Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Фразеологизмдер. 5 страница
|
|
1)орта білім туралы аттестат; 2)орта дә режелі арнайы немесе жоғ ары оқ у орнын бітіргендігің із жө ніндегі диплом (егер сіз бірнеше оқ у орнын бітірсең із, оның алдың ызғ а дайындап койың ыз); 3)тү рлі курстарды (шет тілдері, хатшылық, іс жү ргізушілік, қ айта дайындау, білім кө теру т.б.) бітіргендігің із жө ніндегі куә лік, анық тама т.б. кұ жаттар;
4)ең бек кітапшасы немесе оның кө шірмесі;
5) штаттан тыс істеген жұ мыс орындарың ыз бен ондағ ы атқ арғ ан қ ызметтерің із жө нінде мә лімет;
6) алғ ан наградаларың ыз жө нінде қ ұ жат;
7) соң ғ ы жұ мыс я оқ у орындарынан алғ ан мінездемелерің із;
8) сіздің кө здеген жұ мыс орнын алуғ а септігі тиеді, практикалық мә ні болу мү мкін деп тапсаң ыз, атқ арғ ан қ оғ амдық жұ мыстарың ыз, қ атысқ ан бірлестік, клуб, секцияларың ыз туралы мә ліметтерді де дайындау керек.
9) Жазғ ан ең бектерің із, шық қ ан кітаптарың ыз болса, маң ыздыларын атап кө рсеткен жө н.
Тү йіндемені оқ ығ ан кезде сіздің алғ а қ ойғ ан мақ сатың ыз айқ ын кө рініп тұ руы керек яғ ни мекеме басшысы сіздің кім болып істегің із келетінін тү йіндемені оқ ығ анда бірден ұ ғ ынатындай болғ аны дұ рыс. Тү йіндеме жазушы жеке басының қ асиеттерін атап кө рсеткен кезде, оның таң дап отырғ ан жұ мысқ а орналасуғ а септігі тиетіндігі басты назарда болуы керек. Мысалыы, жаранма агенті болып орналасқ ысы келсе адамдармен жақ сы қ арым-қ атынас жасай алатындығ ы, тапқ ырлығ ы, интуициясы адам психологиясын жақ сы білетіндігі т.б. жазылуы керек. Егер орта мектепке немесе мектепке дейінгі мекемелерге орналасқ ың ыз келсе, балаларды жақ сы кө ретіндігің із, мейірімділігің із, шыдамдылығ ың ыз т.б. жазылуы керек.
Тү йіндеменің қ ұ рылымы тө мендегідей:
1) қ ұ жаттың аты;
2) ізденушінің жеке басы туралы мә лімет (аты-жө ні, тегі, туғ ан кү ні, жылы, туғ ан жері);
3) ізденушінің мекен-жайы, телефоны;
4) тү йіндеме иесі ү міттеніп отырғ ан вакансия;
5) білімі мен қ ызметі туралы мә лімет;
6) қ оғ амдық, кә сіптік т.б. жұ мыстары туралы мә лімет;
7) кейбір қ осымша мә ліметтер (шет тілдері, шетел сапарлары, автомобиль жү ргізе білетіндігі т.б.);
8) тү йіндеменің жазылғ ан кү ні, ізденуші қ олы.
1.Қ ұ жаттың аты парақ тың жоғ ары жағ ын ала, орта тұ сына қ арай ү лкен ә ріптермен жазылады. Мысалы, ТҮ ЙІНДЕМЕ.
2. Ізденушінің жеке басы туралы мә лімет (аты-жө ні, тегі, туғ ан кү ні, жылы, туғ ан жері). Қ ұ жат атынан кейін бір жол қ алдырылып барып, азат жолдан тү йіндеме иесінің толық аты-жө ні қ анық қ аріптермен жазылады.
