар (халық тың кө рнекті ө кілдері, ең бек ұ жымдары, қ оғ амдық -саяси ұ йымдар жә не тағ ы басқ а қ оғ амдық бірлестіктер) жатады. Олар тікелей немесе ө з ө кілдері арқ ылы маң ызды саяси мә селелер бойынша шешім қ абылдауғ а қ атысады. Билік қ ү рылымдарының ө кілдерін сайлау жэне референдум - осындай шешім қ абылдаудың негізгі процедуралары болып табылады.