Раздзел 4.

СПЕЦЫФІКА, СТРУКТУРА І ПРАБЛЕМНАЕ ПОЛЕ СУЧАСНАГА БІЯЛАГІЧНАГА ПАЗНАННЯ

Тэма 9. Гістарычнае развіццё біялогіі і асаблівасці сучасных біялагічных ведаў

Біялогія і яе месца ў сістэме сучаснай навукі. Прадмет біялогіі і яе ўзаемадачыненні з іншымі галінамі прыродазнаўства. Уплыў фізікі, хіміі і матэматыкі на развіццё біялогіі. Мова біялогіі. Спецыфіка метадаў даследавання біялагічных аб’ектаў.

Зараджэнне біялагічных ведаў і іх культурныя перадумовы. Асноўныя “вобразы” біялогіі ў дынаміцы культуры: традыцыйная (апісальна-натуралісцкая), фізічна-хімічная і эвалюцыйная біялогія.

Эвалюцыйныя і рэвалюцыйныя стадыі у развіцці біялагічных ведаў. Дарвінаўская рэвалюцыя ў біялогіі. Парадоксы эвалюцыйнай тэорыі Ч. Дарвіна. Крызіс дарвінізму напрыканцы ХІХ – пачатку ХХ ст. Генетычная рэвалюцыя ў біялогіі. Станаўленне сінтэтычнай тэорыі эвалюцыі. Сучасныя інтэрпрэтацыі эвалюцыйнай тэорыі. Рэвалюцыя ў мікрабіялогіі.

Тэма 10. Сучасныя канцэпцыі паходжання і сутнасці жыцця

Сутнасць і азначэнне жыцця. Асноўныя канцэптуальныя падыходы да даследавання феномена жыцця, яе паходжання і магчымых шляхоў эвалюцыі. Паняцце “жывая сістэма”. Сістэмная каэвалюцыйная прырода жывых і нежывых аб’ектаў. Прынцыпы знешняй і ўнутранай арганізацыі жывой сістэмы. Жывы арганізм як сістэма, якая самаарганізоўваецца і самаразвіваецца. Інфармацыя ў жывых сістэмах. Умоўны характар “межаў” біясу: вірусы (вірыёны), прэоны, нанабактэрыі. “Межы жыцця” і перспектывы пазнання жывога.

Асноўныя канцэпцыі паходжання жыцця на Зямлі: крэацыянізм, гіпотэза аб самазараджэнні, гіпотэза пансперміі, гіпотэзы А. Апарына і Дж. Холдэйна. Спроба стварэння цэласнай канцэпцыі паходжання і сутнасці жыцця.

Тэма 11. Сучасныя ўяўленні аб структурных узроўнях арганізацыі жывога

Узроўні арганізацыі жывой прыроды: малекулярна-генетычны, антагенетычны, надарганізмавы. Папуляцыя як элементарная адзінка эвалюцыйных працэсаў. Паняцце і структура біяцэнозаў. Біясферны ўзровень.

Тэма 12. Ідэя трансфармацыі біясферы ў наасферу і глабальны эвалюцыянізм

Эвалюцыя біясферы і межы яе ўстойлівасці. Ідэя наасферы. Канцэпцыя глабальнага ўніверсалізму. Чалавек і біясфера: праблемы каэвалюцыі і неадназначнасць футуралагічных “сцэнарыяў будучага” (эвалюцыянізм і эсхаталагізм). Паняцце экасістэмы. Паняцце экалагічнай сітуацыі. Паняцце аб экалагічным імператыве. Дынаміка экалагічных каштоўнасцяў.

Тэма 13. Чалавек і яго месца ў адзіным сацыяпрыродным комплексе

Чалавек як адзінства біялагічнага і духоўнага. Праблема паходжання чалавека. Сацыябіялогія і праблема генна-культурнай каэвалюцыі. Перспектывы даследавання космабіясацыяльнай сутнасці чалавека ў сучаснай біялогіі.

Дасягненні і праблемы сучаснай нейрафізіялогіі. Псіхафізіялагічная праблема ў сучаснай навуцы.

Прыродны працэс як выяўленне дынамічнай сіметрыі. З’явы перыядычнасці, цыклічнасці, рытмічнасці. Гістарычнае развіццё ідэі рытмічнасці быцця. Віды рытмаў. Біярытмалогія (хронабіялогія). Практычнае значэнне ідэі біярытмічнасці.

Біялогія чалавека і сучасная цывілізацыя. Біялогія і правы чалавека.

Біялогія, біяінжынерынг і сучасная вытворчасць. Дасягненні і небяспекі развіцця біятэхналогіі.

Біялогія, эканоміка і права: пошук шляхоў развіцця, пры якіх захоўваецца цэласнасць прыроды. Рэсурсы біясферы і дэмаграфічная праблема.

Тэма 14. Этычныя параметры сучаснай біялогіі

Магчымасці і межы біялагічнага пазнання. Біяэтыка як міждысцыплінарны кірунак аб маральных імператывах пазнання жывога. Праблема жыцця і смерці. Гуманітарная экспертыза геннаінжынерных праектаў. Пераадоленне “каштоўнаснай нейтральнасці біямедыцынскіх ведаў.