Модуль Металл конструкциялары. 1 страница

9-ші дә ріс. Металл конструкцияларды бірың ғ айлау, типтеу жә не стандарттау.

Металл конструкцияларын ә зірлейтін кезінде олардың кұ ралымдық формасын жә не параметрлерін бағ алайтын ө лшем – қ ұ рылыстың нақ ты жағ дайларына арналғ ан (келтірілген шығ ындар бойынша шешеімдердің бағ асы бар) мердігер мен тапсырыс берушінің нақ ты аумақ тағ ы ө ндірістік базалары мен материалдық ресурстарын ескеретін жобалық шешімдердің технико-экономикалық тиімділігі.

Жобаларда мү мкіндігінше кең інен бірың ғ айланғ ан габариттік схемаларды қ олдануын, типтік конструкцияларды тиімді пайдалануын, конструкцияларды дайындау мен оларды тұ рғ ызу кезінде ә бден жетілдірілген технологиялар мен ә дістерді пайдалануын жә не қ ұ рылыс ө ндірісіндегі кешенді механизацияның қ азіргі заман қ ұ ралдарды кең інен қ олдануын қ арастырғ ан жө н.

Бірың ғ айлау, типтеу жә не стандарттау ережелері бірқ абатты ө ндірістік ғ имараттарды жаппай салу кезінде (ә сіресе Ұ лы отан соғ ысынан кейін отыз жылдай шамасында) ө те керек болды. Ө ткен ғ асырдың аяғ ындағ ы шаруашылық жү йенің ө згеру салдарынан болғ ан экономикадағ ы дағ дарыс жаң а қ ұ рылыс кө лемін кү рт азайтты. Сол себептен айтылғ ан ережелер мен ұ сыныстар сирек қ олданатын болды, қ ажеттілігі шектеле басталды. Бірақ қ азіргі кезде халық шаруашылығ ының дамуына байланысты қ ұ рылыстың кө лемі ө сіп жаң а ө ндірістер ашылып жатыр, сондық тан бұ рынғ ы жасалғ андардың оң жақ тарын сақ тап калғ ан жө н. Тө мендегі материалдар осы мақ сатты орындауғ а арналғ ан.

Бірың ғ айлау (унификация). Металл конструкциялардың бірың ғ айлауы жалпы қ ұ рылыс бірың ғ айлаудың бір бө лігін қ ұ райды, кө лемдік-жоспарлық жә не қ ұ ралымдық шешемдер мен басқ а материалдан жасалғ ан бірың ғ айлаулармен тікелей байланысты. Бірың ғ айлаудың мақ саты – ғ имараттар мен конструкция элементтерінің параметрлер санын шектеу жә не типтеу мен стандарттау негізінде конструкциялар мен бө лшектердің механикалық ірі сериялы дайындауына алдын ала жағ дай жасау. Ө неркә сіптік мекемелердің кө лемдік-жоспарлық жә не қ ұ ралымдық шешемдерің бірың ғ айлау жұ мыстарын орындағ ан кезде МЕСТ 23838-89 «Мекемелер ғ имараттары. Параметрлер» жә не Қ НжЕ 31-01-2001 «Ө ндірістік ғ имараттар» талаптарын басшылық қ а алу керек.

Типтеу. Болат конструкцияларын типтеу – метал конструкция ө неркә сібінің индустриализация дә режесін кө терудің ең маң ызды бір жолы. Типтеудің негізгі мақ саттары: жобаның сапасын кө теру, жобалық қ ұ жаттардың кө лемін азайту жә не олардың беру мерзімін қ ысқ арту; конструкциялардың сапасын жақ сарту, оларды дайындау мен монтаждаудың ең бек сыйымдылығ ын кеміту; ірі сериялы жоғ ары механикаландырылғ ан жә не авоматтандырылғ ан ү здіксіз ө ндіріс ү йымдастыруғ а алдын ала жағ дай жасау; ғ имараттар мен имараттардың сенімділігін жә не ө міршең ділігін жоғ арылату.

