Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Экологиялық мониторнгСтр 1 из 2Следующая ⇒
Мониторинг термині пайда болды: 1972 ж.маусым айында БҰ Ұ -ның қ оршағ ан ортаны қ орғ ау жө ніндегі конференциясында, ХХ-ғ асырдың 70-ші жылдарында Биоиндикаторлар ретінде пайдаланылады: ө сімдіктерді Биосфералық дең гейдегі ө згерістер: атмосфераның ластануы, қ ұ рлық пен мұ хиттағ ы биологиялық ө німнің ө згеруі, ә лемдік мұ хиттың ластануы Тасталғ ан зиянды заттарды анық тау ә дістері: атмосфераның ластануы Биологиялық мониторинг жү ргізуде бақ ыланатын нысандар: жалпы биосфера, тү рлер саны, тү р жағ дайы Биоиндикациялық ә дістердің дамуына ү лес қ осқ ан ғ алымдар: П.А. Осасков, С.К. Чаянов, А.М. Карпинский Ластаушы кө здер мониторингісінің тү рлері: кең істіктегі кө здер, нү ктелік жылжымалы Мә ліметтерді ортақ тастыруда мониторинг жү йелерінің қ ұ рылуы: базалық (фондық), ұ лттық, аймақ тық жә не жергілікті, ғ аламдық Атмосфералық ауаны ластаушы элементтер: кө міртегі оксидтері, азот оксиді, кө мірсутектер Хемилюминесценция принципімен жұ мыс істейтін газоанализаторлар заттарды анық тауда қ олданылады: кө міртегі, кү кірт тотық тары, азот Жұ қ а қ абатты хромографиялық ә діс арқ ылы анық талады: альдегидтер, майлы қ ышқ ылдар мен фенолдар, кө мірсутектер Табиғ и судың қ ұ рамында болатын еріген заттар: қ ышқ ылдар, газдар, тұ здар Топырақ тың экологиялық жағ дайын анық тайтын қ асиеттер: қ ышқ ылдылығ ы, ауыр металдар кө рсеткіші, механикалық қ ұ рамы Зондатудың белсенді ә дістері: абсорбциялық Еліміздегі қ оршағ ан орта мониторингісі бойынша концентрацияны пайдаланудың енгізілген тү рлері: орташа тә уліктік, бір реттік, орташа айлық Лабораториялық жағ дайда топырақ қ ышқ ылдылығ ын анық тау: рН метрмен, ә мбебап индикатор қ ағ азымен, Алямовский жиынтығ ымен Гидросфераның жә не атмосфераның ластануымен кү ресу туралы Гетеборг хаттамасында шығ арындылардың кө рсеткіштер анық талды: аммион, азот оксиді, кү кірт диоксиді Ұ лттық бақ ылау жү йесінің дең гейлері: екінші дең гей – алынғ ан материалды талдайтын, жергілікті болжам жасайтын аумақ тық орталық; алғ ашқ ы (тө менгі) дең гей – бақ ылау жү ргізіліп, белгілі бір мә ліметтерді талдайтын бекеттер; ү шінші (жоғ арғ ы) дең гей – ұ лттық кө лемде болжам мен бағ а беретін Қ азгидромет Ғ аламдық кө лемдегі мониторингті жү ргізуге пайдаланатын қ ұ ралдар: ғ арыштық техникалар, авиациялық техникалар, есептеу техникалары
Ақ парат алмасу кө леміне байланысты мониторинг тү рлері: ғ аламдық, аймақ тық, жергілікті Атмосфералық жауын-шашын тү рлері: бұ ршақ, қ ар Атмосферадағ ы зиянды қ оспалардың концентрациясын ө лшеуге арналғ ан қ ұ ралдар: хроматографтар, масс-спектрометр, ә р тү рлі газ тазалағ ыш қ ұ ралдар Мелиоративтік мониторинг қ ызметін қ адағ алаушы: гидрогеологтар Судың сапасын анық тауғ а бағ ытталғ ан индикаторлар: перифитон, фито, - зоо-, планктондар, омыртқ асыздар Дистанциялық ә дістері: метеорологиялық, радарлық аэротү сірілім, гидрометеорологиялық Мониторинг жұ мыстарын жү