Коэффициенті

Плунжер жү ріс санына байланысты жоғ ары қ арай кө терілгенде q₁ сұ йық кө лемі бө лінеді:

мұ ндағ ы: - плунжердің қ има ауданы (немесе сорап цилиндрінің);

- штанг қ имасының ауданы.

Плунжер тө мен тү скен кезде кө лемі q₂ болатын, жү ріс санына байланысты қ осымша сұ йық бө лінеді:

Плунжер толық жұ мыс жасағ анда, сораптың берілісі жоғ ары жә не тө мен қ озғ алғ андағ ы берілістің қ осындысына тең болады:

;

Егер плунжер минутына n жү ріс жасаса, онда минуттағ ы беріліс тең болады. Минут санын тә улікке кө бейтіп, бірлік кө лемдегі тә уліктік берілісті аламыз:

; (12.1)

Плунжер мен штанг ілінетін нү ктедегі, яғ ни жоғ ары-тө мен қ озғ алыс жасайтын тең гергіш басына жалғ анғ ан ұ зын штанг тізбегін серпімді стержен етіп қ арастыруымыз керек. Осығ ан байланысты плунжердің қ озғ алысы, амплитуда бойынша, немесе фаза бойынша салыстырғ анда іліну нү ктесіндегі қ озғ алысқ а сә йкес келмейді. Басқ а сө збен айтқ анда плунжердің жү рісі іліну нү ктесінің жү рісіне тең емес. Плунжердің нақ ты жү рісі тікелей ө лшеммен берілмейді. Ілу нү ктесінің жү рісі ө лшем бірлікпен беріледі жә не тербелмелі- қ ондырғ ының паспортында кө рсетіледі.

Сол себептен (12.1) тең деудегі орнына мә ні қ ойылады, осыдан штангалы сорапты қ ондырғ ының теориялық беріліс тең деуі алынады:

. (12.2)

Сепарациядан кейінгі жә не суытылғ ан мұ найдың нақ ты берілісі Q_Д, ереже бойынша теориялық берілістен кіші болады. Q_Д мә нінің Q_Т –ге қ атынасын, штангілі сорапты қ ондырғ ысының берілісіне дұ рыс ә сер ететін жә не мү мкін факторларды ескеретін сораптың беріліс коэффициенті деп атайды:

(12.3)

Ә рбір нақ ты ұ ң ғ ымалар ү шін мә ні қ ондырғ ының айдау режимін жә не жабдық тарды дұ рыс таң дауда дұ рыс кө рсеткіш болып табылады. Егер, болса қ алыпты болып есептеледі.

Бірақ та, кейбір шарттарда беріліс коэффициентінің осы мә нін ала алмайтын кездер кездеседі, жә не де осы жағ дайғ а қ арамастан штангілі сорапты қ ондырғ ының кө мегімен сұ йық ты айдау, пайдаланудың ең тиімді ә дісі болып қ алуы мү мкін.

Штангілі сорапты қ ондырғ ының беріліс коэффициентіне тұ рақ ты жә не айнымалы факторлар ә сер етеді.

Тұ рақ ты факторларғ а:

- айдалатын қ оспағ а бос газдың ә серін;

- сорап штангілері мен қ ұ бырлардың серпімді деформациясының есебінен штанг ілінетін нү ктедегі жү ріс пен салыстырғ анда плунжердің пайдалы жү рісінің азаюын;

- жер бетінде салқ ындауы жә не сепарациялық қ ондырғ ыда газдан ажырауы есебінен айдалатын сұ йық кө лемінің азаюын жатқ ызуғ а болады.

Уақ ыт бойынша ө згеретін айнымалы факторларғ а:

- айдалатын сұ йық қ ұ рамында абразивті қ оспалардың болу санына жә не сораптың тозу дә режесіне тә уелді болатын, цилиндр мен плунжер арасында саң ылаудан сұ йық кету;

- сорап клапандарын кү тпеген жерден ашып-жабуы кезінде, ең бастысы олардың тозып немесе коррозияғ а ұ шырауынан саң ылаудың пайда болуы;

- сорапты компрессорлық қ ұ бырлардың муфталық қ осылыстарын дұ рыс бекітпеуінен арасында саң ылаудың болуы жә не барлық уақ ыт бойына айнымалы кү штердің пайда болуына алып келеді.

Айнымалы факторлар уақ ыт бойынша ө згеріп тұ рады, сол себептен оларды есептеу жолымен анық тау қ иын болады. Бұ л ұ ң ғ ымағ а жаң адан тү сірген сораптың беріліс коэффициентінің алғ ашқ ы уақ ытпен салыстырғ анда плунжердің жұ мыс істеуі кезінде аз ғ ана тө мендеуінен кейін ұ зақ уақ ытқ а дейін тұ рақ ты болып қ алуына алып келеді. Осыдан кейін клапандардың тозуынан, ершіктердің жә не плунжер мен цилиндрдің арасындағ ы қ уыстың ү лкеюі ә серінен ол белгілі қ арқ ынмен тө мендей бастайды. Осығ ан байланысты сораптың беріліс коэффициентін қ орытынды тү рінде, оның берілісіне ә сер ететін ә ртү рлі факторларды ескере отырып келесі тү рде ө рнектейміз:

(12.4)

мұ ндағ ы: - бос газдың ә серін ескере отырып, сорап цилиндрін сұ йық қ а толтыру коэффициенті; - плунжердің жү рісінің тө мендеуінің ә серін ескеретін коэффициент; - сораптың жұ мыс істеуі кезінде сұ йық кетуін ескеретін коэффициент; - беттік ыдыстарғ а жеткендегі сұ йық тың кө лемінің тө мендеуін ескеретін коэффициент.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Плунжер толық жү ріс жасағ анда қ андай кө лемде сұ йық шығ арады?

2. Штангілі сорапты қ ондырғ ының беріліс коэффициентіне қ андай

факторлар ә сер етеді?

3. Штангалы сорапты қ ондырғ ының теориялық берілісі қ алай

анық талады?