![]() Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Тұз қышқылын өңдеуге дайындау
Концентрленген тұ з қ ышқ ылының ерітіндісін дайындау кә сіпшілік зертханаларында, ғ ылыми зерттеу институттарында немесе тікелей ұ ң ғ ыманы ө ң деу алдында дайындалады. Зауыттан келетін тұ з қ ышқ ылы, ә ртү рлі концентрацияда болуы мү мкін, сол себептен қ ышқ ыл мен судың ара қ атынасын есептеуіміз қ ажет. Есептеу жұ мыстары 150С температурада тұ з қ ышқ ылы ерітіндісінің тығ ыздығ ына жә не НCL қ ұ рамына байланысты арналғ ан кесте бойынша жү ргізіледі. 1 м3берілген концентрациядағ ыжұ мыс ерітіндісін алу ү шінқ ажетті VТтауарлы қ ышқ ылдың бірлік кө лемін келесі формуламен есептейді: немесе кез-келген n куб метрдегі Мұ ндағ ы VТ – тауарлы қ ышқ ыл кө лемі, м3; ρ Т – тауарлы қ ышқ ыл тығ ыздығ ы, кг/м3; ρ з – дайын ерітіндінің берілгін тығ ыздығ ы, кг/м3; ρ з – жұ мыс ерітіндісіндегі берілген HCL пайыздық мө лшеріне байланысты 7.1-кестеден алынады. 7.1-кесте. 150С температурада тұ з қ ышқ ылы ерітіндісінің тығ ыздығ ы жә не НCL қ ұ рамы
Мысалы: HCL пайыздық мө лшері 12% болатын 35 м3 тұ з қ ышқ ылын дайындау қ ажет. Тауарлы қ ышқ ылдың тығ ыздығ ы 1150 кг/ м3 тең болды. Кесте бойынша 12% қ ышқ ылдың тығ ыздығ ы 1060 кг/м3. Сонда келтірілген тең деу бойынша Ерітінді дайындауғ а қ ажетті судың кө лемі 35-14=21 м3. Алынғ ан ерітінді концентрациясы мен есептелген тығ ыздық қ орытындысын тексереміз:
Кесте бойынша бұ л тығ ыздық тар HCL 12, 19 % концентрациясына сә йкес келеді, жә не есептеу ү шін қ олданады. НCL берілген концентрациядағ ы ерітінді дайындау ү шін тауарлы қ ышқ ылды арнайы ыдыста дайындайды. HCL ерітіндісіне келесі қ оспалар қ осылады: 1) Ингибиторлар - қ ышқ ылдармен ә сер еткенде қ ондырғ ылардың коррозияғ а ұ шырауын тө мендетуге арналғ ан зат. Негізінен ингибиторлар тү ріне жә не концентрациясына байланысты 1%-ғ а дейін қ осылады. Ингибитор ретінде: - формалин (0, 6%), қ ышқ ылдың коррозиялық белсенділігін 7÷ 8 есе тө мендетеді; - уникол (0, 25÷ 0, 5%) (мысалы, уникол ПБ-5) қ ышқ ылдың коррозиялық белсенділігін 30÷ 42 есе тө мендетеді. Бірақ та, уникол суда ерімейді, ол қ ышқ ылдан нейтралданғ аннан кейін тұ нба есебінде шө гіп қ алады, сол себептен оның концентрациясын 0, 1 %-ғ а дейін тө мендетеді жә не оның коррозиялық белсенділігін 15 есе тө мендете алады. Жоғ ары температура жә не жоғ ары қ ысым ү шін ингибитор - реагент И-1-А (0, 4%) уротропин (0, 8%) қ осындысымен дайындалғ ан, оның коррозиялық белсенділігі (t = 870С жә не р =38МПа) 20 есеге дейін тө мендетеді. Сонымен қ атар, тұ з қ ышқ ылының коррозиялық белсенділігін тө мендететін басқ ада реагенттер де қ олданылады. 2) Интенсификаторлар – беттік активті заттар (БАЗ), мұ най мен нейтралданғ ан қ ышқ ыл шекарасындағ ы беттік керілуді 3-5 есе тө мендетеді. БАЗ-ды қ осу қ ышқ ылмен ө ң деудің тиімділігін жоғ арылатады. Кейбір ингибиторлар, мысалы- капатин А, катамин А, мервелан К (О), бір уақ ытта интенсификатордың қ ызметін атқ арады жә не белсенді БАЗ болып табылады. Интенсификаторлар есебінде ОП-10, ОП-7, 44-11, 44-22 жә не т.б. БАЗ қ олданылады. 3) Тұ рақ тандырғ ыштар (стабилизаторлар) - тұ з қ ышқ ылының ерітінділері темірмен, цемент тасымен реакцияғ а тү скен кезде кейбір ө німдердің еріген кү йін тұ рақ ты сақ тап қ алу ү шін жә не тұ з қ ышқ ылының қ ұ рамындағ ы зиянды кү кірт қ ышқ ылы ерітіндісін бө ліп алып, барий тұ зының еріген кү йіне айналдыру ү шін қ олданылатын зат. H2SO4+BaCL2=BaSO4 +2HCL Бұ л жағ дайда HCL ерітіндісі ұ ң ғ ымағ а айдалар алдында барий хлоры ерітіндісімен (BaCL2) ө ң деледі. Тү зілген барий кү кіртқ ышқ ылы (BaSO4) ерітіндіде жең іл ұ стап алынады жә не басқ а ө німдермен бірге реакция кезінде тау жынысынан сұ йық кү йінде бө лініп шығ ады. Жұ мыс ерітіндісін дайындау ү шін, есептелген кө лемдегі суғ а алдымен ингибитор жә не тұ рақ тандырғ ыш енгізіледі, содан кейін техникалық тұ з қ ышқ ылы енгізіліп араластырылады да, барий хлоры қ осылып араластырылады. Енді интенсификатор қ осылады да, тағ ыда араластырылады жә не ерітіндіні толық ақ шыл тү сті болғ анша тұ ндырып қ ояды. Тұ з қ ышқ ылының ерітіндісін дайындау кезінде техника қ ауіпсіздігі толығ ымен сақ талады (арнайы киімдер, резина қ олқ аптар жә не кө зілдірік киіледі). Тұ з қ ышқ ылын тасымалдауда арнайы цистерналар қ олданылады. Олардың ішін бірнеше қ айталап химиялық тө зімділігі мық ты эмальмен (ХСЭ-93) қ апталады. Қ ышқ ыл ерітіндісін дайындау жұ мыстары: Қ ышқ ыл ерітіндісін дайындау жұ мыстары қ ышқ ыл сақ тау қ оймаларында арнайы келесі тә ртіптер бойынша жү ргізіледі: - АзИНМАШ-30А қ ышқ ыл агрегатына қ ажетті ерітінді концентрациясын дайындауғ а қ ажетті мө лшерде таза техникалық су қ ұ йылады. - Концентрленген тұ з қ ышқ ылы сумен бірге агрегатпен қ ышқ ыл сыйымдылығ ына айдалады. - Егер тұ з қ ышқ ылының орнына бензолсульфатқ ышқ ылы қ олданылатын болса, онда қ ышқ ыл агрегатына белгілі мө лшерде техникалық суғ а ұ нтақ талғ ан кристалды бензолсульфатқ ышқ ылы себіледі жә не сораппен жақ сылап араластырылады. - Дайындалғ ан қ ышқ ыл ерітіндісіне қ ажетті мө лшерде БАЗ жә не сірке суының қ ышқ ылы қ ұ йылады.
|