ргізуге бағ ытталғ ан ә дістер: қ олданбалы, ақ параттық -техникалық, ғ ылыми-ә дістемелік, ә дістемелік-қ олданбалы Канцерогенді мониторинг мына заттардың ә серін бақ ылау жә не болжау арқ ылы жү реді: циклдік аминдер, нитро-азо қ осылыстар, полиароматты кө мірсутектер Қ оршағ ан орта жағ дайын анық тайтын кө рсеткіштер: заттардың концентрациясы; температура, қ ысым, газдардың, сұ йық тық тардың кө лемі; электромагниттік ө рістің кедергісі, радиоактивтілік Қ оршағ ан ортаның сапасына қ арай бө ліну тү рлері: қ олайлы (зиян келтірмейді), таза, зиянды (зиянды ә сер етеді) Қ оршағ ан ортағ а ә сер ететін қ ауіпті факторлар: биологиялық, физикалық Ө сімдіктерді бақ ылауда назар аударатын жағ дайлар: сабақ тың пигментациясы, жапырақ тың пигментациясы, жапырақ тың морфологиясы Газ тү ріндегі зиянды заттардың физикалық кө рсеткіштері: температурасы, ылғ алдылығ ы, кө лемі Биологиялық мониторингті жү ргізуге қ атысатын қ ызметкерлер мен ұ йымдар: гидробиологиялық бақ ылау органдары Жалынды фотометрия ә дісімен анық талады: кү кіртті сутегі, кү кірт оксиді Жұ қ а қ абатты хроматография ә дісімен анық тайды: ақ аба судағ ы кө мірсітектерді Интегралды бағ алау кластары: қ алыпты Топырақ тың қ ышқ ылдылық кө рсеткіші бойынша тү рлері: бейтарап, қ ышқ ыл, сілті Энергияның баламалы кө зі: Кү н энергиясы, Толысу энергиясы Мелиорация шаралары: Суару, Су тарту, Топырақ ты қ ұ рғ ату Қ алпына келмейтін табиғ и ресурс: Қ оң ыр теміртас, Мұ най Дү ниежү зілік мұ хит сулары тұ здылығ ының ең дік таралуын бұ зады: Ағ ыстар, Ө зендер Табиғ и ресурстардың мониторингі қ амтиды: Жер қ ойнаулары мониторингісін Қ оршағ ан ортаның мониторингі: Қ оршағ ан ортаның жағ дайының ө згеруін болжау жө ніндегі кешенді жү йе Бентос: су тү бінде ө сетін ө сімдіктер, су тү бін мекендейтін жануарлар Озон қ абатын бұ затын жасанды химиялық қ оспалардың кө зі: аэрозольды тұ рмыстық химия, рефрижераторлар, тұ рмыстық тоң азытқ ыштар Ұ лттық экологиялық мониторинг: мемлекет ауқ ымында арнайы органдар тарапынан жү зеге асады, экологиялық мониторнгтің бір тү рі Антропогендік жү ктеме деп: техника мен технология дамуына байланысты қ оршағ ан ортағ а ә сер Экожү йелердің ерекшеліктерін ү здіксіз, ұ зақ мерзімді зерттеп, ақ парат жинау мониторинг тү рі: экологиялық, кешенді Қ Р аумағ ында мекендейтін қ ар барысы – мониторинг тү рі: мемлекеттік, мемлекеттік Авиациялық мониторнг ненің кө мегімен жү зеге асады: ұ шақ тар, тікұ шақ тар Экологиялық сараптама тү рлері: мемлекеттік, қ оғ амдық, ө ндірістік Табиғ и атмосфералық кө здердің ластануына жатады: найзағ ай, жауын-шашын, дауыл 8 сағ аттық жұ мыс кү нінде барлық ең бек ө тілінде адам денсаулығ ына зиян келтірмейтін ауадағ ы зиянды заттардың концентрациясы: ШРКмр Ғ ылыми-техникалық нормативтерге жатады: ПДК, ВДС, ПДКмр Ауыр метал кадмийдің мынадай ә серлері бар: токсикалық, мутагенді Жү йелердегі заттардың миграция процесіне кешенді қ адағ алау жү ргізу: топырақ -ө сімдік Су пайдаланудың гигиеналық жә не адам ағ засына зиянды ә сер