Ө ндірістік ғ имараттардың типтік болат конструкцияларын жасау жұ мыстары екі бағ ыт бойынша жү ргізіледі: ө неркә сіптің тү рлі саласына арналғ ан жеке ғ имараттардың типтік жобаларын жасау жә не конструкциялар мен олардың сортаменттерің жасау. Кең інен тарағ ан екінші бағ ыт – сала аралық қ олданыста болатын ө ндірістік ғ имараттардың болат конструкциялар элементтерін типтеу жә не типтік конструкциялардың сортаментін жасау.

Стандарттау. Болат конструкцияларына сә йкес стандарттаудың негізгі мақ саттары: техникалық прогрессті жылдамдаттыру; қ оғ амдық ө ндірістің жә не ең бек ө німділігін тиімділігін кө теру, соның ішінде инженерлік пен басқ ару; ө німнің сапасын жақ сарту жә не оның тиімді дең гейіне жеткізу; жығ арылатын ө німнің ұ тымды атаужү йесін анық тау; бұ йымды жобалау жә не ө ндіру саласында мамандандыруды жетілдіру; ө ндіріс қ орларын тиімді пайдалану жә не материалдық пен ең бек ресурстарын ү немдеу.

Стандарттау жұ мыстарын орындағ ан кезде Мемлекеттік стандарттау жү йлеріндегі (МЕСТ) стандарттарды басшылық а алу керек.

Бірың ғ ай модульдік жү йе (БМЖ) – ғ имараттар мен имараттардың, олардың элементтерінің, қ ұ ралымдар мен бө лшектердің ө лшемдерін ү йлестіру ережесі (барлық ө лшемдер негізгі модульге – 100 мм еселі болуы керек). БМЖ қ олдану мақ саты – жобалау кезінде жә не қ ұ рылыста типтеу мен стандарттау негізін жасау.

Металл қ аң қ аның бө лшектері. Аралық тарды, биіктіктерді жә не қ адамдарды бірың ғ айлау

Металл қ аң қ аның бө лшектері ( 9.1-сурет )

Аралық тарды, биіктіктерді жә не қ адамдарды бірың ғ айлау. Болат конструкциялары бар жеке ғ имараттарды жә не олардың бө ліктерін жобалау кезінде, сондай-ақ типтік болат конструкциялар мен бө лшектер сызуын жасағ ан кезде аралық тарды, биіктіктерді жә не ұ стын қ адамдарды тө мендегі нұ сқ аулар бойынша тағ айындайды.

Бірқ абатты ғ имараттарды биіктігі бірдей параллель орналасқ ан аралық тары тең етіп жобалайды. Технологиялық талаптарғ а сә йкес аралық тары ө з ара перпендикуляр бағ ыттарда орналасқ ан, сондай-ақ ені жә не биіктігі ә р-тү рлі ғ имараттарды жобалауғ а болады. Кө пқ абатты ғ имараттарда бір бағ ыттағ ы аралық тардың биіктіктер айырмасы 1, 2 м -ден кем болмау керек.

Аралық, бө лмелер биіктігі жә не ұ стын қ адамдары қ абылданады:

- кө пірлі краны жоқ ғ имараттарда: аралық 18 м жә не одан жоғ ары, 6 м -ге еселі; бө лмелер биіктігі 4, 8 м жә не одан жоғ ары, 0, 6 м -ге еселі; шеткі мен орта бө лгіш осьтер бойынша ұ стындар қ адамы 6 м жә не одан жоғ ары, 6 м -ге еселі;

9.1-сурет. Бір қ абатты ө ндірістік ғ имараттың бө лшектері.

1- ұ стындар; 2-кранасты арқ алық тар; 3-ферманың тө менгі белдеулеріндегі байланыстар; 4-жиналмалы темірбетон плиталары; 5-фонарлардың ә йнектері; 6-стропилалық фермалар; 7-аспалы кранның арқ алығ ы; 8-ферманың ү стінгі белдеулеріндегі байланыстар; 9-жабынның тік байланыстары; 10-ұ стын арасындағ ы тік байланыстар; 11-ұ стынның базасы; 12-анкерлік болттар.

