Дебиет теориясы» пәні

Л-Фараби атындағ ы Қ азҰ У

Ғ ылыми-ә дістемелік кең есінің

Ж.

Мә жілісінде бекітілді

Хаттама

М021400 – Ә ДЕБИЕТТАНУ» МАМАНДЫҒ Ы БОЙЫНША МАГИСТРАТУРАҒ А Қ АБЫЛДАУ ЕМТИХАНЫНЫҢ БАҒ ДАРЛАМАСЫ

АЛМАТЫ 2012

Емтихан тақ ырыптарының тізімі

дебиет теориясы» пә ні

1. Ә дебиет теориясы – ғ ылым.

Ә дебиет теориясының негiзгi міндеттерi. Ә дебиеттiң тарихы жә не ә дебиет теориясы. Ә дебиет теориясы жә не ә деби сын. Ә дебиеттанудың даму жә не қ алыптасу тарихы.

2. Ә дебиеттанудың қ азiргi жағ дайы жә не даму беталысы.

Қ азiргi ә дебиеттанудың ә дiстемелiк аппараты. Ә деби ө нердi зерттеудің жолдары мен кө ркем шығ арманың игерудің негiзгi формалары. Ә дебиеттанудың негiзгi мектептері.

3. Ө нердiң мә ні жә не табиғ аты.

Философиялық жә не эстетикалық категория. Кө ркемө нер – эстетикалық қ ұ ндылық тарды жасаушы. Негiзгi эстетикалық категориялар. Эстетикалық жә не кө ркемдік.

4. Кө ркем ө нердің танымдық қ ызметі. Елiктеу теория. Символизация теориясы. Типтiлік пен даралық. Ө нер жә не ә дебиеттің мақ саты мен міндеттері.

5. Ә дебиет – ө нердiң тү рi.

Кө ркем ә дебиет – қ оғ амдық сананың бір тү рі. Қ оғ амдық сананың тү рлерінің ө зара байланысы мен ө зара ә рекеттесуi. Саясат жә не философияның ә дебиетке ық палы. Ә дебиет жә не дiн. Ә дебиет жә не тарих. Ә дебиет жә не география. Ө мiрдi танудың ә р тү рлi формалары.

6. Суретшi мен ғ алым ойлауындағ ы ерекшелiктер. Жазушының дү ниені тануы мен шығ армашылығ ы. Ғ ылым мен ө нердегі объективтілік пен пен субъективтіліктің бірлігі. Ғ ылыми зерттеу мен кө ркем шығ армадағ ы мақ сат пен мазмұ н. Ғ ылым тiлi жә не ә дебиет тiлi. Ө нердiң басқ а тү рлерi мен ә дебиет. Ө нердiң пә ні мен мақ саты. Ө нер туралы ұ ғ ым. Кө ркем ә дебиеттiң пә ні мен қ ызметі.

7. Ә деби шығ арма – тұ тас бiрлiк.

Кө ркем ә дебиет мазмұ ны туралы ұ ғ ым. Пішін туралы ұ ғ ым. Кө ркем шығ арманы мазмұ н мен тү рге салыстырмалы тү рде бө лу. Ә дебиет пен ө нердегi тү р мен мазмұ нның бiрлiгі жә не бө лiнбейтiндiгi, олардың ө згермелілігі. Кө ркем тү рдің байлығ ы, сонылығ ы жә не айқ ындылығ ы. Сө з – форманың бастапқ ы элементi. Оның мазмұ н мен тү р ерекшелігін анық тайтын кө ркем ә дебиеттiң ә сері.

8. Кейiпкер жә не жазушы (қ аhарман жә не автор).

Кейiпкердiң санасы мен сезiмi. Психологизм. Портрет. Ө мiрдегі жә не ө нердегі Ә семдік. Эстетикалық туралы ұ ғ ым. Негiзгi эстетикалық категориялар. Эстетикалық сезiм. Жазушының эстетикалық талғ амы. Эстетикалық қ абылдау жә не ә сер. Кейіпкер жә не мінез.

9. Кө ркем шығ арманың тақ ырыбы, идеясы,

Кө ркем шығ арма тақ ырыбының тууы процессі. Тақ ырыпты ө ң деу мен таң даудағ ы дү ниетанымның ролі. Шығ арманың барлық элементтерiн бағ ындырғ ан негiз, iрге, қ ойылым сияқ ты (суреттелетін объектiмен) ө мір материалы мен тақ ырып арасындағ ы айырмашылық. Тақ ырыптың ө мірлiк негiзi, шығ арманың басты жә не қ осалқ ы тақ ырыбы. Мә ң гi тақ ырыптар. Ә деби шығ арманың идеялық – мағ ыналық жағ ы. Идея – бұ л жазушысының суреттелетiн жайғ а қ атынасы, бағ а, шығ арманың басты ойы. Идея жә не ә леуметтiк-эстетикалық мұ рат. Тү пкі ой жә не идея.