етпейтін судағ ы зиянды заттар концентрациясы: ШРКмр Адамды қ оршағ ан ортаның гигиеналық мониторингі: санитарлы-токсикалогиялық, санитарлы-гигиеналық Жер биосферасындағ ы парниктік газдарының дең гейін анық тау мониторинг тү рі: ғ аламдық, биосфералық Табиғ и ресурстардың динамикасын, ә р тү рлі санаттағ ы экожү йелердің қ ызметін жә не қ ұ рамының ө згеруін бақ ылау – мониторинг тү рі: экологиялық Арал тең ізі жағ дайын спутниктер кө мегімен зерттеу мониторингі: космостык Озон қ абатының бұ зылу нә тижесінде озон тесігі пайда болады: фреондармен, хлорфторкө міртегі Электромагнитті сә улелер: АЭС реакторлар, рентген аппараты Тұ рақ ты ластағ ыш заттар, тұ рақ тылық дең гейі бойынша: пластиктер, поиэтилен Гербицидтер... кү ресетін пестицидтің тү рі: шырмауық пен Лимацидтер.... кү ресу ү шін қ олданылатын пестицидтердің тү рі: ұ лулармен, шырышты ұ лумен Овицидтер... жою ү шін қ олданылатын пестицидтердің тү рлері: жә ндіктердің жұ мыртқ аларын, кене жұ мыртқ аларын Микробиоиндикаторларғ а жатады: цианобактериялар Уақ ыт бірлігіндегі атмосфера ластағ ыш заттардың массасының максималды рұ қ сатты дең гейі: ШРТ, ШРК Фосфорлы тың айтқ ыштарғ а жатады: суперфосфат Тұ рақ ты ластағ ыш заттар, тұ рақ сыздық дең гейі бойынша: қ ағ аз, тағ ам қ алдық тары Қ оршағ ан ортаны ластайтын химиялық ө неркә сіп пен ө ндірістің санитарлы қ орғ ау зонасы неше класқ а бө лінеді? 5 Бірінші класты ө ндіріс пен химиялық ө неркә сіп орындарының санитарлы қ орғ ау зоналары метрмен ө лшенгенде қ андай? 1000 Мұ най, рудалы жә не рудасыз қ азба байлық тарды ө ндіретін кә сіпорындардың санитарлы қ орғ аныштық зоналары қ анша класқ а бө лінеді? 4 Барлық ө ндіріс объектілері ү шін 1-класты санитарлы қ орғ ау зонасының кө лемін (метр) кө рсетің із? 1000 0, 5-тен 1-ге дейін т/тә ул. кү кіртсутегі қ алдық тарын шығ аратын жә не қ ұ рамында ұ шқ ыш кө мірсутегі кө п мө лшерде болатын мұ най ө ндіруші кә сіпорынның санитарлы қ орғ ау зонасы қ андай (метр) кө лемде болуы керек? 1000 Ө неркә сіптер атмосфералық ауаны қ орғ ау мә селесі бойынша бірнеше формада статистикалық есептер дайындайды. Ө ндіріс қ алдық тары ү шін ПДВ мә ні қ андай формулада есептеледі? Қ оқ ыстар мен қ алдық тар арқ ылы топырақ қ а енетін келесі химиялық элементтер: As, Cd, Se, Pb, Zn, F қ ауіптіліктің қ ай саласына жатады? 1-класс – ерекше қ ауіпті Кү кірт диоксидінің аудағ ы максимальді бір реттік РШК шегін атаң ыз (мг/м3?) 0, 3 Ауадағ ы ластаушы заттардың РШК ө лшем бірлігін атаң ыз? мг/м3 Қ азақ стан мен ТМД елдеріндегі ауыз судың рН-тың белгілінген нормасын атаң ыз? 6, 5-8, 5 Атмосфералық ауа ластануының дең гейіне байланысты Қ азақ станда қ ай қ алалар таза болып табылады? Астана мен Кө кшетау Шаруашылық, ауыз су мақ сатында, тең із суын пайдаланғ анда жә не сауық тыру- емдеу мақ сатында тең із су қ ақ пасының санитарлы қ орғ ау зонасының шекарасы метрмен есептегенде кем дегенде қ анша болуы керек? 