Мысалы, Амангелдиева Гү лнар Шә ріпқ ызы. Тү йіндеме иесінің жеке басы туралы мә лімет азат жолдан басталып, бірінші жақ та жазылады. Туғ ан жылы, айы кү ні, туғ ан жерінің атауы толық кө рсетіледі. Мысалы, 1965 жылы 17 қ аң тарда Қ останай қ аласында дү ниеге келдім. Ұ лты кө рсетіледі. Мысалы, Ұ лтым – қ азақ.
3. Ізденушінің мекен-жайы, телефоны. Бұ л бө лікте азат жолдан жазылып, тө мендегідей ретпен беріледі. Мекен жайым: Қ останай қ аласы, Ғ.Қ айырбеков кө шесі, 175-ү й, 45-пә тер. Ү й телефоны: 72-45-12. Ұ ялы телефоным: 8-7784584265.
4.Тү йіндеме иесі ү міттеніп отырғ ан вакансия. Бұ л бө лікте тү йіндеме иесінің негізгі мақ саты, яғ ни қ андай қ ызметке ү міттеніп отырғ андығ ы кө рсетіледі. Мысалы, Мақ сат: Жоғ арғ ы оқ у орнының оқ ытушысы, баспа, бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдары қ ызметкері.
5.Білімі мен қ ызметі туралы мә лімет. Мұ нда тү йндеме иесінің қ ашан, қ ай жерде, қ андай оқ у орнын қ андай мамандық бойынша бітіргендігі толық, ресми атауымен кө рсетіледі де ос бө лікте жазылады. Мысалы, Білімім мен қ ызметім туралы мә лімет: А.Байтұ рсынов атындағ ы Қ останай мемлекеттік университеті журналистика факультетінің студенті 2007-2011 жж. А.Байтұ рсынов атындағ ы Қ останай мемлекеттік университеті баспа ісі жә не редакциялау кафедрасының ағ а оқ ытушысы 2011-2014 жж.
6.Қ оғ амдық, кә сіптік т.б. жұ мыстары туралы мә ліметтер. Бұ л бө лікте ізденушінің кә сіптік, қ оғ амдық, ғ ылыми т.б. жұ мыстарының тү йіндеме мақ сатына қ ажетті деп табылатын негізгілері ғ ана жазылады. Бұ л мә лімет те азат жолдан басталып жазылады. Мысалы, Негізгі мә ліметтер. Университетте ө ткізілген ғ ылыми конференцияларғ а қ атынасып, конференция материалдарының шығ уына ат салыстым. Қ оғ амдық жұ мыстарғ а белсене араласамын. Кө пшілікпен тіл табыса аламын, ұ йымдастырушылық қ абілетім бар. Тапсырылғ ан іске жауапкершілікпен қ араймын.
7. Қ осымша мә ліметтер. Бұ л бө лік те азат жолдан басталып жазылады. Мұ нда ана тілінен басқ а мең герген тілдері, компьютерлік техниканы мең геру дең гейі, спортқ а, ө нерге қ атысы, шетел сапарлары, автомобиль жү ргізе білетіндігі т.б. атап кө рсету міндетті деп табылатын мә ліметтер кө рсетіледі. Қ ажет болғ ан жағ дайда отбасы туралы мә ліметті де қ ысқ аша кө рсетуге болады. Мысалы, Тұ рмыстамын, 10 жә не 12 жастағ ы балам бар.
8. Тү йіндеменің жазылғ ан кү ні, ізденуші қ олы. Тү йіндеме соң ына азат жолдан тү йіндеме жазылғ ан кү і аты-жө ні, фамилиясы жазылып, қ олы қ ойылады. Мысалы, Амангелдиева Г.Ш. 31 тамыз 1995 ж.
Егер сіздің жұ мыс ө тілің із кө п болса, алдымен кә сіптік жолың ызды кө рсеткенің із дұ рыс. Ал оқ у орнын жаң а аяқ тағ ан, қ ызметті жаң а бастағ алы тұ рғ ан адам оқ ығ ан оқ у орны, алғ ан мамандығ ы жайлы мә селені назарда ұ стайды. Егер бір мекемеде бірнеше жыл қ атар істесең із, онда жұ мысың ыздың жалпы сипаты ө згермесе, бә рін бірдей тізіп жатпай-ақ, қ ысқ аша жазуғ а болады. Мысалы, «2000-2005 жылдар аралығ ында Машина жасау заводында экономист, ағ а экономист, директордың орынбасары қ ызметтерін атқ ардым».
