Материалдардың қызған кездегі қасиеттерін өзгертуі

Қ ұ бырлардың болат материалын қ ыздыру оның ағ у шегінің ө згеруіне ә келіп соқ тырады (6.14-сурет, 6.3-кесте).

Қ ұ бырлар мен олардың материалдарын таң дап алу кезінде тізбекте алдын ала кернеу жасау есепке алынады, атап айтқ анда, қ ұ бырларды керу жағ дайында цементтеу. Сол кезде олардың қ ызғ ан кездегі кернеуі азаяды.

Мұ ндай технология бірінші рет Ө зен кенорнында қ олданылды жә не ұ ң ғ ымаларды пайдаланудағ ы кө п жылдық тә жірибе оны толық растады.

Шегендеуші тізбектің қ ұ бырларының беріктігі мен тығ ыздығ ы негізінен олардың резьбалық байланыстарына анағ ұ рлым тә уелді болады. Егер алдын ала қ ажетті шаралар қ олданылмаса оларғ а берілетін жылулық ә серлер резьбалық байланыстардың беріктігін кү рт тө мендетуі мү мкін.

Алдымен барлық резьбалық байланыстарды қ ажетті бұ рау моменттерімен мұ қ ият бекіту керек. Резьбалар ағ ытылатын болса, онда нығ ыздауыш майларды қ олдану қ ажет. Мысалы, тізбектің температурасы 140-150 ⁰С-қ а дейін қ ыздырылса, онда Р-2 жә не УС-1 майлары қ олданылады. Ал қ ызу температурасы 200-300 ⁰С-та резьбаларғ а басқ а нығ ыздауыштар пайдаланады. Атап айтқ анда, резьбаның ішкі қ абатын жұ мсақ металл қ абатымен толтыру. Мұ ндай кезде резьбаларды бү йірлік жә не радиалды нығ ыздау орын алады. Жұ мсақ металл қ абатын резьбағ а орау ү шін оны мұ қ ият тазалап жә не 400⁰С-қ а дейін қ ыздырады.

6.3-кесте

Мұ най сортаменті қ ұ бырларының беріктік топтары

Қ ұ бырлардың бір-бірімен байланысының беріктігін арттыру ү шін трапециялы резьба қ олданылады жә не ол қ ұ бырлар тізбегін алдын ала тарту шамасын ұ лғ айтады.

Қ ұ бырларды таң дау кезіндегі есепке алатын маң ызды фактордың бірі – ол металдың коррозиясы. Жоғ ары температура, бумен ауаны қ осып айдау, қ абатқ а ыстық жә не агрессивті су беру жә не металдың кернегіштік кү йі ондағ ы коррозия процесін ү детеді. Шегендеуші қ ұ бырларды коррозиядан қ орғ ау мақ сатында арнайы материалмен жабу ә лі де болса жетілмеген, ә сіресе қ ұ бырлардың бір-бірімен резьбалы байланысқ ан жерлерін қ орғ ау қ иындық тудырады.

Ә зірге коррозиядан қ орғ ану болаттың шыдамды маркаларын қ олданумен, қ ұ быр қ абырғ асының қ алың дығ ын арттыру жә не ұ ң ғ ымағ а берілетін жылутасығ ышқ а ингибитор қ осумен шектеліп келеді.

Температура артқ ан жағ дайларда тампонажды жұ мыстарғ а арналғ ан цементті қ оспаларды аса мұ қ ият таң дап алу керек, себебі кә дімгі қ олданыстағ ы портландцементтердің сапасы кү рт тө мендейді. Мысалы, температура 130 ⁰С-та беріктігі жоғ ары портладцементтің майысуғ а қ арсылық кедергісі 6, 4-5, 9 МПа шамасынан 4, 1-3, 7 МПа-ғ а дейін тө мендейді. Сондық тан, жоғ ары температуралы ұ ң ғ ымаларда арнайы цемент-қ ұ мның қ оспасын қ олдану ұ сынылады.

Цементті тасқ а ұ нталмағ ан кварц қ ұ мын араластыру оның беріктігін ұ лғ айтады (6.4-кесте).

6.4-кесте

Екі тә улік қ атудан кейінгі цементтік тасты сынау нә тижесі

Цементке ұ нталғ ан кварцты қ ұ мды қ осу цементті тастың беріктігін анағ ұ рлым арттырады (ұ нталмағ ан қ ұ мғ а қ арағ анда). Температура 200⁰С шамасында болғ ан кезде ұ нталмағ ан қ ұ м мен цементтің ара қ атынасы 67: 33 болғ анда цементтік тастың тә улік бойы қ ату кезінде оның сығ ылуғ а беріктік шегі 36, 3 МПа болады. Ал дә л сондай қ ұ рамдағ ы ұ нтақ талғ ан қ ұ м мен 75: 25 ара қ атынасымен алынғ ан қ оспаның 180⁰С-тағ ы тә уліктік қ ату кезіндегі сығ ылуғ а беріктік шегі 57, 9 МПа болады (6.5-кесте).

6.5-кесте

Ұ нтақ талғ ан кварцты қ ұ м мен цементтің қ оспасының қ асиеттері