10. Шығ арманың мә селесі жә не мотивi.

Шығ армадағ ы тақ ырып пен мә селе, тақ ырып пен идея, тақ ырып пен мотивтің ө зара байланысы. Идея жә не характер, идея жә не ө мір шындығ ы. Мотив – баяндаудың ең қ арапайым бө лiнбейтiн бө лшегі. Мотив шығ арманың қ ырлары іспетті. Мотив талдаудың негiзгi бiрлiгі іспетті.

11. Кө ркем шығ арманың сюжетi.

Сюжет элементтерi. Сюжет тү рлерi. Кө ркем шығ армадағ ы сюжеттiң рө лi мен орын. Сюжет жә не фабула. Қ имыл, іс-ә рекет – кө ркемдік ә лем ерекшелiгін анық тайтын факторлар. Лирикалық шығ армалардағ ы сюжет. Сюжетсiз шығ армалар. «Психологиялық» оқ иғ алар мен мотивтер. Ә деби компаративистикадағ ы сюжеттер жә не мотивтер мә селесі.

12. Тартыс.

Сюжет бұ л шығ армадағ ы тартысты нақ ты iске асыратын, қ аhармандардың қ арым-қ атынасы мен оқ иғ алар жү йесi іспетті. Кө ркем ә дебиеттің шағ ын сюжетіндегі ө мір тартыстары мен олардың ө зiндiк кө рініс алуы. Тартыс – шығ арманың негiзгi қ озғ аушы кү ші. Тартыс жә не коллизия, перипетия.

13. Кө ркем шығ арманың композициясы.

Кө ркем шығ арманың компазициясы туралы. Сюжет пен композиция бірлігі. Композицияның негізгі компоненттері. Шығ арма композициясы жә не образдар композициясы.

14. Кө ркем шығ арма қ ұ рылымның компоненттері.

Шығ арма композициясының шарттылануы-шығ армадағ ы ақ иқ атты суреттеудегі шынайы заң дылық тар мен кө ркем ә дістер, иделық -эстетикалық ойластырулар ө мірлік материялдар, шығ арма жанрлары. Параллелизм мен антитеза шығ арма композициясының ә р тү hлілігі іспетті. Ө мір шындығ ы жә не кө ркемдік шешім шығ арманың тақ ырыбының, идеясының, проблемасының барлық элементтерінің (эпизод, образ, мотив) қ атаң сақ талуы. Сюжет қ ұ растудың тә сілдері.

15. Кө ркем шығ арманың тілі. Тіл жә не сө йлеу.

Кө ркем шығ армадағ ы тілдің рө лі. Кө ркем сө йлеудің стилистикалық ө згешелігі. Кө ркем сө йлеудің басқ а формаларымен байланысы. Кө ркем сө йлеудің қ ұ рамы. Авторлық сө з. Диалог жә не монолог.

16. Кө ркем сө йлеудің ерекшелігі.

Кө ркем шығ армадағ ы троптың (қ ұ былту) тү рлері жә не олардың рө лі. Кереғ арлық жә не тө леу сө з. Стиль, пародия, ертегі. Реминисценция. Автор тілі жә не ә рекетшіл жақ тың тілі. Автор тілі мен ә рекетшіл жақ тіліндегі типтеу жә не жекелеу. Кө ркем шығ арманың тілі жә не жанрлық ерекшелігі. Поэтикалық синтаксистің маң ызы. Поэтикалық тілдегі фигураның (айшық тау) тү рлері.

17. Кө ркем ә дебиеттің поэтикасы.

Кө ркем шығ арма ә лемі жә не жазушының кө ркемдік ә лемі. Қ азірі ә дебиеттанудағ ы хронотоп ұ ғ ымы. М. М. Бахтин теориясы. Кө ркемдік уақ ыт-кең істіктің ә дебиеттегі қ ызметі. Шығ арма композициясының поэтикасы. Ә деби шығ армалардағ ы психологизм. Шығ арма, цикл, фрагмент. Ә деби шығ арманың қ ұ рамы.