Грамматикалық ерекшелігі. Тү йіндемеде жазылатын қ ұ жат иесіне қ атысты мә ліметтің барлығ ы І жақ жекеше тү рде баяндалады. І жақ жекеше тү рінің жіктік жалғ ауы: -м. Етістіктің жедел ө ткен шақ формасы қ олданылады. Етістіктің жедел ө ткен шақ формасын жасайтын жұ рнақ тар: - ды, -ді, -ты, -ті. Мысалы, дү ниеге кел-ді-м, оқ ы-ды-м, бітір-ді-м, қ ызмет ет-ті-м т.б.
Тү йіндеме иесінің дә л қ азіргі кездегі ө мірін, білімі мен қ ызметін баяндайтын мә ліметтер етістіктің нақ осы шақ формасы арқ ылы, І жақ та беріледі. Мысалы оқ ы-п жү рмін, істе-п жү рмін, атқ ар-ып жү рмін, т.б. Етістіктің осы шақ формасын жасайтын жұ рнақ тар: -а, -е, -й, аналитикалық форматтар: -п, -ып, -іп жү р, -п, -ып, -іп жатыр, -п, -ып, -іп отыр, -п, -ып, -іп тұ р.
Негізгі сө здік
жеке қ асиеттері – личные качества
қ ызығ ушылығ ы – интересы (хобби)
тілдік дағ дылары – владение языками
жауапкершілік-ответственность
мақ саттылық – целеустремленность
ұ йымдастырушылық жә не басқ арушылық қ абілеттері – организаторские и лидерские способности
ұ жыммен жұ мыс істей білуі – умение работать в коллективе
адамдармен қ арым-қ атынас орнатуғ а бейімділігі – коммуникабельность
алғ а қ ойғ ан міндеттерге шығ армашылық қ ө зқ арас – творческий подход к выполнению поставленных задач
состав – қ ұ рам
входят – кіреді
следующие реквизиты – келесі деректемелер
название документа – қ ұ жат атауы
семейное положение – отбасылық жағ дайы
домашний адрес – ү йінің мекен-жайы
образование – білімі
специальность – мамандық
место работы – жұ мыс орны
специализация – мамандану
предыдущий опыт работы – бұ рынғ ы жұ мыс тә жірибесі
владение иностранными языками – шет тілдерін білу дә режесі
личные качества – жеке басының қ асиеттері
увлечения - ә уестігі (қ ұ штарлығ ы, қ ызығ ушылығ ы)
предпологаемая должность – қ абылдануы мү мкін лауазым
начиная от нулевого положения – нө лдік дең гейден басталып
начинается с новой строкой – жаң а жолдан басталады
1-жаттығ у. Орыс тіліне аударың ыз.
Орынбасар, оқ у ісі жө ніндегі орынбасар; директордың оқ у ісі жө ніндегі орынбасары; мамандығ ы бойынша; қ аржы мамандығ ы бойынша; банк ісі мамандығ ы бойынша; ө ндіріс; ұ йым; мекеме; басқ арма; басқ арма бастығ ы; оқ у - ә дістемелік басқ арма бастығ ы; мекеме мө рі; мекеме мө рі басылды; ұ йым жетекшесі; ағ а инженер; бас инженер.
2-жаттығ у. Қ азақ тіліне аударың ыз.
Бухгалтерское дела; служебные командировки; выезжала в служебные командировки; неоднократно выезжала в служебные командировки; сведения об образовании и имеющимся опыте работе; управляю леговым автомобилем; увлекаюсь альинизмом; рекомендации прилагаются; курсы иностранных языков; читаю, разговариваю и перевожу с английского; работала в качестве переводчицы.