- кө пірлі электр кранымен жабдық талғ ан ғ имараттарда: аралық 18 м жә не одан жоғ ары, 6 м-ге еселі; бө лмелер биіктігі 8, 4 м жә не одан жоғ ары, 0, 6 м -ге еселі; шеткі мен орта бө лгіш осьтер бойынша ұ стындар қ адамы 6 м жә не одан жоғ ары, 6 м -ге еселі;

- кө пірлі кол кранымен жабдық талғ ан ғ имараттарда: аралық 18 м; бө лмелер биіктігі 6 м -ден 9, 6 м- ге дейін 0, 6 м градациясымен; ұ стындар қ адамы 6 м.

Ғ имараттардағ ы температуралық жіктерді, биіктіктердің ө згеруін жә не ө зара перпендикуляр аралық тардың жанасуын ә детте қ ос ұ стындарда жасайды. Температуралық жіктерді жә не биіктіктердің ө згеруін кейбірде жалғ ыз ұ стындарда да жасауғ а болады.

10-ші дә ріс. Ұ стындар торын бө лу. Температуралық жіктер. Ұ стындарды модульдік бө лгіш осьтерге байлау.

Ұ стындар торы дегеніміз - олардың жоспарда орналасуы. Ғ имарат жоспарындағ ы ұ стындарды Бірың ғ ай модульдік жү йеге сә йкес қ ояды. Аралық ө лшемдерін 6 м -ге еселі қ абылданады (12, 18, 24, 36 м жә не т.б.), керек жағ дайда, ерекшелік ретінде 3 м- ге еселі қ абылдауғ а болады (9, 15, 21, 27, 33 м). 3 м -ге еселі, бірақ 6 м -ге еселі емес, аралық тарды қ олдануғ а болады егер қ абылданғ ан ө лшемнің пайдалылығ ы техника-экономикалық есептермен дә лелденілсе. Ұ стындар қ адамы да 6 м -ге еселі қ абылданады жә не сыртқ ы қ атарларда 6 м немесе 12 м, ішкі қ атарларда технологиялық немесе эстетикалық талаптарғ а сә йкес - 6, 12, 18 м жә не одан жоғ ары. Шеткі қ атардағ ы ұ стындар қ адамын варианттардың техника-экономикалық салыстыру негізінде тағ айындайды. Ә детте ү лкен аралық ты (l> 30 м) биіктігі едә уір (H> 14 м) ү лкен жү ккө тергіш крандары бар (Q> 50 т) ғ имараттарда бұ л қ адам 12 м -ге тең болғ аны тиімді; керісінше параметрлері кіші ғ имараттар ү шін ұ стындар қ адамы 6 м болғ аны ұ тымды. Егер ұ стындар қ адамы ферма қ адамдарынан асып тұ рса стропила асты фермаларды орнатады, оларғ а жабын фермаларын тірейді.

Температуралық жіктер.

Ү лкен ө лшемді ғ имараттарда температураның ө згеруі айтарлық тай температуралық деформациялар пайда болуына ә кеп соғ ады, солардың салдарынан қ оршағ ыш конструкцияларда жарық тар пайда болуы, ал кө тергіш конструкциялар элементтерінде кернеулердің кү шейюі мү мкін. Дә л осындай ә серді қ ұ рылыс алаң шасындағ ы топырақ тар біртекті емес болса негіздердің бірқ алыпты отыруы тудырады.

Қ осымша кернеулердің жә не жарық тардың пайда болуын алдын алу ү шін конструкцияларда деформациялық жіктер қ арастырылады,, оларғ а температуралық жә не отыру жіктері жатады. Температуралық жіктер ғ имараттарды жеке бө ліктерге бө леді. Бұ л жіктер тік бағ ытта ғ имарат конструкцияларын жер дең гейінен бастап кесіп ө теді, ал жоспарда ғ имаратты кө лденең жә не бойлық бағ ыттар бойынша бө леді. Іргетастар бө лінбейді, себебі олар температуралық ә серде болмайды. Отыру жіктер ғ имаратты іргетасымен қ оса кесіп ө теді, себебі сонда ғ имарат бө ліктері бір-біріне ә сер етпей отыруы қ амтамасыз етіледі. Ә детте температуралық жіктерді отыру жіктермен біріктіруге тырысады. Мұ ндай жіктерді температуралық -отыру жіктері деп атайды; олар ғ имараттың жеке бө ліктерінің горизонталь жә не вертикаль қ озғ ауларын қ амтамасыз етеді.