18. Шығ арма ә лемі.

Шығ арма ә лемі жә не жазушы ә лемі. Кейіпкер жә не қ ұ ндылық бағ ыты. Автор жә не қ аһ арман. Кө ркем шығ армағ а автор қ атысуының тү рлері. Пейзаждың қ ызметі. Шығ арманың заттық ә лемі. Ә деби шығ армадағ ы интерьердің қ ызметі.

19. Мә тін.

Филологиядағ ы мә тін ұ ғ ымы. Лингвистикадағ ы мә тін тү сінігі. Қ азіргі ә дебиеттанудағ ы мә тін теориясы. Семиотика мен мә дениеттанудағ ы мә тін ұ ғ ымы. Постмодерндік концепциядағ ы мә тін. Р. Барт, Ж. Деррид ең бектеріндегі мә тіннің тү сіндірілуі.

20. Ә деби дамудың заң дылық тары.

Ә дебиет жә не фольклор. Ә дебиеттің пайда болуы. Ә деби дамудың тарихи кезең дері, мә дени-тарихи дә уірлері. Ә деби бірлесіп ә рекет ету, дә стү рлер жә не жаң ашылдық. Ә дебиеттегі нақ тылы-тарихи жә не салыстырмалы-типологиялық ты ү йрену. Мә дени-тарихи дә уірлер жә не ондағ ы кө ркемдік ойлаудың ү стем болуы. Ә дебиеттің даму кезең дері.

21. Кө ркемдік ә діс.

Кө ркемдік ә дісті шындық ты бейнелеуші ретінде тү сіну. Ә діс жә не стиль. Стильді ә р тү рлі пайымдау. Стиль жә не кө ркемдік машық.

22. Ә деби бағ ыт жә не ағ ым.

Ағ ым мен бағ ытта шындық ты бейнелеудің ә дісі, бағ алау, талдау принциптері бойынша қ ұ ру. Ә дебиеттегі негізгі бағ ыттар. Ә дебиеттегі негізгі бағ ыттар мен ағ ымдар.

23. Пә ндер тоғ ысындағ ы ә дебиеттің мә селесі.

«Ә лем ә дебиеті» ұ ғ ымының мазмұ ны. Ә дебиеттің тү йіспелі-типологиялық байланысы. Адамгершілік мә селелері «Интегралды ә дебиет». Ә дебиеттің диффузиялық -конвергенттік қ атпары. Типологиялық ә деби топтар. Қ азіргі ә дебиеттанудағ ы ә дебиеттің тарихи дамуының мә селелері.

24. Қ азіргі ә деби даму ү рдісі.

Қ азіргі замандағ ы ә дебиеттің ролі. XXI ғ асырдағ ы ә дебиеттің бағ ыттары мен ағ ымдары. Кө ркем шығ армалардың жанрлық қ ұ рамы. Кө ркем шығ армалардың стил мен тілі.

25. Ә деби тектер.

Ә дебиеттің тектік қ асиеттерінің қ алыптасу жә не даму тарихы, оның фольклорлық ғ ұ рыптық негізі. Аристотель, Гегель, Белинский поэзияның тектері мен тү рлері туралы. Тектер бейнелеудің тү рлері мен ә дістері ретінде. Эпос, лирика, драма. Ә ртектілік жә не туысаралық тү рлері.

26. Тарихи даму жағ дайындағ ы эпос.

Эпиканың пайда болу принциптері. Повесть, ә ң гіме, роман, эпопея, новелла, ертегі эпостың жанрлық тү рлері ретінде. Болуы мү мкін синтетикалық тү рлер: роман-эпопея, роман-мениппея, роман-поэма, роман-ертегі, роман-анекдот, дилогия, трилогия. Деректі тү рлер –очерк, фельетон, памфлет, кү нделік, хат, эссе.

27. Тарихи даму жағ дайындағ ы лирика.

Прозадағ ы лирика. Ө лең жә не лирика. Лирика жә не поэзия. Лирика тудырудың принциптері. Лирикалық қ аһ арман туралы ұ ғ ым. Лирика бастауындағ ы объективтік жә не субъективтік жайттар, Лирикалық «меннің» маң ызы. Лирикалық жанрлар: ода, элегия, сатира, романс, жолдау, эпиграмма, ә н. Лиро-эпостық жанрлар: мысал, поэма, баллада.

28. Драманың тарихи дамуы.