3-жаттығ у. Керекті тілдік бірліктерді қ ойып, кө шіріп жазың ыз.
1.Интернетте.... 2. Іс қ ағ аздарын қ азақ тілінде.... 3. Техникалық сипаттағ ы қ ұ жаттарды... тә жірибем бар. 4. Ағ ылшын тілін.... 5. Баскетболдан ө ткен аудандық, облыстық.... 6. Еуразия гуманитарлық институтын... бітірдім. 7. Қ азір «Қ ызыл ту» ө ндірістік бірлестігінде....
Керекті тілдік бірліктер: ағ а инженермін; орыс тілі мен ә дебиеті мамандығ ы бойынша; жү ргізе аламын; жарыстарғ а қ атыстым; жұ мыс істей аламын; жақ сы білемін.
4-жаттығ у.Сө йлемдерді дұ рыс қ ұ растырың ыз.
1. тудым / Ақ тау қ аласында / 1970 жылы. 2. Спортпен айналысқ анды / ұ натамын /
кө ркем ә дебиет оқ ығ анды / бос уақ ытымды. 3. Қ азақ тілін / білемін / жетік. 4. Орыс тіліне / айналысамын / қ азақ тілінен / аударумен. 5. Іс қ ағ аздарын / қ азақ тілінде / ү йреніп жү рмін / жү ргізуге.
5-жаттығ у.Қ азақ тіліе аударың ыз.
1. Осуществляю все функции по подготовке корпоративных налогов среди акционерных компаний. 2. Осуществляю все функции по подготовке квартальных отчетов. 3. Осуществляю на месте ревизию корпоративных бхгалтерских книг. 4. Профессионально владею компьютером. 5. Отзыв из филиала народного банка за подписью регионального менеджера прилагается.
6-жаттығ у. Орыс тіліне аударың ыз.
1.Мен, Аманова Ақ бө пе Қ айсарқ ызы, 1973 жылы 18 сә уірде Талдық орғ ан облысы Ү шарал қ аласында тудым. 2. Т.Рысқ ұ лов атындағ ы Қ азақ экономикалық университетін қ аржы жә не несие мамандығ ы бойынша бітірдім – 1995 ж. 3. Қ азақ стан Республикасы Статистика жө ніндегі агенттігінің ақ параттық есептеу орталығ ында маман, жетекші маман қ ызметтерін атқ ардым – 1995-1999 ж.ж.
7-жаттығ у. Тілдік бірліктерді жұ птастырың ыз
1. тү йіндеме заместитель
2. тілші способность
3. мең геруші рекомендация
4. орынбасар резюме
5. кепілдеме сведения
6. қ абілет корреспондент
7. мә лімет заведующий
8-жаттығ у. Сө здерді мағ ыналарымен жұ птастырың ыз.
Мө р Ғ ылыми - анық тамалық кітап
Жер Жетекшілік қ ызмет атқ аратын ресми адам.
Ай Затты белгілі бір уақ ыт аралығ ында
пайдалануғ а қ ұ қ ық беретін қ ұ жат.
Абонемент Кү н жү йесіндегі ең ү лкен ғ аламшар.
Бастық Орынбасар, жә рдемші мағ ынасын беретін сө з.
Вице Жер серігі
Энциклопедия Ойып жазылғ ан жазуы бар, бір нә рсені
растайтын кү ші
Бар, мемлекеттік немесе жеке мекеме белгісі.
5- тапсырма.Тү йіндемең ізді толтырың ыз!
Тегі, аты-жө ні...
Мекен-жайы...
6-тақ ырып. Мінездеменің мазмұ ндық - қ ұ рылымдық жү йесі.
