Картографиялық суреттеудің тәсілдері. Сызықтық белгілердің тәсілі. Қозғалыстың белгілері тәсілі.

Сызық тық белгілеуді объектілердің орналасатын орнын жә не таралу ерекшеліктерін кө рсету ү шін қ олданады, масштаб арқ ылы ұ зындығ ын анық тауғ а болатын, ал ені болмайтын. Мұ ндай объектілерге жатады, мысалы, жолдар, кө птеген ө зендер, каналдар, мемлекеттік шекаралар жә не саяси- ә кімшілік бө лінулер, фронттар сызық тары, жер қ ыртысының тектоникалық бө лінуінің сызық тары, тең із жағ алаулары жә не т.с.с. Осылар жә не басқ а да сызық тық объектілердің орналасуы картада сызық арқ ылы кө рсетеді, суреті, тү сі жә не ені кө рсетілетін объектінің ерекшеліктерін сипаттайтын. Бұ л тә сілмен керек болғ ан жағ дайда объектілердің сапалық айырмашылығ ын кө рсетеді. Мысалы, Тең іздер атласының тақ ырыптық карталарында ә р тү рлі тү спен жә не сызық ты белгілеу пішінімен генетикалық тү рі кө рсетілген жә не жағ алаудың сипатамасын кө рсету ү шін бұ л тә сілді қ олданады.

Қ озғ алыс белгілеу тә сілін ә р тү рлі объектілер мен қ ұ былыстардың орын ауыстыруын кө рсетеді. Экспедициялар, ә скери бө лімдер, ауа массалары, мұ хиттар мен тең іздер сулары, жануарлардың кө шіп- қ онуы жә не т.б. Картографияланатын қ ұ былыс сызық бойымен жү руі мү мкін (тең ізде кеменің жолы, экспедицияның бағ ыттары жә не басқ а да қ озғ алыстар). Басқ а жағ дайларда қ озғ алыс массасы (ауаның, суның) кең фронтпен қ озғ алуы мү мкін, ү лкен ауданды қ оса алып.

Қ озғ алыс белгілеу тә сілінде орын ауыстырудың бағ ыты мен жолы сызық тар, жол немесе тү зу арқ ылы кө рсетілуі мү мкін. Бір пунктен екінші пунктке орын ауыстыруды кө рсететін, кө бінде бір немесе бірнеше тү зусызық ты тү зулермен шектелетін, екі пункттің соң ғ ы пунктері арасында орналасқ ан.

Қ ұ былыстың орын ауыстыруы тү зумен жә не оны анық тайтын жазумен кө рсетілуі мү мкін.(сурет). Егер маршрутты кө рсету қ ажет болса, оны сызық тық белгімен кө рсетеді (темір жол, шоссе, ө зен жә не т.б.) жә не қ озғ алу белгілерін нақ ты орын ауыстыруының бағ ытымен орналастырады.

Орын ауыстыратын қ ұ былыстың шамасын картада кө рсету ү шін (жү ктің салмағ ы, жолаушылар саны жә не т.б.) тү зулерді жә не ә р тү рлі кө лемдегі жолдарды қ олданады. Эпюрдің ені қ ұ былыстың ө лшемін кө рсетеді ү зіліссіз жә не сатылы шкалаларында кө рсетілген, ал егер қ озғ алыс белгілеріне жол пішінін берсек, онда қ ұ былыстың қ ұ рамын да анық тауғ а болады

Қ ұ былыстың ү лкен территорияда таралғ ан орын ауыстыруын кө рсеткен кезде, мысалы ауа массалары, тең із сулары осылай тү зулерді жә не жолды қ олданады. Бірақ ә рбір тү зу бұ л жағ дайда қ ұ былыстың жалпы бағ ытын кө рсетеді. Барлық массаның қ озғ алуының картада бір тү зумен алмайды, керісінше барлық жиынтығ ынан алынады: ә рбір тү зумен орын ауыстыру кө рсетілген, тек қ ана берілген сызық арқ ылы емес, оның екі жағ ынан да орын ауыстыруы. Бұ л тә сілмен ауаның қ озғ алысын берген кезде, кө бінесе, тү зулер жү йесі орын ауыстыруды кө рсетуі мү мкін, бү кіл картографияланатын қ ұ былыс бойынша алынғ ан.

Ү лкен территорияларда орын ауыстыруды кө рсету ү шін, ені орын ауыстыратын қ ұ былыстың шамасын қ андай да бір ө лшеу бірлігінде емес, ол қ озғ алу бойынша алынғ ан территориялар ө лшемімен кө рсетіледі.