Драманың ерекшеліктері. Драммалық идея мен образдарды іске асыруда сахнаның жә не сахналық қ ұ ралдардың маң ызы. Конфликт – драманың қ озғ аушы серіппесі іспетті. Драманың жанрлары: трагедия, комедия, водевиль, мелодрама, фарс, трагикомедия.

29. Ә деби жанрлар.

Кө ркем шығ армашылық тектердің жанр бойынша жіктелуі. Кө ркем шығ армашылық жанрдың нақ тылы-тарихи сипаты. Кө ркем жанр бү тін бітім жә не кө ркемдік тұ рғ ыда іске асырудың қ ұ ралы іспетті. Аралық тектік-жанрлық қ алыптасуының бастауы.

30. Ә дебиет тү рлері.

Тү р – жанрдың жеке, нақ ты кө рінісі (отбасылық -тұ рмыстық, ә леуметтік-психологиялық, тарихи роман; ә леуметтік-тұ рмыстық, саяси, философиялық драма). Кө ркем шығ арманың жанрлық -тү рлік ө зіндік ерекшелігі.

31. Ә дебиеттің қ ызмет етуі.

Герменевтика. Тү сіну, интерпретация, ойлау. Герменевтика диалогтың бір бө лігі іспетті. Дә стү рлі емес герменевтика. Ә дебиеттің қ абылдауы. Автор жә не оқ ырман.

32. Рецептивті эстетика.

Шынайы оқ ырман. Ә дебиетті тарихи-функционалды тұ рғ ыдан ү йрену. Ә деби сын. Кө пшілік-бұ қ аралық оқ ырман. Ә деби иерархия жә не репутация. Ә деби классика. Бұ қ аралық ә дебиет. Беллетристика. Ә деби репутацияның тербелісі. Беймә лім жә не ұ мытылғ ан авторлар. Ө нердің элитарлы жә не элитарлы емес концепциясы.

33. Ө лең қ ұ рылысының негіздері.

Поэзия жә не ө лең. Ө лең қ ұ растырудың принциптері. Ө лең қ ұ рылысының жү йесі. Ө лең қ ұ рылысының силлабо-тоникалық жү йесі. Ө лең қ ұ рылысының силлабикалық жү йесі. Дольник. Ө лең қ ұ рылысының тоникалық жү йесі. Орыс жә не қ азақ ө лең қ ұ рылысының салыстырмалы аспектілері. Еркін ө лең – ө лең қ ұ рылысы жү йесінің ерекше тү рі.

34. Проза жә не поэзия.

Прозалық шығ армаларының ерекшелігі. Проза қ ұ рыдымы. Поэзия табиғ аты. Поэтикалық шығ армаларының композициясы. Лирикалық жә не эпикалық кейіпкер. Поэзия мен прозадағ ы ырғ ақ категориясы.

35. Ырғ ақ жә не ө лең.

Ө лең ырғ ағ ының ерекшеліктері, ұ лттық тілдің ө зіндік шарттылығ ы. Ө лең қ ұ рылысының ұ лттық жү йемен байланысы, ә дебиеттің тарихи дамуының шарттарымен ө лең ө лшемі, метрі. Стопа жә не икт. Ә ртү рлі стопты ө лең дер (еркін ө лең). Рифма жә не оның ә дістері. Ө лең нің дыбыстық жү йесі. Рифманың тү рлері. Ақ ө лең.

36. Ә деби шығ арманы талдаудың принциптері.

Сипаттама жә не талдау. Ә дебиеттанудағ ы интерпритация. Ә деби шығ арма мә нмә тінінін оқ ып-ү йрену. Ә деби мә нмә тіннің тү рлері. Жазушы шығ армашылығ ындағ ы мә нмә тін жә не шығ арманы тү йсінудегі мә нмә тін. Мә нмә тіннің кө пқ ырлылығ ы. Шығ арманы талдаудың имманентілігі.

37. Ә дебиеттану жә не фольклористика.

Ә дебиет жә не фольклор. Ә дебиеттану мен фольклористиканың негізгі міндеттері мен мақ саттары. XX-XXI ғ асырдағ ы ә дебиеттану мен фольклористиканың даму тенденциялары. Мә дениет жү йесіндегі ә дебиет жә не фольклор.

38. Семиотика жә не ә дебиет.

Семиотиканың негізгі міндеттері. Бейне жә не таң ба. Семиотика мен ә дебиеттің байланыстары. Кө ркем шығ арма таң балық жү йе ретінде. Ғ лыми бағ ыт ретіндегі семиотиканың мә ні.

39. Ә дебиет жә не риторика.