200 Қ оршағ ан табиғ и ортаның мониторингі дегеніміз не? Ұ зақ мерзімдік бақ ылау, қ оршағ ан ортаны жә не оның ластануын бағ алау Озон қ абатының қ алың дығ ы неше? 0, 3 см Ауыр металдарғ а жататындар: AL, Pb, Ni Ластаушы заттар агрегаттық кү йіне байланысты қ алай жіктеледі? Қ атты, сұ йық, газтә різді Суперэкотоксиканттар дегеніміз не? ө те аз мө лшерде ферменттердің ә серін кү шейтетін немесе тежейтін заттар Қ ышқ ыл жаң бырдың тү зілу себептері неде? СО2, кү кірт диоксидінің ә серінен тү зілетін жауын «Қ ышқ ыл жаң быр» терминін алғ аш ұ сынғ ан ғ алым: А. Смит Судың органолептикалық қ асиеттеріне жататындар: Судың температурасы, мө лдірлігі, тү сі, иісі, дә мі, тұ тқ ырлығ ы Суперэкотоксиканттар дегеніміз қ андай заттар? ө те аз мө лшерде ферменттердің ә серін кү шейтетін немесе тежейтін заттар Топырақ тың ө здігінен тазаруы дегеніміз: Топырақ тағ ы микроорганизмдердің іс-ә рекеттерінен жү ретін процестер жиынтығ ы Радиоактивті сә улелерге жататындар: Альфа, бета, гамма сә улелер Фотосинтез процесіне қ атысатын сә уле: Ультракү лгін сә уле Пестицидтер: ө сімдіктер мен жануар зиянкестеріне қ арсы қ олданатын химиялық заттар Гербицидтер: Арам шө птерге қ арсы қ олданатын химиялық заттар Альгицидтер: Балдырлар мен су ө сімдіктеріне қ арсы қ олданатын химиялық заттар Фунгицидтер: Ауру тудыратын саң ырауқ ұ лақ тарғ а қ арсы қ олданатын заттар Инсектицидтер: Насекомдарғ а қ арсы қ олданатын заттар Акарицидтер: Кенелерді жоюғ а қ олданатын заттар Зооцидтер: Кемірушілерге қ арсы қ олданатын заттар Лимацидтер: Моллюскаларғ а қ арсы қ олданатын заттар Нематоцидтер: Жұ мыр қ ұ рттарғ а қ арсы қ олданатын химиялық заттар Топырақ тың ө здігінен тазару қ асиеті дегеніміз не: Топырақ тағ ы микроорганизмдердің іс-ә рекеттерінен жү ретін процестер жиынтығ ы Атомдық салмағ ы 50-ден жоғ ары, тығ ыздығ ы 6 болатын химиялық элементтерді......... деп атайды: Ауыр металдар Ө сімдіктердің кө мегімен топырақ ты ауыр металдардан тазарту эдісі: фитоэкстракция Ө сімдіктер кө мегімен химиялық элементтерді ұ шыруды: фитоволитализация Ө сімдіктер тамыр жү йесі арқ ылы қ алдық суларды ауыр металдардан тазарту: ризофильтрация Ө сімдіктер арқ ылы топырақ тағ ы ауыр металдардың улы формаларын ә лсірету эдісі: фитостабилизация «Мониторинг» сө зінің мағ ынасы: «бақ ылаушы» Атмосфера (тропосфера) жә не озонды экранды, гидросфера, ө сімдіктер жә не топырақ жамылғ ысын, жан-жануарлар ә лемін ә лемдік кө лемде бақ ылауғ а бағ ытталғ ан мониторинг: ә лемдік Космостық ақ параттардың кө мегімен орындалғ ан, табиғ и жағ дайды жү йелі тү рде қ адағ алау нә тижелерінің бір кө рінісі, адам ә рекеттерінің ландшафтқ а толығ ымен жә не оның қ ұ рамды бө ліктеріне бағ ытталуы жә не кө лемі. Оны атқ арады: Ғ арыштық мониторинг Биосферадағ ы жә не оның компоненттеріндегі (қ ұ рамындағ ы) кө терің кі химиялық қ осылыстар, токсико-экологиялық негативті (қ арама-қ арсы ә рекет) жағ дайғ а душар ететін заттар: Поллютанттар Ә сер ету факторы бойынша экологиялық мониторингтің тү рлері: аймақ тық мониторинг, ғ аламдық мониторинг, биологиялық мониторинг Тұ тыну қ ұ ндылығ ын