Мiнездеме – тү рлi мекеме, ұ йым, бiрлестiк, оқ у орындарында белгiлi бiр адамды ө мiрбаяндық, бiлiктiлiк, кә сiптiк, адамшылық тұ рғ ыда жазбаша сипаттау мақ сатында жиi жазылатын iс қ ағ азының бiр тү рi. Мінездеме қ ызметкерді оқ у орнына, қ ызметке ұ сыну, конкурстан ө ткізу т.б. мақ сатта жазылады. Мұ нда ұ сынылғ ан адамның мінез-қ ұ лқ ы, кә сіптік шеберлігі, яғ ни біліміне, маман ретіндегі біліктілігіне, жеке басына қ атысты қ асиеттері жазылады. Мінездемеде кө рсетілетін негізгі мә ліметтер
Мiнездеме қ ұ рылымы:
1. тақ ырыбы;
2. мiнездеме берiлетiн адам туралы қ ысқ аша мә лiмет;
3. негiзгi мә тiн;
4. қ орытынды;
5. мiнездеменi талап етушi ұ йымның аты;
6. мiнездеме берiлген кү н, ай, жыл;
7. мiнездеме берушiнiң аты-жө нi, фамилиясы, қ олы;
8. қ осымша(егер болса);
Қ ызметтік мінездеме-мінездеменің айрық ша кең тарағ ан жә не ә мбебап формасы. Қ ызметкерді объективті ә рі нақ гы мінездеу қ ажет болғ ан жағ дайда жазылады. Қ орытынды бө лімі қ ұ жат мазмұ нын тү йіндейді. 1.Қ ұ жат аты. Қ ұ жат аты парақ тың жоғ арғ ы жағ ын ала, орта тұ сына қ арай ү лкен қ аріптермен жазылады, Мысалы, МІНЕЗДЕМЕ, АТТЕСТАЦИЯЛЫҚ МІНЕЗДЕМЕ. 1.Мінездеме берілетін адам туралы қ ысқ аша мә лімет. Мінездеме берілетін адам туралы қ ысқ аша мә ліметке мыналар кіреді: тегі, аты-жө ні, туғ ан жылы, білімі, мекемедегі жұ мыс ө тілі (-жылдан бастап қ ызмет етеді), қ азіргі атқ аратын қ ызметі. Басқ а да кейбір мә ліметтер қ осымша берілуі мү мкін (мысалы, диплом бойынша мамандығ ы немесе білім тү рі, ә скери қ ызметке қ атысты, ұ лты, отбасы жағ дайы, азаматтығ ы т.б.). Мінездеме берілетін адам туралы қ ысқ аша мә лімет кұ жат атының астынан бір жол тө мен парақ тың ортасына жинақ талып беріледі. Мысалы, Гү лшарат Серікқ ызы Мың баевағ а, 1962 жылы туғ ан, химия ғ ылымдарының кандидаты (1993), университетте 1989 жылдан істейді, доцент 1.Негізгі мә тін. Негізгі мә тінде атқ арып жү рген қ ызметін, ө з мамандығ ын қ аншалық ты мең гергендігі, кә сіптік білім дең гейі, біліктілігі, қ ызмет бабында жеткен жетістігі мен кемшілігі жазылады. Қ ысқ аша ә леуметтік-психологиялық портреті беріледі. Ә ріптестерімен қ арым- қ атынас жағ дайы, отбасы жағ дайы, ұ жымдағ ы орны, абыройы, сын кө теру қ абілеті жазылады. Кей жағ дайда (оқ уғ а немесе іссапарғ а жіберу) денсаулық жағ дайы да айтылады. Қ ажет деп табылғ ан жағ дайда негізгі мә тінге шетел сапарлары, зерттеу жұ мыстары, ө з бетімен жү ргізген жұ мыстары, жетекшілік, ұ йым- дастырушылық қ абілеті де кіргізіледі. Мә тін кө біне жай сө йлемдермен, қ алыптасқ ан сө з орамдары мен сө з тіркестерін, стандарт тілдік бірліктерді қ олдана отырып, басы артық қ ысқ артуларсыз жазылады. Мысалы, Университетте қ ызмет істеген жылдары Г.С. Мың баева ө зін ө те білімді, сауатты, алғ а қ ойган мақ сатына жете білетін, ө зіне де ө згеге де талап қ оя білетін жауапты қ ызметкер, білгір маман ретінде кө рсете білді. Г.