Битумнуң тұтқырлығын анықтау

Қ атты битумдардың тұ тқ ырлығ ы арнайы пенетрометрдің кө мегімен анық талады. Салмағ ы 100 грамдық болат иненің (диаметрі 1 мм) 5 секунд ішінде битумғ а қ анша терең дікте бату жағ дайы оның қ оюлығ ын немесе маркасын білдіреді. Битумның тұ тқ ырлығ ын 25^оС температурада (кейбір жағ дайларда ғ ана 0^оС-де) арнайы пенетрометр (1.1-сурет) аспабының кө мегімен анық талады.

Пенетрометр аспабы арнайы тұ ғ ырғ а (6) орнатылғ ан болат штативтен (3) қ ұ ралады.

Ине (3) мен ұ стағ ыштың (4) салмағ ы 100 г. Иненің битум бетіне анық тиіп тұ руын кө рсету ү шін штативке айна (1) орнатылады. Аспаптың тұ ғ ырына (6) орнатылғ ан столдағ ы (5) шыны ыдысқ а (7) битум салынғ ан ү лгі қ ойылады.

Егер ине битумғ а 0, 1 мм бататын болса, кө рсеткіш циферблат 10^о-ты кө рсетеді. Егер 2 мм-ге бататын болса, кө рсеткіш 20^оС-ты кө рсетеді. Иненің ұ зындығ ы 50, 8 мм, диаметрі 1 мм болып келеді. Ол таза болаттан жасалады. Иненің пішіні конус тә різді, ұ шының диаметрі 0, 15 ммге тең.

Қ ұ рал-жабдық тар: пенетрометр, битум, термостат, қ ұ мды ысытқ ыш, пышақ, болат немесе шыны ыдыс.

1-сурет. Пенетрометр

Жұ мыс тә ртібі. Сынау жұ мысын бастаудан бұ рын пенетрометр винттермен кө лденең етіп орнатылады. Сусыз битумды қ ұ мды ысытқ ышта ерітіп, одан орташа ү лгі алынады жә не болат немесе шыны ыдысқ а 30 мм қ алың дық та салынады. Температурасы 25^оС термостатта битумды ыдыс бір сағ ат бойы сыналғ анғ а дейін сақ талады. Соң ынан битумды ыдысты температурасы 25^оС болғ ан сулы ыдысқ а батырып, пенетрометрдің столына (5) орнатады. Иненің ұ шы кеседегі битумның бетіне ө те мұ қ ият етіп тигізіледі жә не бұ рандалы болат таяқ шаны ине ұ стағ ыштың ү стің гі ұ шына тигізеді. Кө рсеткіш циферблаттың, «0»-іне тураланады.

Бұ рандалы таяқ шаның тө менгі ұ шы ине ұ стағ ыштың жоғ ары ұ шына тең естіріледі. Мұ нда циферблат кө рсеткіші иненің қ анша терең дікке батқ анын градуспен кө рсетеді. Осы тә жірибе ү ш рет қ айталанды. Алынғ ан нә тижелердің орташа арифметикалық есебі битумның тұ тқ ырлығ ын (тұ тқ ырлық дә режесін), яғ ни пенетрациялық кө рсеткішін білдіреді.

Сұ йық гидроизоляциялық материалдардың тұ тқ ырлығ ы стандартты температурада вискозиметрдің тесігі арқ ылы ө ткен материал мө лшерімен анық талады. Ол ү шін вискозиметрге сынау температурасынан 2...3⁰С жоғ ары температурағ а қ ыздырылғ ан материалды, кө піршіктер пайда болмайтындай етіп қ ұ яды. Температура сынау температурасына жеткенде материалдан термометрді тез алып, арнайы шығ ыршық ты клапанды ашады. Ыдыстағ ы ағ ып ө ткен материал мө лшері 25см³ жеткенде секундомерді қ осып, қ алғ ан 50см³ материалдың вискозиметрдің ө ту уақ ытын анық тайды. Стандартты вискозиметр бойынша 1 с 0, 025...0, 03 Па·с динамикалық тұ тқ ырлық қ а сә йкес келеді. Стандартты вискозиметрдің тесіктері 3, 5, 10 мм, ал сынау температурасы 25, 60⁰С тең.