жоғ алтқ ан, табиғ и шикізатты ө ң деу нә тижесінде пайда болатын заттар мен ө ндірістік жарамсыз шығ арылымдар: тұ рмыстық қ атты қ алдық тар, коммуналды қ алдық тар, ө ндірістік шикізаттар Cуда тіршілік ететін организмдер: нектондар, плейстондар, гидробионттар Тұ щы су - ол: 0, 1% -ғ а дейін еріген заттары бар Ластанғ ан аймақ: зиянды заттар концентрациясының ПДК мө лшері жоғ ары аймақ, қ ауіпті химиялық заттар таралғ ан аймақ, қ ауіпті заттар мө лшері жоғ ары аймақ Каспий жағ алауының экожү йесін спутниктен бақ ылау мониторингі: ғ арыштық, қ ашық тан Экологиялық бақ ылауды реттеу заң намалары бойынша Қ Р –ның Заң ы: қ оршағ ан ортаны қ орғ ау туралы Қ азіргі қ алалар экожү йесінің маң ызды қ ұ рамдас бө лігі: жасыл желек Ық пал ету жағ дайы бойынша экологиялық мониторингтің тү рлері: аймақ тық мониторинг, ғ аламдық мониторинг, биологиялық мониторинг Табиғ атқ а антропогендік ә сер ету-ол: адамның іс-ә рекеттерімен байланысты Мониторингтің негізгі мақ саты: биосфераны бақ ылау Бө лек мемлекет шегіндегі мониторинг: ұ лттық Табиғ и ресурстардың жай-кү йін спутниктен бақ ылау мониторингі: ғ арыштық, қ ашық тан
Қ ұ рамы ә р тү рлі топырақ тың «ө здігінен тазаруы» дегеніміз: топырақ тағ ы микроорганизмдердің іс-ә рекеттерінен жү ретін ү рдістер жиынтығ ы, топырақ тағ ы тіршілік ететін жануарлардың қ ызметі Радиациялық, жылулық, жарық тық, электромагниттік ластанулар табиғ аттағ ы ластанудың қ ай тү ріне жатады?: физикалық Гидросферада келесі бө ліктерді ажыратады: абиссаль, беттік қ абат, батиаль Мониторинг деп тү сінеді: қ оршағ ан ортаның жағ дайын болжау жә не бағ алау, бақ ылаулар жү йeсін «Мониторинг» термині бірінші рет қ ашан ұ сынылды? 1972 жылы «Мониторинг» термині бірінші рет қ ай жерде ұ сынылды? Стокгольмде Импактты мониторинг – бұ л: ластану кө здеріне жалғ асып жататын ерекше қ ауіпті зоналардағ ы бақ ылау жү йесі Ө лшемі 10-дағ ан км-ден аспайтын объектілерді бақ ылау тө мендегі мониторингке жатады: аймақ тық Бақ ылау масштабтарын 1000 шаршы км-ге дейін ұ лғ айту тө мендегі мониторингке ә келеді: аймақ тық Биосферадағ ы жалпыдү ниежү зілік ү рдістер мен бақ ылауларды бақ ылау тө мендегі мониторингке жатады: глобальды Ө ндірістік экология міндеттерінде аса мағ ыналысы тө мендегі мониторинг болып табылады: импактты Бірнеше аймақ тар мен елдердің назарындағ ы ластанудың мониторинг жү йесі тө мендегідей аталады: трансшекаралық Жерді қ орғ аудың Дү ниежү зілік форумы Рио-де-Жанейрода қ ай жылы ө тті? 1992 ж Жер климатының ә лемдік (глобалдық) дең гейдегі жылынуының нә тижесі қ андай болуы мү мкін? Ә лемдік мұ хиттың дең гейі кө теріледі Қ ышқ ыл жаң бырлардың тү суінің нә тижесінде: топырақ жамылғ ысы қ ышқ ылданады Озон қ абатының ыдырауының нә тижесі қ андай болуы ық тимал: биологиялық ә ралуандылық кемиді Қ ышқ ыл жаң бырлардың тү суі мынадай себептермен байланыстырылады: ө ндірістің атмосферағ а кү кірт жә не азот тотық тарын шашуымен Атмосферада «жылыжай газдарының» жиналып қ алуына байланысты пайда болғ ан «жылыжай