С. Мың баева ә ріптестерімен бірге жү ргізген ғ ылыми-зерттеу жү мыстарының нә тижесінде 40-тан астам ғ ылыми мақ ала жариялады. Халың аралың жә не республикалық гылыми- теориялық конференцияларда ғ ылыми-зерттеу жұ мыстарының нә тижесі бойынша жасағ ан баяндамалары жоғ ары ғ ылыми дең гейі ү шін тү рлі дипломдармен марапатталды. Ө зінің жеке авторлығ ымен 1 оку қ ұ ралы жә не 2 ә дістемелік нұ сқ ау жарық кө рді. Ғ ылыми-зерттеу жү мыстарында қ ол жеткен жетістіктері студенттерге, магистранттар мен аспиранттарга оқ ығ ан дә рістері мен жү ргізген арнаулы курстарында баяндалып отырады. Г.С. Мың баева 1997-1999 жылдары университеттің оқ у бө лімін басқ арып, ө зінің ғ ылыми-педагогикалық қ ызметке ғ ана емес, басшылық қ ызметке де қ абілетті екендігін кө рсетті. Оқ у процесін жетілдіру, оқ у сапасын, оқ ыту ә дістемесін жақ сарту мақ сатында тың идеялар мен ұ сыныстар айтып, ұ йымдастырушылық,, талап қ оя білушілік, табандылық, жауапкершілік сияқ ты қ асиеттерінің арқ асында оны іс жү зіне асыра білді. Қ орытынды. Қ орытынды негізгі мә тіннің тү йінделген, жиын- тыкталғ ан бө лігі болып табылады. Мінездеменің қ орытынды бө лігінде негізгі мә тінде айтылғ андар бір немесе екі-ү ш сө йлеммен тү йінделіп беріледі. Мысалы, Мінезі ашық, ө з жұ мысына ынталы, кө пшілікпен тіл табысып, қ арым-қ атынас жасай білетін, талап қ ойып, оны орындата да білетін Г.С. Мың баева ө з ә ріптестері арасында да, студенттер арасында да беделді. Атқ арып отырғ ан қ ызметіне лайық.
1. Мінездемені талап етуші ұ йымның аты. Бұ л бө лікте мінез- деменің не мақ сатпен берілгендігі немесе қ ай ұ йымғ а берілгендігі жазылады. Мысалы, Мінездеме жеке ең бек шартын ұ зарту ү шін берілді. Мінездеме диссертациялық кең еске тапсыру ү шін берілді. Мінездеме Абай атындағ ы Алматы мемлекеттік университетінің қ абылдау комиссиясына тапсыру ү шін берілді. Мінездемені талап етуші ұ йымның аты толық, ресми тү рде аталуына сә йкес жазылады.
2. Мінездеме беруші туралы мә лімет. Бұ л бө лікте мінездеме беруші мекеме басшысының ресми қ ызметі, аты-жө ні, фамилиясы жазылып, қ олы қ ойылады. Қ ол қ оятын адам бірнешеу болса, олар иерархиялық тә ртіпте, ал олардың қ ызмет дә режесі бірдей болса, ә ліпби ретімен беріледі. Мысалы,
Химия факультетінің деканы, профессор Ж.А. Ә ділбеков
(қ олы)
Аналитикалық жә не сирек элементтер химиясы кафедрасының мең герушісі, профессор______________________ М.К. Наурызбеков
(қ олы)
1. Мінездеме берілген кү н, ай, жыл. Бұ л бө лікте мінездеме берілген кү н, ай, жыл кө рсетіледі. Мінездеме берілген дата мінездеме беруші туралы мә ліметтен кейін 1 интервал жіберіліп барып, парақ тың сол жақ бө лігіне жазылады. Ай аты жазбаша беріледі. Мысалы, 1999 жыл 26 мамыр, 2005 жыл 1 қ ыркү йек.