Температуралық жіктер арасындағ ы арақ ашық тарды қ аң қ аның бойлық (кө лденең) элементтерінің температуралық деформацияларын жә не температуралық бө ліктердегі шеткі ұ стындардың жылжуларын ескеріп анық тауғ а болады. Бұ л есепті жү ргізбесе де болады, егерде температуралық бө ліктердің (блоктардың) ө лшемдері 10.1-ші кестедегі келтірілген шектік ө лшемдерден асып кетпесе.

Кесте

Температуралық блоктардың шектік ө лшемдері (м)

Ұ стындарды модульдік бө лгіш осьтерге байлау. Конструктивтік элементтерді модульдік бө лгіш осьтерге байлау тө мендегілерге сә йкес жү ргізіледі:

1) орта қ атардағ ы ұ стындарды кө лденең модульдік бө лгіш осьтерге (ғ имараттың бү йір беттеріндегі, температуралық жіктер маң ындағ ы жә не биіктігі ө згеретін жерлеріндегі ұ стындардан басқ а) жә не бойлық модульдік бө лгіш осьтерге байлау 3.1-суретке сә йкес жасалу керек;

2) шеткі қ атардағ ы ұ стындарды бойлық мо дульдік бө лгіш осьтерге байлау 10.1 а -суретке («нольдік» байлау) немесе 10.2 б -суретке сә йкес жасалу керек, кө лемдік-жоспарлық параметрлеріне жә не конструктивтік шешімдерге байланысты;

3) шеткі қ атардағ ы ұ стындарды кө лденең модульдік бө лгіш осьтерге (ғ имараттың бү йір беттеріндегі, температуралық жіктер маң ындағ ы жә не биіктігі ө згеретін жерлеріндегі ұ стындардан басқ а) байлау 10.2-суретке сә йкес жасалу керек

4) ғ имараттың бү йір беттеріндегі орта жә не шеткі қ атардағ ы ұ стындарды кө лденең модульдік бө лгіш осьтерге байлау 10.3 а немесе 10.3 б -суретке сә йкес жасалу керек конструктивтік шешімдерге байланысты; мұ нда 500 мм ө лшемді 250 мм- ге еселі ү лкен ө лшеммен ауыстыруғ а болады; бұ л ұ стындарды бойлық модульдік бө лгіш осьтерге байлау 10.1 жә не 10.2-суреттерге сай жасалады;

5) биіктіктері бірдей аралық ты ғ имараттарда қ ос ұ стындарда орналасқ ан кө лденең температуралық жіктің осьін модульдік бө лгіш осьтер бойы жү ргізген жө н. Жіктің осі екі модульдік бө лгіш осьтер арасындағ ы 250 мм салма шегінде орналастыруғ а да болады; қ ос ұ стындардың байлауы 2.4 а, б -суреттерге сә йкес жасалады; мұ нда 500 мм ө лшемді 250 мм- ге еселі ү лкен ө лшеммен ауыстыруғ а болады;

6) биіктіктері бірдей аралық ты ғ имараттарда қ ос ұ стындарда орналасқ ан бойлық температуралық жікті арасына салма қ ойылғ ан екі модульдік бө лгіш осьтер арқ ылы шешіледі; бұ л осьтерге ұ стындарды байлау 2-ші бапта кө рсетілген ережелер бойынша жасалады (10.5-сурет); стропила астындағ ы фермалар болғ ан жағ дайда жікке қ арап тұ рғ ан ұ стын қ ырларын қ ос модульдік бө лгіш осьтерден жікке қ арай 250 мм жылжыту керек;

7) бойлық температуралық жіктер маң ындағ ы ұ стындарды кө лденең модульдік бө лгіш осьтерге (бү йір беттеріндегі жә не кө лденең температуралық жіктер маң ындағ ы ұ стындардан басқ а) байлау 10.5-суретке сә йкес жасалу керек, бү йір беттеріндегі жә не кө лденең температуралық жіктер маң ындағ ы ұ стындарды байлау 5-ші бапта кө рсетілген ережелер бойнша жасалады.

