Айтхожин Мұрат Әбенұлының биология ғылымына қосқан үлесі

Айтхожин Мұ рат Ә бенұ лы

Айтхожин Мұ рат Ә бенұ лы (29.6.1939, Петропавл — 19.12.1987, Алматы) – биология ғ ылымының докторы (1977), профессор (1980), Қ азақ стан ғ ылым академиясының корреспондент мү шесі (1979), академик (1983), Қ азақ станда молекулалық биология мен биотехнологияның негізін қ алаушылардың бірі, ғ алым. Ол 1962 жылы С.М.Киров атындағ ы Қ азақ стан мемлекеттік университетін бітірген.

Айтхожин Мұ рат Ә бенұ лының биология ғ ылымына қ осқ ан ү лесі

Қ Р ғ ылым академиясының Ботаника институтында кіші (1965), ағ а (1967) ғ ылыми қ ызметкер, директор (1978 — 83), Молекулалық биология жә не биохимия институтында директор (1983 — 87), Қ азақ стан ғ ылым академиясының президенті (1986 — 87) болды. Айтхожин — клеткалық макромолекулалардың (нуклеин қ ышқ ылдары мен белоктың) синтезі саласында аса қ ұ нды зерттеу жұ мыстарын жү ргізді. Эукариоттық клеткаларда кездесетін клеткалық бө лшектердің жаң а класын, ақ параттық рибонуклеин қ ышқ ылдарының (ақ параттық РНК-ның) рибонуклеопротеидтік тү рін (РНП-ті) — информасоманы ашқ ан. Айтхожин бидай дә нінің эмбриогенезі, пісіп-жетілуі, тұ қ ымынан ө нуі кезінде оның клеткаларында жү ретін қ ұ былыстарды: ақ параттық РНК-ның биогенезін, тү зілуін, сақ талуын жә не оның қ ұ рылымдық ерекшеліктерін зерттеді. Ө сімдік рибосомаларының физикалық -химиялық қ асиеттерін анық тап, олардың жануар рибосомаларына ұ қ сас екенін байқ ады. Жануар мен ө сімдік клеткаларының суббө лшектерінен тұ ратын ә рекеті кү шті будан рибосомалар алуғ а, оларды зерттеуге болатынын тә жірибе жү зінде дә лелдеді. Бұ л зерттеулердің эволюциялық теорияны дамытуда ү лкен маң ызы болды.