8. Қ осымша. Егер мінездемеде қ осымша болатын болса, ол жа- йында парақ гың соң ында жазылады. Мысалы, Ә л-Фараби атындағ ы Қ азақ ұ лттық университеті оку-ә дістемелік басқ арма бастығ ьның қ олымен расталғ ан мінездеме қ осымша беріліп отыр. Ал қ осымша бірнешеу болатын болса, жолдама хат дайындалып, сонда кө рсетіледі. Қ осымша ретінде қ ажет деп табылғ ан жағ дайда
1) белгілі ү лгідегі бірнеше фотосурет;
2) білімі туралы қ ұ жат кө шірмесі;
3) бұ рынғ ы мінездемелер кө шірмесі я одан алынғ ан ү зінді;
4) анық тамалар жіберіледі.
Мінездеменің жалпы қ ұ рылымы осындай.
Мінездеменің Аттестациялық мінездеме деп аталатын тү рі белгілі бір адамның атқ арып отырғ ан қ ызмет орнына лайық, лайық еместігін тексеру мақ сатында жү ргізілген аттестация қ орытындысына орай жазылады. Мұ ндай мінездеменің қ орытынды бө лігі міндетті тү рде атап кө рсетіледі. Мұ нда мінездеме беріліп отырғ ан адамның перспективалық қ ызметіне байланысты бір-екі нақ ты ұ сыныс енгізіледі. Негізгі мә тіннен кейін қ орытынды сө зін азат жолдан, бас ә ріптермен жазып, негізгі тү йінді немесе ұ сынысты атап кө рсетуге болады. Мысалы, Қ ОРЫТЫНДЫ: Атқ арып отырғ ан қ ызметіне лайық.
Қ ОРЫТЫНДЫ: Атқ арып отырғ ан қ ызмет орнына лайық емес.
Қ ОРЫТЫНДЫ: Қ ызмет бабында жоғ ары қ ызметке ұ сынуғ а лайық.
Қ ОРЫТЫНДЫ: Кә сіптік дайындық дең гейін, басшылық қ ыз- меттегі тә жірибесін ескере отырып, Н.С. Нұ ртазаевты кон- курстық негізде статистика бө лімінің бастығ ы қ ызметіне ұ сынуғ а болады.
Жауапты адамның, яғ ни мінездеме иесі қ ызмет істейтін мекеме басшысының қ олы қ ойылғ аннан кейін, қ ажет болғ ан жағ дайда мө р басылады. Кей жағ дайда мінездеме алушы адам парақ тың соң ына мінездемемен таныстым деп жазып, қ ол қ ояды. Фамилиясын, та- нысқ ан кү нін де жазады.
Мінездеме 2 дана етіп дайындалады. Біреуі талап етуші мекемеге жіберіледі, екіншісі мінездеме иесінің жеке ісіне я мінездемелер тірке- летін іске тігіледі.
Грамматикалық ерекшелігі. Мінездеме ресми стильде, бейтарап тонмен жазылады. Мінездемеде жазылатын қ ұ жат иесіне қ атысты мә ліметтің барлығ ы дерлік III жақ жекеше тү рде баяндалады. Мә тін баяндауышы ашық райлы етістіктен жасалады. III жақ жекеше тү рінің жіктік жалғ ауы: -ды, -ді, -ты, -mi жә не нө лдік форма. Мысалы, дұ рыс тү сіне-ді, шешім қ абылдай біле-ді, тү зеуге тырыса-ды, қ атыса-ды, қ ызмет істей-ді т.б.
