Дақылдардың ылғалымен және коректік заттармен қамтамасыз етілуіне байланысты потенциалды мүмкіндіктер

Нақ ты мү мкін ө німді ылғ алмен қ амтамыз етілуіне қ арай есептеу, мынау ә дістемелік нұ сқ ау бойынша жү ргізіледі:

Жс=Ып+Ыт-Ық (1 )

Мұ нда:

Ып-себу алдындағ ы 1метр топыр қ абатындағ ы пайдалы (ө німді) ылғ ал мө лшері (мм, немесе м³/га)

Ыт-ө сіріліп отырылғ ан дақ ылдың ө сіп-жетілу кезең індегі тү скен ылғ ал (мм, немесе м³/га)

Ық -қ алдық ылғ алы – пайдаланылмағ ан пайдалы ылғ ал мө лшері жә не егін піскеннен кейін немесе егін жиналғ аннаң кейінгі қ алдық (мм, немесе м³/га) бұ л 10 % тең.

Ып = 127мм: Ыт = 114мм;

Ық = (Ып+Ыт)/10% (2)

(127+114)/10% = 24 мм

Осы мә ндерді пайдалана отырып жиынтық су анық талады (Жс)

Жс=127+114-24= 217 мм

Нақ ты жағ дайда қ алыптасқ ан ылғ алмен қ амтамасыз етілуін, себу алдындағ ы пайдалы ылғ ал мө лшерін немесе ө сіп – жетілу кезең інің басталуын (кө п жылдық жә не кү здік дақ ылдары) дақ ылдың ө сіп жетілуі кезең інде тү скен ылғ алды жә не қ алдық ылғ алды негізге ала отырып жиынды су пайдалану мен нақ ты мү мкін ө нім есептеледі:

НМӨ =Жс: Кс мұ ндағ ы НМӨ -астық тың қ ұ рғ ақ биомассасының нақ ты ө німі (кг, ц, т); (3)

Жс-жиынды су пайдалану (мм, немесе м³/га);

Кс- су пайдалану коэфиценті (мм/кг), (мм/ц, м³/ц, м³т; биомассасы)

Кс=15 мм; Жс=217 мм; НМӨ =217: 15=14, 5 ц/га

Топырақ тағ ы қ оректік заттардың қ ұ рамына байланысты потенциалды ө німді есптеу, мына ә дістемелік нұ сқ ау бойынша жү ргізіледі:

ПӨ =Ке*Км: Ктк (Шқ *100), мында ПӨ =минералды қ оректік заттар мө лшерімен есептелген потенциалды ө нім, ц/га; (4)

Ке-топырақ тағ ы сің імді қ оректік зат, мм/100г;

Км-мг/100г қ оректік заттарды есептелген топырақ қ абатына кг/га аудару коэффицентті, орта есеппен 25 см. Қ абатына 30 Шқ -1ц негізгі жә не тиісінше қ осалқ ы ө німмен шығ арылатын қ оректік зат, кг/га;

Ктк-топырақ тағ ы қ оректік заттардың коэфиценті.

Азот бойынша потенциалды ө німді анық тау:

Ке= 7 мг/100г; Км=30; Ктк=25; Шқ =4, 27; ПӨ (NO₃)= ц/га

Фосфор бойынша потенциалды ө німді анық тау:

Ке=2, 7 мг/100г: Км=30: Ктк=10%: Шқ =1, 24 кг/ц:

ПӨ (Р₂О₅)= 6, 5 ц/га;

Калий бойынша потенциалды ө німді анық тау:

Ке=26, 5мг/100г; Км=30; Ктк=10%; Шқ =2, 05кг/ц;

ПӨ ₍К₂О₎= ц/га

Ылғ алдық пен жә не топырақ тағ ы қ оректік заттар мө лшерімен қ амтамасыз етуіне байланысты ө нім (5-сурет).

Сурет 5. Потенциалды ө нім мө лшерлері

Егіншіліктің тү п заң ына сү йене отырып, осы кө рсеткіштерден нақ ты мү мкін ө німді ылғ алмен қ амтамыз етілуіне байланысты 14, 5 ц/га жә не азот бойынша 12, 3 ц/га ө нім алуғ а болады.