Биіктіктері ө згерген жердегі ұ стындарды модульдік бө лгіш осьтерге байлау. Бір аралық тағ ы биіктіктің ө згеруі тек ерекше жағ дайларда рұ хсат етіледі, оның кажеттілігі дә лелденген кезде ғ ана. Мұ ндай жағ дайда биіктіктің ө згеруін қ ос ұ стындарда орналасқ ан температуралық жіктермен сә йкестірілген жө н, ол ү шін арасында салмасы бар екі кө лденең модульдік бө лгіш осьтер жасайды. Салманың ө лшемі с 50 мм -ге еселі алынады жә не е саң ылаудың, қ абырғ а қ алың дығ ының жә не қ абырғ аның сыртқ ы жазық тығ ы мен аласа аралық тағ ы шеткі кө лденең модульдік бө лгіш ось арасындағ ы 20 мм -ден кем емес саң ылаудың қ осындыларына тең (дө ң гелектендіріліп) алынады.

Ө зара перпендикуляр орналасқ ан аралық тардың бір-бірімен жанасуын қ ос ұ стындар арқ ылы шешу керек, ол ү шін шеткі бойлық жә не бү йір бетіндегі кө лденең модульдік бө лгіш осьтер арасында салма қ ою керек, оның ө лшемі с

5 0 мм -ге еселі алынады жә не дө ң гелектендіріліп тең алынады.

Бірқ абатты ө ндірістік ғ имараттардың қ аң қ алары. Кө лденең раманың схемалары.

Ғ имаратта орналасқ ан жабдық тардың қ алыпты жұ мыс істеуін қ амтамасыз ететін; крандық, технологиялық, атмосфералық жә не басқ а жү ктемелерді қ абылдайтын, сондай-ақ ғ имараттың геометриялық формасын сқ тайтын бір-бірімен байланысқ ан конструкцияларды қ аң қ а деп атайды. Қ аң қ аны қ оршағ ыш конструкцияларды бекітуге де пайдаланады.

Қ аң қ а конструкциялары екі жү йелерге бө лінеді: кө лденең - ә детте рама деп аталатын жә не бойлық – ұ стындар мен конструкциялардан қ ұ ралады, бойлық бағ ытта пайда болғ ан жү ктемелерді қ абылдайтын жә не орнық тылығ ын қ аматмасыз ететін. Айтылғ ан екі жү йелерді жеке карастыруғ а болады – жазық конструктивтік схема ретінде, сондай-ақ біріктіріп – кең естік схема ретінде. Алдынғ ы қ абылданғ ан шарттарғ а қ арамастан кез келген қ аң қ ада жабын дискі мен тежеу конструкциялары болса жұ мыстың кең естік схемасы іске қ осылады, бұ л кезде кө ршілес жазық рамалардың жылжулары дисктерге байланысты. Жазық схема бойынша есептеу шартты.

Кө лденең рамағ а ригельдер (бірың ғ ай жү йеге бір-бірімен байланысқ ан) жә не ұ стындар жатады, ал бойлық конструкцияларғ а – кранасты арқ алық тар, ұ стындар арасындағ ы бойлық тік байланыстар, сондай-ақ бойлық бағ ытта қ аң қ аның орнық тылығ ын қ амтамасыз ететін байланыстар мен кермелер.