Етістіктің ү ш шағ ы да қ олданылады. Мінездеме иесінің қ ұ жат жазылып отырғ ан кезден бұ рынғ ы ө мірі мен қ ызметін, білімін т.б. баяндайтын мә ліметтер етістіктің жедел ө ткен шақ, бұ рынғ ы ө ткен шақ формалары арқ ылы беріледі. Мысалы, кел-ді, оқ ы-ды, бітір-ді, қ ыз- мет ет-ті т.б. Етістіктің жедел ө ткен шақ формасын жасайтын жұ рнактар: -ды, -ді, -ты, -mi. Етістіктің бұ рынғ ы ө ткен шақ формасын жасайтын жұ рнақ тар: -ган, -ген, -қ ан, -кен. Мысалы, ұ сыныл-ғ ан, бітір-ген, мең гер-ген, қ атыс-қ ан, қ ызмет ет-кен т.б. Мінездеме иесінің дә л қ азіргі кездегі ө мірін, білімі мен қ ызметін т.б. баяндайтын мә ліметтер етістіктің нақ осы шақ формасы арқ ылы, III жақ та беріледі. Мысалы, оқ ы-п жү р, істе-п жү р, атқ ар-ып отыр, кө рін-іп жү р т.б. Етістіктің осы шақ формасын жасайтын жұ рнақ тар: -а, -е, -и, аналитикалық форманттар: -п, -in, -ып жү р, -п, -in, -ып жатыр, -п, -in, -ып отыр, -п, -in, -ып тү р. Мінездеме мә тінінде қ олданылатын -а, -е, -и жұ рнақ тары арқ ылы берілген етістіктердің қ ай шақ та тұ рғ аны контекске қ арап ажыратылады. Себебі бұ л жұ рнақ тар арқ ылы берілетін етістіктің осы шағ ында қ имылдың дә л қ азір істеліп жатқ андығ ынан гө рі субъектінің осы іс-ә рекетке тікелей қ атыстылығ ын кө рсету басым. Мысалы, Тапсырылғ ан іске жауапкершілікпен қ ара-й-ды. Қ арт анасымен бірге тұ р-а-ды. Қ ұ жат соң ында мінездеме иесіне қ атысты айтылатын ұ сыныс, рұ қ сат т.б. мә нде айтылатын тү йінді сө здер етістіктің келер шақ формасында (ауыспалы) беріледі. Мысалы, Бө лім бастығ ы қ ызметіне ұ сынуғ а бол-а-ды, Қ ызмет бабында жоғ арылатуғ а бол-а-ды, Біліктілікті кө теру курсына жіберуге бол-а-ды, Абай атындағ ы стипендияғ а ұ сынуғ а бол-а-ды т.б. Етістіктің (ауыспалы) келер шақ формасын жасайтын жұ рнақ тар: -а, -е, -и.
Ескерту. Қ азақ тілінде етістіктің жедел ө ткен шағ ының, жіктік жалғ аудың ү шінші жағ ының жә не табыс септіктің жалғ аулары -ды, -ді, -ты, -mi омоним формалары арқ ылы беріледі. Оларды айыру жолдары: егер етістік тү біріне тікелей жалғ анып, ө ткен шақ мағ ына берсе, онда етістіктің жедел ө ткен шағ ыньң жұ рнағ ы. Мысалы, айт-ты, тү с-ті, жү р-ді, жаз- ды т.б. Ал егер етістік тү біріне кө семшенің -а, -е, -и жұ рнағ ы содан кейін барып -ды, -ді, -ты, -ті қ осымшалары қ осылып, етістіктің ауыспады осы шақ немесе келер шақ мағ ынасын берсе, онда III жақ жіктік жалғ ауы. Мысалы, айт-а-ды, жаз-а-ды, тү с-е-ді, жү р-е-ді, оқ (ы) -и- ды, тү зе-й-ді т.б. Егер аталғ ан қ осымшалар етістікке емес, есім сө зге жалғ анып, кімді? нені? кімдерді? нелерді? деген сұ рақ тарғ а жауап берсе, онда табыс септік жалғ ауы. Мысалы, бұ йрық -ты, іс-ті, студент-ті, адам-ды, ө кіл-ді, ү кім-ді, мекемелер-ді, оқ ытушылар-ды т.б. Яғ ни бұ л қ осымшалар айтылуы, жазылуы бірдей болғ анымен, ү ш тү рлі жағ дайда, уш тү рлі мағ ынада қ олданылатын омоним қ осымшалар.