Риторика ғ ылым ретінде. Теориялық жә не тә жиребелік риторика. Шешендік ө нердің ерекшелігі. Шешендік ө нер жә не ә дебиет. Жазушы жә не оратор. Поэтикалық риторика. Кө ркем шығ арманың қ ұ рылымындағ ы риторикалық сө йлемдер.

40. Кө ркем шығ армадағ ы цитата қ ызметі.

Цитата ұ ғ ымы. Цитата тү рлері. Ә деби шығ армадағ ы цитата қ ызметі. Цитата жә не аллюзия, цитата жә не реминисценция. Эпиграф жә не цитата. Кө ркем шығ армадағ ы афоризмдер.

41. Кө ркемдік бейне.

Қ азіргі ә дебиеттанудағ ы кө ркемдік бейненің ұ ғ ымы. Кө ркемдік бейне эстетикалық категория ретінде. Кө ркемдік бейненін ерекшелігі. Кө ркемдік бейненін табиғ аты.

42. Ә дебиеттану мен фольклористикадағ ы мифологиялық мектебі.

Мифологиялық мектеп – ә дебиеттану мен фольклористиканың бағ ыты. Мифологиялық мектептің философиялық негізі. Мифологиялық мектептің ө кілдері. Қ азіргі филология ғ ылымындағ ы неомифологиялық бағ ыты.

43. Ә дебиеттанудағ ы мә дени-тарихи мектеп.

Мә дени-тарихи мектептің даму тарихы. И. Тэнның теориясы. Мә дени-тарихи мектептің негізгі идеялары мен тұ жырымдары. Кө ркем шығ армаларды генетикалық тұ рғ ысынан зерттеу.

44. Ә дебиеттану мен эстетикадағ ы психологиялық мектеп.

Психологиялық мектептін даму алғ ы шарттары. Суретші, жазушы жә не кө ркем шығ арма. Қ аламгердің ішкі ә лемін, сезімдерін ә деби шығ армада сипаттау. Психологиялық мектептін ө кілдері. А. Потебня мен Д.Н. Овсяннико-Куликовскийдің концепциясы.

45. Ә деби сын жанрлары.

Ә деби сын міндеттері. Ә деби сын шығ армаларының мә ні. Ә деби сыншы жә не жазушы. Ә деби сыншы жә не оқ ырман. Ә деби сын шығ армаларының негізгі жанрлары.

46. Ә деби компаративистика.

Ә деби компаративистиканың міндеттері. Қ азіргі компаративискадағ ы жаң а парадигмалар. Кө ркем шығ армаларды салыстырмалы тү рде зерттеу. Қ азіргі ә деби компаративистиканың теориялық жә не тарихи поэтикасы. Салыстырмалы ә дебиеттану мен салыстырмалы-тарихи ә дебиеттану.

47. Ә дебиеттің ұ лттық сипаты.

Автордың санасы мен ой-пікірлері. Қ аламгер шығ армашылығ ы жә не ұ лттық мә дениет. Ұ лттық ә дебиеттердің ерекшелігі жә не ә лем ә деби ү дерісінің заң дылық тары. Ә деби байланыстар. Кө ркем шығ армаларды аудару мә селесі.

48. Ә деби шығ армашылығ ының генезисі.

Ә деби шығ армаларды генетикалық тұ рғ ысынан талдау. Динамикалық поэтикасы. Жазушы шығ армашылығ ына ә сер ететін негізгі факторлар. Ә деби шығ армашылығ ының генезисі туралы негізгі теорилар мен концепциялар. Ә деби даму кезең дері.

49. Ә деби мектептер.

XIX-ХХ ғ асырдағ ы негізгі ә деби мектептер.Ә деби мектептердің манифестері. Жазушы шығ армашылығ ы жә не ә деби мектеп. Қ азақ стан мен Ресейдегі негізгі ә деби мектептер.

50. Кө ркем шығ армадағ ы ұ ақ ыт пен кең істік.

Кө ркем шығ армадағ ы ұ ақ ыт пен кең істік ролі. М. Бахтин теориясы. Хронотоп ұ ғ ымы. Ұ ақ ыт пен кең істік жә не сюжет. Хронотоптың кө ркемдік қ ызметтері. Ә деби шығ армадағ ы ұ ақ ыт пен кең істік категорияларының ерекшелігі. Қ азіргі ә дебиеттанудағ ы хронотоп туралы концепциялар мен теориялар. Хронотоп жә не жанр, стиль мә селесі.