Қ аң қ аның жұ мысына ә сер ететін конструкцияларды негізгі, ал қ алғ андарын – кө мекші деп атайды. Соң ғ ыларғ а, мысалы: кө лденең жә не бойлық рамалар есептеріне кіргізілмейтін фонарларды, фахверк элементтерін, алаң шаларды жә не т.б. жатқ ызады. Қ абылданғ ан конструктивтік жә не есептік схемаларғ а байланысты кейбір конструкциялардың ролі ө згеріп кетуі мү мкін. Мысалы: іргелес салынғ ан алаң шалардың кө лденең раманың жұ мысына қ осылғ ан ригельдері мен ұ стындары негізгі конструкциялар болып кетуі мү мкін.

Тү йіндесу сипатына байланысты кө лденең раманың келесі схемалары болады;

- топсалы, бұ ларда ригельдер ұ стындармен топсалы қ осылады, ал ұ стындар (бә рі немесе бір бө лігі) іргетастармен қ атаң байланысады;

- қ атаң, бұ ларда ригельдер ұ стындармен қ атаң қ осылады;

- аралас, бұ ларда тү йіндердің бір бө лігі қ атаң жасалғ ан, басқ а бө лігі –топсалы.

Технологиялық тұ жырымдар бойынша ғ имараттың бойында технологиялық салым қ ойылса, онда оны «қ атаң дық ө зекті» ұ йымдастыруғ а пайдаланғ ан жө н, сонда раманың кө лденең қ атаң дық элементтеріне салым ү лдірігінің тіректері мен ригельдері қ осылады.

Конструкциялардың колденең бағ ыттағ ы орнық тылығ ы жә не қ атандығ ы ригельдер мен ұ стындардан (қ атаң байланысқ ан) қ ұ ралғ ан рамамен, сондай-ақ кө лденең байланыстар қ ою арқ ылы (байланыстық схема) қ амтамасыз етіледі. Егер ұ стынғ а жанасатын ригельдер мен байланыстар қ ұ райтын тү йіндер тірек моменттерді қ абылдаса, онда рамалық -байланыстық деп аталатын қ ұ растырылғ ан схема пайда болады. Қ аң қ аның байланыстық жә не рамалық -байланыстық схемаларын қ олданғ анда олардың кө лденең қ атандығ ын кә дімгідей кө теруге, ұ стын ө лшемдерін кішерейтуге, ал кейбір жағ дайда монтаждық қ осылыстарды оң айлатуғ а болады. Мұ ндай схемаларда байланыстар кө лденең жү ктемелердің 90 %-ғ а дейін қ абылдай алады.

Кө лденең қ атандық мен орнық тылық ты жазық рамаларымен қ амтамасыз ететін қ аң қ алармен қ оса, кең істік жү йелерде қ олданады. Оларда кө лденең конструкциялардың реакциялары шатыр, тежеу конструкциялар жә не аражабын дең гейлеріндегі дисктерге беріліп, ғ имарат бү йірлеріндегі орнатылғ ан қ атаң конструкциялармен қ абылданады. Аталғ ан схемалар ұ зындығ ы шектелген (120 м -ге дейін) кең ейтуге перспективасы жоқ ғ имараттарда қ олданғ ан жө н. Ө те ұ зын салмалары бар ғ имараттарда ұ стындардың ә р 2-3 қ адамдар сайын (36-48 м) кө лденең байланыстарды қ оюғ а болады, горизонтальдық кү штерді жабын дискілерге беру ү шін.

Бойлық конструкцияларды есептеген кезде, ә детте ұ стын мен тік байланыстардың топсалы схемасы қ абылданады. Ғ имараттың бойлық бағ ытында ұ стындардың қ атаң бекітілуін рама жазық тығ ынан тыс орнық тылық ты анық тағ анда ғ ана ескереді.

11-ші дә ріс. Қ аң қ аның конструктивтік схемасын таң дау. Кө лденең рама қ ұ растыру.

Қ аң қ аның конструктивтік схемасы техникалық -экономикалық негіздеме кезең інде варианттарды салыстыру арқ ылы таң далады. Топсалы конструктивтік схемалар, сондай-ақ қ атаң дық ө зегі бар конструктивтік схемалар қ олданғ ан жө н; биіктігі 30 м жоғ ары жә не ұ зын емес (100 м дейін) бір аралық ты ғ имараттарда кең естік схема тиімді болуы мү мкін.

