Жедел шаралар –жаралылар мен науқастар өміріне қауіп төнген жағдайда жүргізіледі.

Олар:

- Сыртқ ы қ ан кетуді тоқ тату (жарағ а тампон енгізу жә не теріні тігу, жарадағ ы тү тікті тігу, қ ан кеткен тү тікке қ ысқ ыш салу, жгут салу дұ рыстығ ы мен қ ажеттігін бақ ылау жә не кө рсеткіштер болғ ан жағ дайда жгут салу);

- Жедел тыныс алу жетіспеушілігін жою (кілегей шырышты, қ ұ сық массалары мен қ анды жоғ арғ ы тыныс алу жолдарынан сорып алу, ауа ө ткізгішті енгізу, тілді тігу, тандай мен жұ тқ ыншақ жақ тарының жалбырағ ан еттерін тігу, ө кпені жасанды жолмен желдету, ө кпе қ абынғ ан кезде этил спиртінің буына ингаляция жасау, ашық пневмоторакс кезінде окклюзионды таң ғ ыш салу, ауыр пневмоторакс кезінде пункция немесе торакоцентоз жасау);

- Қ ан жә не қ ан алмастырғ ыштарды ауыр шок жағ дайында немесе кө п қ ан жоғ алтқ анда қ ұ ю;

- Сү йек сынғ анда немесе жұ мсақ тіндер кең кө лемде зақ ымданғ анда кө ліктік иммобилизациялау; жақ сү йектері сынғ ан кезде стандартты кө ліктік шиналар салу;

- Жұ мсақ тін еттерінде ілініп тұ рғ ан қ ол-аяқ ты кесу (кө ліктік ампутация);

- Зә р шығ ару қ иындағ ан жағ дайда қ уық ты капиллялық пункциялау немесе катетеризациялау;

- Терінің ашық учаскелерін санитарлық тазалау, таң ғ ыштар мен киім-кешектерді дегазациялау, тұ рақ ты улы заттармен зақ ымдалғ ан киім-кешекті дегазациялау жә не ауыр жарақ аттанғ андар мен ауыр науқ астардан противогазды шешіп алу;

- Уландырғ ыш заттармен зақ ымданғ ан кө зді жуу жә не кө з алмасына арнайы кө з майларын жағ у (кө зге арналғ ан пленкаларды пайдалану);

- Антидот, антибиотик, сіреспеге қ арсы, жү рек –қ антамыр, десенсибилизациялайтын жә не басқ а да заттарды кө рсеткіштері бойынша енгізу;

- Бактериалды токсиндермен уланғ ан жағ дайда оғ ан қ арсы сары суларды пайдалану жә не бактериологиялық қ арумен зақ ымданғ ан жағ дайда қ алыпты тазалауды жү ргізу;

-

2. Жаралылар мен науқ астардың ө міріне қ ауіп тө нбеген жағ дайда жү ргізілетін шаралар:

- Таң ғ ыштарды тү зету жә не кө ліктік иммобилизацияны жақ сарту;

- Новокаиндық қ оршау жү ргізу жә не орта ауырлық ты зақ ымдануда жансыздандырғ ыш заттар енгізу;

- Кү шті уландырғ ыш заттармен зақ ымданғ ан жараны дегазациялау;

- Антибиотиктер салу жә не ашық жарақ аттар мен кү йіктерде сіреспеге қ арсы жү ргізілетін шаралар;

- Дезинтоксикациялық терапия жү ргізу жә не радиациялық жә не химиялық зақ ымдану жағ дайында антибиотиктер қ олдану;

- Жара радиоактивті заттармен ластанғ анда таң ғ ышты ауыстыру;

- Симптоматикалық дә рілік заттар тағ айындау.

Алғ ашқ ы дә рігерлік кө мек толық кө лемде екі топтың шараларын жү ргізеді, ал қ ысқ артылғ ан кө лемде –тек бірінші топ шаралары атқ арылады.

Білікті медициналық кө мек

Мақ саты –жаралылар мен науқ астар ө міріне қ ауіп тө ндіретін жарақ ат, зақ ымдану жә не ауру зардаптарын жою, асқ ынулардың дамуының алдын-алу жә не қ осымша тасымалдауғ а дайындау.

Ол хирургиялық жә не терапиялық деп екіге бө лінеді, олардың ә рқ айсысы ө з кезегінде екі топқ а бө лінеді:

- Жедел –жаралылар мен науқ астар ө міріне тікелей қ ауіп тө ндіретін жарақ аттар мен науқ астар зардаптары бойынша;

- ө ткізілетін шараларды ауқ ытша тоқ тату мә жбү рлігі –жаралылар мен науқ астардың қ ауіпті асқ ынуларының алдын алу, олардың тез емделіп шығ уына жә не қ атарғ а оралуына қ олайлы жағ дай жасау.

Білікті хирургиялық кө мек:

А) жедел шаралар:

- асфиксияны жою жә не қ алыпты тыныс алдыруды қ алпына келтіру;

- сыртқ ы жә не ішкі қ ан кетуді біржолата тоқ тату;

- жедел қ ан кету, шок, жарақ атты токсикоздық кешенді терапиясы;

- тыныс алу мен қ ан айналудың бұ зылыстарына ә келіп соғ атын кеуденің терең циркулярлы кү йіктері жағ дайындағ ы некротомия;

- анаэробты инфекцияны емдеу;

- окклюзионды таң ғ ышпен герметизацияланбайтын кең кө лемдегі ашық пневмоторакс кезінде, жү рек жарақ аты, сыртқ ы клапанды пневмоторакс жағ дайындағ ы жарақ аттарды хирургиялық тазалау жә не тігу.

Б)уақ ытша тоқ татылатын шаралар жиынтығ ы екі топқ а бө лінеді:

- бірінші топ:

- ө ткізілгеннен кейін асқ ынуларғ а ә кеп соғ атын шаралар;

- аяқ -қ ол жұ лынғ анда жә не ишемиялық некрозданғ анда ампутациялау;

- уландырғ ыш заттармен зақ ымдаллғ ан жә не жұ мсақ тіндері едә уір бұ зылғ ан жараларды хирургиялық тазалау.

- екінші топ:

- дер кезінде іске асырылмағ ан жағ дайда ауыр асқ ынуларғ а ә келіп соғ уы мү мкін, бірақ олардың пайда болуы антибиотиктер жә не басқ а да қ ұ ралдарды қ олдану арқ ылы тө мендетуге болады;

- жаралыларды алғ ашқ ы хирургиялық тазалау.