эффектінің» (парниковый эффект) зардаптары қ андай болуы ық тимал? Планета кө леміндегі температураның жоғ арылауы биосферада жағ ымсыз ө згерістер туындатады Тіршіліктің атмосфераның жоғ арғ ы, 23-35 км, қ абаттарында таралуын мынадай факторлар шектейді: қ ысқ а толқ ынды ультракү лгін сә улелердің болуы Биосфераның тірі затының орта тү зушілік қ ызметінің нә тижесінде жердің географиялық қ абық шасында мынадай маң ызды ө згеріс пайда болды: алғ ашқ ы мұ хит суларының жә не атмосфераның хмиялық қ ұ рамы ө згерді Планетаның озон шымылдығ ын ыдырататын негізгі агенттердің бірі: фреондар Жердегі ең алғ ашқ ы тірі организмдер тек қ ана сулық ортада пайда бола алды, себебі атмосферада: озон қ абаты болмағ ан Атмосфераның жоғ арғ ы қ абатында тіршіліктің таралының маң ызды факторлары болып табылады: озон Жер климатының жаппай жыли бастауы, ғ алымдардың жорамалдауы бойынша, атмосферадағ ы мынадай заттың мө лшерінің артуымен байланысты болуы ық тимал: кө міртегі қ остотығ ының Тіршіліктің атмосферадағ ы таралуының шегі қ андай биіктікте орналасқ ан: 1-3 м Негізгі парникті газғ а қ андай газ жатады: кө мірқ ышқ ыл газы Атмосферада кейбір газдардың жиналуына байланысты жылу балансы ө згеруінен, планетаның температурасы жоғ арылауы қ алай аталады? парникті эффект Жер бетін ультракү лгін сә улелерден... қ абаты қ орғ айды: озон Тірі организмдерді қ ауіпті ісік ауруына ұ шырататын, биосферағ а тү сетін заттар қ алай аталады? канцерогенді Адам 24 сағ ат бойы демалғ ан кезде (жалпы токсикологиялық, канцерогенді, мутагенді) ә сер етпейтін, атмосфераны ластайтын заттардың концентрациясы (мг /м3) қ алай аталады? ШРКо.т. Адам организміне ә сер ету дә режесі бойынша қ ауіпті заттар қ андай кластарғ а бө лінеді? тө тенше қ ауіпті, жоғ ары қ ауіпті, шамалы қ ауіпті, қ ауіптілігі жоқ Санитарлы гигиеналық классификациясы бойынша атмосфералық ауадағ ы ә рбір ластаушы зат ү шін қ андай шарт орындалуы қ ажет? Сі /ШРК< 1 Қ ышқ ыл жаң бырлар атмосфералық ауаның негізінен қ андай газдармен антропогенді ластануы себебінен болады? кү кірт диоксиді жә не азот оксидтері Қ оршағ ан ортада антропогендік жолмен таралғ анда тірі организмдерге улы ә сер ететін ү лестік салмағ ы 4, 5 г/см3 мө лшерінен жоғ ары металдар қ алай аталады? ауыр металдар Ауаның қ ұ рамында... болады: 20-21% O2, 78% N2, 1-2% инертті газдар Атмосферада парниктегі шыны сияқ ты ә сер ететін, жерге кү ннің сә улесін тосқ ауылсыз жіберіп, бірақ жерден тепкен сә улелерді жібермейтін газ қ алай аталады? кө мірқ ышқ ыл газы Адам денсаулығ ына тікелей немесе жанама ә серін тигізбейтін ластаушы заттың максималды концентрациясы қ алай аталады? ШРК Атмосферада қ ауіпті заттар таралғ анда қ андай шарт орындалуы қ ажет? См + Сф < Сшрк Қ ышқ ылды жаң бырдың болуы... байланысты: атмосферағ а кү кірт диоксидінің жә не азот оксидінің тасталуына Биосфераның табиғ и жомен ластануы: орман ө рттері Тү тін деген не? ұ сақ қ атты бө лшектері бар аэрозоль Атмосфераның қ ай қ абатында озон қ абаты орналасқ ан? стратосферада
|