20 м -ден жоғ ары биіктікте қ ойылатын айтарылқ тай жү к кө тергіштігі бар (100 т аса) крандармен жабдық талғ ан бір-, екі аралық ты ғ имараттарда топсалы схема бойынша кө лденең қ атандық ты қ амтамасыз ету ү шін материалдың шығ ыны кө п болып кеткен жағ дайда қ атаң конструктивтік схемалар қ олданғ ан жө н.

Қ атаң конструктивтік схемаларды ә лсіз жә не отыратын топырақ тарда, сондай-ақ іргетастардың отыруына қ ойылатын талаптар орындаламайтын жағ дайларда қ олданбағ ан дұ рыс.

Ө ндірістік ғ имараттардың конструктивтік схемалары кө тергіш-кө ліктік жабдық тарғ а (технологиялық процесстерде қ ызмет ететін) ө те тығ ыз байланысты. Бұ л белгі бойынша ғ имараттар крансыз, аспалы краны бар жә не кө пірлі тіректі краны бар ү шке тү рге бө лінеді.

Ғ имараттардың ең қ арапайым тү рі крансыз ғ имараттар. Крансыз ғ имараттарда кран жү ктемелері болмағ ан себептен (басқ а жағ дайлары бірдей болса), олардың элементтерінде есептік ішкі кү штер мен оларғ а кететін металл шығ ыны ө те аз болады, қ алғ ан ғ имарат тү рлерімен салыстырғ анда.

Аспалы краны бар ғ имараттарда конструктивтік тұ рғ ыдан қ арағ анда ригелі кү рделі болып келеді, себебі кранасты жолдарды ілу ү шін арнайы тү йіндерді қ ұ растыру керек.

Кө пірлі краны бар ғ имараттарды ұ стындар тү ріне байланысты жекеленген ұ стындары бар, қ имасы тұ рақ ты ұ стындары бар жә не сатылы ұ стындары бар ғ имараттарғ а бө лінеді.

Жекеленген ұ стындар биіктігі бойынша бір-бірімен горизонтальды тақ тайшалармен қ осылғ ан екі тіректен (шатырлық жә не кранасты) қ ұ ралады. Тік кран жү ктемелері кранасты тіректерге беріледі, сол себебтен шатырлық тіректер олардың ә серінде болмай, тек кран арбасының тежеуінен пайда болатын кө лденең кү штерді қ абылдайды. Бұ л схеманың негізгі ұ тымды жағ ы - ғ имараттарды қ айта қ ұ ру жә не техникалық қ айта қ ұ ралдандыру кезінде кранасты тіректерді ауыстыру арқ ылы ұ стындарды ө згерту ө те жең іл.

Қ имасы тұ рақ ты ұ стындарда кранасты арқ алық ты қ ою ү шін жә не кранның тік жү ктемесін қ абылдайтын аспалар (консольдар) қ олданады. Мұ ндай схеманы кранның жү к кө тергіштігі ү лкен болмағ анда (20 т дейін) қ олданады.

Сатылы ұ стындар жү к кө тергіштігі жоғ ары кө пірлі крандары бар ғ имараттарда қ олданады, олар биіктігі бойынша екіге бө лінеді: кранү сті бө лігі жә не кранасты бө лігі. Кранасты бө лігінің қ има ө лшемдері ү стінгі жағ ымен салыстырғ анда кә дімгідей ү лкен жә не қ ималарының форма тү рлері ө те кө п болады.

Ө ндірістік ғ имараттардың конструктивтік схемаларына кө пірлі крандардың режимі кө п ә серін тигізеді. Кө пірлі крандар жұ мыс қ арқ ындылық тарына байланысты (ГОСТ 25546-82) 8 топ жұ мыс режимге бө лінеді 1К...8К7 Режим топтары кранның қ ызмет еткен толық мерзіміндегі жұ мыс циклінің жалпы санына жә не k_p1 жү ктеме коэффициентіне байланысты анық талады: